تشنج در کودکان؛ علت، عوامل خطرزا و راه‌های درمان

تشنج در کودکان به علل مختلفی ممکن است رخ دهد؛ اما شایع‌ترین علت آن تب ناشی از بیماری‌های عفونی مختلف است. همچنین گاهی تشنج کودکان نشانه‌ای از وجود بیماری‌های دیگر است. تشنج طولانی می‌تواند به سلامت کودک آسیب وارد کند. در این مقاله به بررسی علل تشنج کودکان و اقداماتی می‌پردازیم که باید در حین بروز تشنج کودکان انجام گیرد. همچنین راه‌های درمان این مشکل را نیز مرور می‌کنیم.

تشنج در کودکان چیست؟

در طول تشنج در کودکان تغییراتی در مغز آن‌ها رخ می‌دهد. مغز از میلیاردها سلول عصبی به نام نورون تشکیل شده است که از طریق ایمپالس‌های الکتریکی با هم در ارتباط هستند. زمانی‌که تعداد زیادی از سلول‌ها بار الکتریکی خود را به‌طور هم‌زمان تخلیه می‌کنند تشنج در کودکان رخ می‌دهد.

این امواج الکتریکی شدید و غیرطبیعی مغز منجر به تشنج شده و با علائمی مانند کاهش سطح هوشیاری، اسپاسم و سفتی عضلات و رفتار عجیب بروز پیدا می‌کند.

تفاوت بین تشنج و صرع کودکان چیست؟

همان‌طورکه اشاره کردیم مغز از طریق ارسال سیگنال‌های الکتریکی عمل می‌کند. در صورت تغییر در فرکانس یا قطع این سیگنال‌های الکتریکی، تشنج در کودکان رخ می‌دهد. درواقع تشنج یکی از علائم بیماری صرح است؛ اما تشنج علت‌های مختلفی دارد و بروز یک حمله‌ی تشنج به معنای داشتن صرع نیست. اگر حملات تشنج تکرار شوند به آن صرع گفته می‌شود. درواقع صرع یک اختلال عصبی مزمن است که باعث حملات تشنج مکرر می‌شود.

علت تشنج در کودکان

اگرچه تشنج علل شناخته‌شده‌ی بسیاری دارد؛ اما در اغلب کودکان علت آن مشخص نیست. شایع‌ترین علت تشنج در کودکان، تشنج ناشی از تب است که به دنبال عفونت در کودک ایجاد می‌شود. سایر علت‌های تشنج در کودکان عبارت‌اند از:

• ضربه به سر حین یا بعد از تولد
• مسمومیت
• سوءمصرف مواد
• مصرف برخی داروها
• تب یا عفونت (مننژیت)
• وراثت
• تورمورهای مغزی
• بیماری‌های مادرزادی

علائم تشنج در کودکان

علائم تشنج در کودکان بسته به نوع آن می‌تواند متفاوت باشد. لرزش و تکان خوردن یا از دست دادن سطح هوشیاری از علائم تشنج هستند. گاهی ممکن است تشنج به‌قدری خفیف باشد که والدین متوجه آن نشوند. برخی از علائم تشنج در کودکان عبارت‌اند از:

• خیره ماندن به یک نقطه
• لرزش بدن و دست‌ و پاها
• سفت شدن بدن
• کاهش سطح هوشیاری
• مشکلات تنفسی
• بی‌اختیاری مدفوع و ادرار
• افتادن ناگهانی و بدون دلیل
• عدم پاسخ به محرک صدا (در قبال صدا زدن برای مدتی جواب نمی‌دهد)
• گیجی
• خواب‌آلودگی شدید و تحریک‌پذیری بیش‌ازحد هنگام صبح (عصبانی شدن در زمان بیدار شدن از خواب)
• پلک زدن سریع
• استفراغ
• تغییر در گفتار یا بینایی یا هردو (کلام نامفهوم یا بی‌معنی)

اگر علائم مشکوکی را در فرزند خود مشاهده کرده‌اید می‌توانید با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.

تشنج ناشی از تب در کودکان

تشنج ناشی از تب در کودکان اغلب به دنبال یک عفونت ایجاد می‌شود. تشنج ناشی از تب برای والدین کودک ترسناک و دلهره‌آور است. این تشنج معمولاً کوتاه‌مدت است و اغلب نشان‌دهنده‌ی عفونت در بدن کودک است.

تشنج ناشی از تب در کودکان معمولاً کمتر از ۵ دقیقه طول می‌کشد و با علائمی مانند سفتی دست‌وپاها، از دست دادن هوشیاری، تجمع کف در دهان یا انحراف چشم ظاهر می‌شود. والدین بهتر است در مواقع تب بیشتر از کودک خود مراقبت کنند.

عوارض تشنج کودکان

اگرچه تشنج در کودکان دردناک به نظر می‌رسد؛ اما درواقع تشنج بدون درد است و تنها باعث احساس ترس و اضطراب در کودک و اطرافیان می‌شود. یکی از خطراتی که کودکان را تهدید می‌کند افتادن یا سقوط حین حمله‌ی تشنج است. سقوط ممکن است باعث آسیب جدی به سر شود.

تشخیص

در قدم اول باید تشنج از سایر بیمارها مانند سکته‌ی مغزی، غش و اختلالات حرکتی متمایز شود. برای تشخیص قطعی تشنج در کودکان، پزشک نورولوژیست از روش‌های زیر استفاده می‌کند.

• آزمایش کامل خون: مانند قند خون، الکترولیت‌ها، شمارش کامل سلولی و آزمایش آنزیم‌های کبدی
• نوار مغزی (EEG): بررسی فعالیت الکتریکی مغز کودک
• نمونه‌برداری از مایع مغزی- نخاعی (LP): برای تشخیص احتمالی عفونت
• سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی (MRI) مغزی

درمان تشنج کودکان

درمان کودکان مبتلا به تشنج با بزرگسالان متفاوت است. اکثر کودکانی که برای اولین بار دچار تشنج می‌شوند تحت درمان دارویی قرار نمی‌گیرند.  علت عدم تجویز دارو در مواجه‌ی اول این است که متخصص کودکان باید از بروز تشنج مطمئن شود؛ گاهی ممکن است تشنج در کودک علت دیگری داشته باشد.

داروی ضد صرع

ازآنجایی‌که داروهای ضد تشنج باعث عوارض جدی مانند آسیب کبدی یا تخریب دندان‌ها می‌شوند، بنابراین پزشک تا تشخیص قطعی علت تشنج در کودک از داروی ضدتشنج استفاده نمی‌کند.

درصورتی‌که نیاز به تجویز داروهای ضدتشنج باشد، از طریق آزمایش خون سطح داروها به‌طور‌مرتب در خون کودک اندازه گیری می‌شود. تنظیم دوز مصرفی دارو در کودکان ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد.

رژیم غذایی کتوژنیک

یکی دیگر از روش‌های کمکی در درمان تشنج در کودکان، استفاده از رژیم کتوژنیک است. این رژیم غذایی حاوی چربی بالا، پروتئین کافی و کربوهیدرات بسیار کم است.  این رژیم غذایی تشنج کودکان را درمان نمی‌کند؛ اما احتمال بروز آن را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. این رژیم غذایی حتما باید زیر نظر متخصص اطفال و تغذیه کودکان تنظیم شود.^[۱]

اقداماتی که والدین هنگام وقوع تشنج در کودکان باید انجام دهند

در زمان تشنج در کودکان والدین و اطرافیان برای کاهش آسیب به کودک باید اقدامات زیر را انجام دهند:

• ابتدا خونسردی خود را حفظ کنید.
• کودک را به پهلو بچرخانید.
• سعی کنید دکمه‌های لباس کودک را باز کرده و در صورت داشتن عینک آن را بردارید.
• هرگز در زمان تشنج چیزی در دهان کودک قرار ندهید.
• به‌هیچ‌عنوان سعی نکنید حملات تشنج در کودک را متوقف کنید.
• حتماً محیط اطراف کودک را ایمن کرده و از سر او محافظت کنید.
• به مدت‌زمان تشنج (شروع و پایان) آن توجه کنید.
• درصورتی‌که تشنج کودک بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یا دچار آسیب شود با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.

کلام آخر دکتر ساینا

تشنج در کودکان اگر ناشی از تب و کوتاه‌مدت باشد معمولاً آسیب جدی وارد نمی‌کند؛ اما بهتر است که کودک اصلاً به این وضعیت نرسد. هنگام بیماری، حواستان باشد تب کودکتان بالا نرود. همچنین اگر نشانه‌های تشنج را در کودکتان مشاهده کردید حتماً از یک پزشک نورولوژیست (متخصص مغز و اعصاب) کمک بگیرید. اگر نیاز به صحبت با دکتر مغز و اعصاب دارید می‌توانید همین حالا در سامانه‌ی دکتر ساینا مشاوره آنلاین مغز و اعصاب دریافت کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بهترین پزشکان و روان‌شناسان مشاوره آنلاین پزشکی دریافت کنید.