تصور کنید پوستتان قرمز، همراه با احساس خارش و پوشیده از لکه‌های چرب و پوسته‌پوسته باشد؛ این دقیقا همان چیزی است که افرد مبتلا به درماتیت سبورئیک با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این بیماری پوستی شایع ممکن است برای شما آزاردهنده یا حتی خجالت‌آور باشد. اما نگران نباشید! با کمی اطلاعات و مراقبت، می‌توانید این بیماری را تحت کنترل درآورده و به پوستی سالم و شاداب دست پیدا کنید. در این مقاله، سفری به دنیای درماتیت سبورئیک خواهیم داشت. از علائم و علت این بیماری گرفته تا روش‌های درمان از آن، همه چیز را به طور کامل بررسی می‌کنیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
درماتیت سبورئیک یا سبوره‌ای چیست؟
درماتیت سبورئیک یا سبوره‌ای (Seborrheic dermatitis) که به اگزما سبورئیک نیز معروف است، یک بیماری پوستی شایع (از هر ۱۰۰ نفر ۳ تا ۱۰ نفر)، غیر مسری، مزمن و قابل کنترل است. این بیماری پوستی، باعث ایجاد لکه‌های قرمز، احساس خارش و پوسته‌های چرب روی پوست می‌شود و پوسته‌پوسته‌های سفید یا زرد روی پوست شما ایجاد می‌کند و شباهت زیادی به شوره سر دارد!
“سبورئیک” به معنای غدد چربی و “درم” به معنای پوست است؛ پس از نام آن هم می‌توان فهمید که این بیماری در مناطق چرب پوست شما بیشتر رخ می‌دهد، مثل: پوست سر، قفسه سینه، صورت و پیشانی، اطراف بینی، پشت گوش، ناف، ابروها، بازوها، پاها و کشاله ران.
۵ نشانه و علائم درماتیت سبورئیک
مهم‌ترین علائم درماتیت سبورئیک عبارت است از:
- ایجاد پوسته‌پوسته (شوره سر) روی پوست سر، مو، ابرو، ریش یا سبیل
- تکه‌های چربی برآمده و فلس مانند پوشیده شده از پوسته‌های سفید یا زرد
- خارش پوست
- بثورات دایرهای شکل (معروف به درماتیت پتالوئید)
- بثورات پوستی قرمز در افراد با پوست سفید و بثورات کم‌رنگ‌تر در افراد با پوست سبزه یا سیاه‌پوست
علائم درماتیت سبورئیک در کودکان و نوزادان
این بیماری در نوزادان زیر ۳ ماه بیشتر به نام کلاه گهواره شناخته می‌شود. درماتیت سبورئیک نوزادان معمولاً به شکل پوسته‌های فلسی قهوه‌ای یا زرد روی کف سر ایجاد می‌شود و احساس خارش ندارد. درماتیت سبورئیک بعد از ۱ سالگی خودبه‌خود از بین می‌رود؛ اما ممکن است در سنین بلوغ دوباره عود کند.
علت درماتیت سبورئیک
متخصصان علت دقیق بروز این بیماری را نمی‌دانند؛ اما از جمله عوامل احتمالی بروز آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش چربی پوست
- افزایش میزان آندروژن‌ها (نوعی هورمون جنسی که مسئول ایجاد صفات مردانه است.)
- مشکلات سیستم ایمنی
- سابقه ابتلای خانوادگی به درماتیت یا اگزما
- رشد بیش از حد قارچ «مالاسزیا» در پوست
استرس، خستگی، تغییر فصل، خشکی و سرمای هوا، ابتلا به برخی بیماری‌ها و مصرف برخی داروها می‌توانند باعث تشدید علائم بیماری شوند.
چه کسانی بیشتر به درماتیت سبوره‌ای مبتلا می‌شوند؟
احتمال بروز این بیماری در گروه‌های زیر بیشتر است:
- نوزادان زیر ۳ ماه
- بزرگسالان ۳۰ تا ۶۰ سال
- آقایان
- افراد با پوست چرب
- سابقه خانوادگی ابتلا به پسوریازیس
- افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی (ایدز و سرطان لنفوم)
- افراد مبتلا به بیماری‌های روانی (افسردگی)
- افراد مبتلا به بیماری‌های سیستم عصبی (پارکینسون، آسیب نخاعی، صرع، فلج عصب صورت و تاردیو دیسکینزی)
- افراد مبتلا به بیماری‌های شناختی (سندروم داون)
- افراد تحت درمان با برخی داروها (لیتیوم، بوسپیرون، کلرپرومازین و هالوپریدول)
- افراد معتاد به مصرف الکل
- افراد مبتلا به برخی بیماری‌های پوستی (آکنه، روزاسه و پسوریازیس)
- افراد بازمانده از یک مشکل جسمی استرس‌زا (سکته مغزی یا قلبی)
چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
تحت شرایط زیر از پزشک کمک بگیرید:
- درماتیت ناراحتی زیادی برایتان ایجاد کرده است؛ به‌طوری‌که نمی‌توانید شب‌ها بخوابید یا در طول روز به کارهایتان بپردازید.
- بیماری باعث اضطراب یا احساس شرم در شما شده است.
- علائم عفونت پوستی را در خود مشاهده می‌کنید. (ورم، قرمزی، احساس درد و گرما در پوست)
- مراقبت‌های خانگی به بهبود علائمتان کمک نکرده‌اند.
- علی‌رغم مصرف داروها، علائم بیماری بدتر شده‌اند یا بعد از مدتی دوباره عود کرده‌اند.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص پوست و مو کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص پوست و مو ارتباط آنلاین با متخصص پوست و موتشخیص پزشکی درماتیت سبورئیک
درماتیت سبورئیک تنها با بررسی علائم بیمار (نوع و محل بثورات) و سابقه پزشکی او قابل‌تشخیص است. در واقع هیچ آزمایش خون، ادرار یا تست آلرژی برای تشخیص این بیماری پوستی نیاز نیست. البته اگر بیماری مقاوم به درمان باشد، ممکن است پزشک از پوست نمونه‌برداری (بیوپسی) کند.
تشخیص درماتیت سبورئیک در خانه
شباهت زیادی بین درماتیت سبورئیک و سایر بیماری‌های پوستی است؛ برای تشخیص، علاوه‌بر مطالعه بخش “علائم درماتیت سبورئیک”، می‌توانید تفاوت علائم سایر بیماری‌ها را در زیر ببینید:
- پسوریازیس: ایجاد پوسته‌های سفید زیاد که اغلب روی آرنج یا زانو‌ها وجود دارد؛ همچنین تغییر در شکل ظاهری ناخن‌ها وجود دارد. ممکن است همزمان با درماتیت سبورئیک دچار این بیماری شوید.
- درماتیت آتوپیک: باعث التهاب پوست سر، آرنج یا زانو می‌شود.
- آکنه روزاسه: باعث ایجاد بثورات قرمز با پوسته‌های خیلی کم یا بدون پوسته روی صورت می‌شود. ممکن است همزمان با درماتیت سبورئیک دچار این بیماری شوید.
- واکنش آلرژیک: اگر بثورات پوستی خارش‌دار باشد و با درمان از بین نرود، آلرژی است.
درمان درماتیت سبورئیک
روش‌های مختلفی برای درمان درماتیت سبورئیک وجود دارد:
۱. خود مراقبتی و درمان خانگی
- به‌طور مرتب پوست کف سر خود را بشویید: اگر شست‌وشو با شامپوهای معمولی به بهبود علائم کمک نکرد، از شامپوهای ضدشوره استفاده کنید.
- شوره‌ها را از سر و موهایتان جدا کنید: به مدت ۱ تا ۳ ساعت روغن زیتون را به پوست سرتان بمالید و سپس با استفاده از یک شانه، شوره‌ها را از بین ببرید و سپس بشویید.
- پوست خود را به‌طور منظم بشویید: از آب ولرم (نه داغ) همراه با یک صابون غیرعطری و ملایم استفاده کنید و بعد به‌طور کامل آبکشی کنید. سپس به آرامی پوست را خشک کنید و از یک مرطوب‌کننده استفاده کنید.
- از کرم‌های دارویی استفاده کنید: از یک کرم، پماد یا روغن ملایم کورتیکواستروئیدی روی پوست استفاده کنید. اگر باعث بهبود نشد، باید کرم ضدقارچ کتوکونازول را امتحان کنید.
- از محصولات حاوی الکل و زیبایی استفاده نکنید: محصولاتی مثل اسپری مو یا ژل مو که حاوی الکل هستند، می‌توانند بیماری را تشدید کنند.
- به ریش و سبیل خود شامپو بزنید: روزانه تا زمان بهبودی علائم، ریش و سبیل خود را با شامپو کتوکونازول بشویید. همچنین اصلاح ریش و سبیل ممکن است به درمان علائم کمک کند. پس از بهبودی، یکبار در هفته با شامپو ریش و سبیل خود را بشویید.
- پلکهای خود را به آرامی تمیز کنید: اگر پلک شما ملتهب یا پوسته‌پوسته شده، هر شب آن را به آرامی بشویید. داخل یک لیوان آب گرم چند قطره شامپو بچه بریزید و با استفاده از یک پنبه پلک‌ها را به آرامی بشویید.
- به آرامی پوست سر کودک را بشویید: اگر کلاه گهواره‌ای نوزاد شما حاد نیست، روزی یکبار به آرامی پوست سر کودک را با شامپوی ملایم بشویید. البته قبل از شست‌وشو، روی فلس‌ها را به آرامی با یک پارچه نرم یا برس موی مخصوص نوزادان بکشید. اگر پوسته‌ریزی را مشاهده کردید، ابتدا کمی روغن زیتون روی سر نوزاد بمالید. با همین راهکار، در عرض چند هفته یا چند ماه همه پوسته‌ها از بین می‌روند.
۲. درمان گیاهی
- روغن درخت چای استفاده کنید: از شامپوهای حاوی روغن درخت چای بر روی ناحیه آسیب دیده استفاده کنید.
- آلوئه‌ورا را امتحان کنید: از محصولات حاوی آلوئه‌ورا (مثل ژل آلوئه‌ورا) یا از برگ گیاه بر روی ناحیه آسیب دیده استفاده کنید.
۳. درمان دارویی
اگر خودمراقبتی و محصولات بدون نسخه به شما کمک نکرد، باید سراغ درمان دارویی بروید؛ داروهای مخصوص درمان درماتیت سبوره‌ای در قالب شامپو، ژل، کرم، فوم و لوسیون موضعی یا به‌صورت داروهای خوراکی تولید می‌شوند. این داروها ۳ دسته هستند:
- داروهای موضعی ضدقارچ (مثل کتوکونازول ۲٪ یا سیکلوپیروکس ۱٪)
توجه کنید که کتوکونازول ممکن است باعث خشکی موهای فر، رنگ شده یا کراتینه و شکنندگی آن‌ها شود. برای پیشگیری از این مشکل، از این دارو هفته‌ای یکبار و به همراه نرم‌کننده استفاده کنید. به‌طورکلی از داروهای موضعی می‌توانید ۲ الی ۳ بار در هفته استفاده کنید. بعد از بهبود علائم، از داروها فقط هفته‌ای یکبار یا هر ۲ هفته یکبار استفاده کنید.
- داروهای موضعی ضدالتهاب
این داروها التهاب ناشی از درماتیت سبورئیک را کنترل می‌کنند. برخی از این داروها مثل هیدروکورتیزون، فلوسینولون، کلوبتازول و دسونید حاوی کورتیکواستروئیدهای قوی هستند.
برخی دیگر از داروهای موضعی مثل تاکرولیموس و پیمکرولیموس حاوی مهارکننده‌های کلسی‌نورین هستند. این داروها عوارض جانبی کمتری نسبت به کورتیکواستروئیدها دارند؛ اما به دلیل نگرانی‌هایی که بابت تاثیر آن‌ها در بروز سرطان وجود دارد، به‌عنوان اولین گزینه درمان تجویز نمی‌شوند.
- داروهای ضدقارچ خوراکی
اگر علائم بیماری شدید باشند یا درمان‌های گفته‌شده روی بهبود آن‌ها بی‌تاثیر باشند، پزشک قرص ضدقارچ تجویز می‌کند.
از داروهای کورتیکواستروئیدی باید فقط تا زمان بهبود علائم استفاده کنید. اگر از این داروها بدون وقفه استفاده کنید، دچار عوارض جانبی دارو مثل ازبین‌رفتن رنگ یا نازکی پوست و ظاهرشدن خطوط روی آن خواهید شد.
رژیم غذایی مناسب برای درماتیت سبورئیک
علاوه‌بر درمان‌های نام برده شده، یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند تا روند بهبودی شما را تسریع بخشد؛ در زمان عود درماتیت سبورئیک از مواد غذایی زیر استفاده کنید:
- سبزیجات با رنگ سبز
- گوجه فرنگی
- روغن زیتون
- میوه‌های حاوی آنتی‌اکسیدان (مثل توت‌فرنگی، گیلاس و…)
- مواد غذایی سرشار از ویتامین C (مثل مرکبات، فلفل دلمه‌ای و…)
- مواد غذایی سرشار از ویتامین E (مثل جوانه گندم، آووکادو و…)
- بادام درختی
کلام آخر دکترساینا
درماتیت سبورئیک یک بیماری پوستی است که باعث پوسته‌ریزی، بثورات پوستی و خارش می‌شود. این بیماری بیشتر در مناطق چرب پوست به‌خصوص پیشانی و بینی، کف سر، فرورفتگی‌های بازو، پا و لگن، بالاتنه، زیر پستان‌ها، کمر و ناف ایجاد می‌شود. درمان‌های خانگی مثل استفاده از روغن زیتون یا بادام، شستن سر با آب گرم و عدم مصرف محصولات آرایشی بهداشتی در کنترل علائم موثر هستند؛ اما اگر علائمتان با این درمان‌ها از بین نرفت، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با توجه به علائم بیماری، برایتان داروهای موضعی یا خوراکی را تجویز می‌کند.
سوالات متداول
بله هوای گرم و خشک یا خیلی سرد و خشک می‌تواند باعث تشدید علائم درماتیت سبوره‌ای شود.
خیر. بر اساس پژوهش‌ها، مصرف مواد غذایی تاثیری در علائم درماتیت سبورئیک ندارد.
ریزش مو در افراد مبتلا به درماتیت سبورئیک شایع است. این اتفاق معمولاً به دلیل خارش شدید سر و ضعیف‌شدن ریشه مو اتفاق می‌افتد. در موارد نادر، التهاب ناشی از این بیماری باعث آسیب‌دیدن فولیکول‌های مو و ریزش می‌شود.
احتمال ابتلا به درماتیت سبورئيک در افرادی که به بیماری‌های پوستی مثل آکنه مبتلا هستند، بیشتر از بقیه است.
درماتیت سبوره‌ای در نوزادان معمولاً خودبه‌خود از بین می‌رود؛ اما این بیماری در بزرگسالان و نوجوانان مادام‌العمر است. در واقع درمان‌های موجود این بیماری را از بین نمی‌برند، بلکه علائم آن را سرکوب می‌کنند. به همین دلیل ممکن است بعد از قطع درمان، دوباره علائم برگردند.
خیر. این بیماری آسیب جدی به موها و سایر اعضای بدن نمیرساند.
تجویز داروی مناسب برای این بیماری باید توسط پزشک انجام شود. داروهای موضعی حاوی کورتیکواستروئید قوی‌ترین گروه داروهای مخصوص این بیماری هستند.
متخصصان معتقد هستند که هورمونهای آندروژنی در ابتلا به درماتیت سبورئیک نقش دارند. این هورمونها دستهای از هورمونهای جنسی هستند که مسئولیت ایجاد صفات مردانه را در جنس مذکر به عهده دارند.
رشد بیرویه قارچ «مالاسزیا» در پوست به‌عنوان یکی از عوامل اصلی درماتیت سبورئیک شناخته می‌شود.
| نام بیماری | درماتیت سبورئیک |
| تخصص مربوطه | پوست و مو |
| علائم | روی کف سر، مو، ابروها، ریش و سبیل شوره دیده می‌شود.
|
| علت |
|
| عوامل خطر |
|
| عوامل تشدیدکننده |
|
| محل بثورات |
|
| داروها |
|
| مراقبت‌های خانگی |
|