علت آبریزش بینی+ انواع درمان خانگی و پزشکی

 آبریزش بینی علامت شایعی است که بیشتر ما آن را همراه با سرماخوردگی شناخته‌ایم؛ اما دلایل دیگری نیز می‌توانند باعث بروز این علامت شوند؛ از بیماری‌هایی مثل آنفولانزا و کرونا گرفته تا مشکلات جدی‌تری مثل ضربه به سر، عفونت سینوس‌ها یا بزرگ شدن لوزه‌ها در کودکان. به‌همین‌دلیل است که اگرچه آبریزش در اکثر موارد نگران‌کننده نیست؛‌ اما نباید از کنار علائم همراه آن به‌سادگی عبور کنید.

در این مقاله درباره دلایل مختلف بروز آبریزش، انواع علائم در بیماری‌های مختلف، علائم هشداردهنده و روش‌های درمان خانگی و دارویی آن صحبت می‌کنیم.

آبریزش بینی چگونه اتفاق می‌افتد؟

ترشحات بینی بخشی از سد ایمنی بدن است که به بدن شما در دفع مواد مضر کمک می‌کند. ترشح مواد شیمیایی خاصی در بدن مثل هیستامین و سیتوکین‌ها، باعث افزایش ترشحات و در نتیجه آبریزش می‌شود.

1. غدد مخاطی بینی: غدد مخاطی بینی دائماً‌ در حال تولید مخاط برای مرطوب نگه داشتن بینی هستند. این مخاط همچنین از ورود مواد خارجی و محرک‌ها به بدن جلوگیری می‌کنند. تحریک برخی اعصاب باعث افزایش تولید و ترشح مخاط بینی می‌شود.
2. سلول‌های اپیتلیال: سلول‌های پوشاننده جدار داخلی بینی می‌توانند سیتوکین‌ها را آزاد کنند که به عنوان بخشی از پاسخ سیستم ایمنی منجر به تولید مخاط و آبریزش بینی می‌شوند.
3. رگ‌های خونی در بینی: ترشح هیستامین باعث تنگ یا گشاد شدن عروق بینی می‌شود. در زمان بروز التهاب، عروق بینی با این کار به تنظیم گرفتگی راه‌های هوایی بینی کمک می‌کند. همچنین مایعات می‌توانند از رگ‌های خونی بینی نشت کرده و آبریزش بینی ایجاد کنند.

---

علت آبریزش بینی

آبریزش بینی به دلیل التهاب بافت‌های بینی و خروج ترشحات از آن اتفاق می‌افتد. دلایل مختلفی باعث این اتفاق می‌شوند؛ اما آلرژی و عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین آن‌ها هستند. 

به گفته وبسایت Cleveland Clinic:

آبریزش بینی یک علامت بسیار شایع است. خیلی اوقات این اتفاق به دلیل حساسیت یا عفونت‌های ویروسی مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ می‌دهد؛ اما دلایل دیگری نیز می‌توانند منجر به افزایش ترشحات بینی شوند. آبریزش بینی معمولاً خودبه‌خود رفع می‌شود؛ اما برخی درمان‌ها نیز می‌توانند به بهبود آن کمک کنند.

در ادامه با علل آبریزش بینی آشنا می‌شوید:

۱. آلرژی یا حساسیت

آلودگی هوا، اسپری‌ها، گل‌و‌گیاه، موی بدن حیوانات، گردوخاک، دود سیگار و غیره از جمله عوامل حساسیت‌زای رایج هستند. خیلی از افراد در مواجهه با این مواد، مشکل خاصی ندارند؛ ولی بدن افراد مبتلا به حساسیت، نسبت به این مواد واکنش بیش‌از حد نشان می‌دهد. در واقع سیستم ایمنی بدن آن‌ها، این مواد را خطرناک شناسایی می‌کند؛ در نتیجه ماده‌ای به نام «هیستامین» را ترشح می‌کند.

ترشح هیستامین باعث التهاب و خارش غشاهای مخاطی در بینی، چشم‌ها و گلو می‌شود. این اتفاق به بدن کمک می‌کند تا عوامل حساسیت‌زا را به‌سرعت دفع کند. علاوه‌براین، هیستامین باعث آبریزش بینی نیز می‌شود. 

آبریزش بینی ناشی از حساسیت معمولاً رقیق‌تر و آبکی‌تر است.

۲. بیماری‌ها

ابتلا به بیماری‌های مختلف نیز از جمله دلایل شایع آبریزش بینی است. تنفس ویروس از طریق بینی و دهان، باعث التهاب بافت بینی و سینوس‌ها (حفره‌های حاوی هوا که دور صورت قرار دارند) می‌شود. در نتیجه این التهاب، بینی شروع به ترشح مخاط آبکی می‌کند. این مخاط، ویروس‌ها را به دام می‌اندازد و به بدن کمک می‌کند تا آن‌ها را سریع‌تر از بینی و سینوس‌ها دفع کند.

اگر ویروس قوی باشد و از مخاط نیز عبور کند، بیمار می‌شوید. در نتیجه بدن شروع به ترشح مقدار بیشتری مخاط می‌کند. ترشح مخاطِ بیشتر، باعث تغییر رنگ مخاط به سفید، زرد یا گاهی سبز می‌شود.

برخی از بیماری‌هایی که باعث آبریزش می‌شوند عبارت‌اند از:

• سرماخوردگی: ویروس‌ها و باکتری‌های مختلفی می‌توانند باعث سرماخوردگی شوند. سرماخوردگی معمولاً با گرفتگی بینی، گلودرد، سرفه و آبریزش بینی همراه است.
• آنفولانزا: آنفولانزا در اثر آلودگی به ویروس آنفولانزا ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً با تب و بدن‌درد همراه است؛ اما در روز‌های ابتدایی می‌تواند علائم شبیه سرماخوردگی معمولی داشته باشد.
• کرونا: بیماری کرونا می‌تواند علائمی شبیه سرماخوردگی معمولی یا شبیه آنفولانزا ایجاد کند. 
• سینوزیت: عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و آلرژی‌ها باعث التهاب سینوس‌ها، گرفتگی و پر شدن آن‌ها با مایع می‌شوند. گرفتگی سینوس‌ها باعث ایجاد فشار و درد در ناحیه صورت، گرفتگی بینی و آبریزش زرد یا سبز غلیظ می‌شود.

تغییر نگ ترشحات بینی به زرد یا سبز معمولاً نشانه وجود سینوزیت یا یک عفونت دیگر است.

۳. هوای خشک یا سرد

وقتی از طریق بینی تنفس می‌کنید، بینی قبل از وارد کردن هوا به ریه‌ها، آن را گرم و مرطوب می‌کند. هوای خشک یا سرد، بافت بینی را ملتهب می‌کند. در نتیجه غدد بینی مقدار بیشتری مخاط ترشح می‌کنند تا بتوانند بافت‌ها را مرطوب نگه دارند. این اتفاق باعث آبریزش بینی می‌شود. 

این آبریزش معمولاً شفاف و آبکی است. 

۴. پولیپ بینی

پولیپ‌ها تومورهای بدون درد و خوش‌خیم (غیرسرطانی) کوچکی در بینی و سینوس‌ها هستند که به دلایل نامشخصی ایجاد می‌شوند. رشد این پولیپ‌ها باعث بروز آبریزش بینی و سایر علائم می‌شود. 

این ترشحات می‌تواند سفید، زرد یا سبز باشد.

۵. غذاهای تند

غذاهای تند و پرادویه در افراد مبتلا به «رینیت چشایی» (Gustatory Rhinitis یا آبریزش بینی چشایی) باعث بروز علائم می‌شوند. فلفل سیاه، کاری، سیر، سس تند، سالسا، زنجبیل و پودر چیلی از جمله عوامل رایج رینیت چشایی هستند.

دانشمندان علت دقیق ابتلا به این نوع آبریزش را نمی‌دانند؛ اما مطمئناً سیستم ایمنی بدن باعث آن نمی‌شود. احتمال دارد خوردن این غذاها باعث تحریک برخی اعصاب شود.

۶. مصرف بعضی داروها

آبریزش بینی می‌تواند از عوارض جانبی مصرف برخی داروها باشد. از جمله:

• قرص‌های ضدبارداری
• بعضی از قرص‌های فشار خون
• قرص‌های ضدافسردگی‌
• داروهای مخصوص درمان اختلال نعوظ

۷. تغییرات هورمونی: رینیت بارداری

در دوره بارداری حجم خون و میزان ترشح هورمون‌ها تغییر می‌کند. تغییر جریان خون در غشاهای مخاطی و تغییرات هورمونی باعث گرفتگی و آبریزش بینی می‌شود. معمولاً آبریزش بینی ناشی از بارداری حداقل ۶ هفته طول می‌کشد.

۸. وجود جسم خارجی

اگر جسم خارجی داخل بینی گیر کند، بدن شروع به تولید مخاط می‌کند. این مخاط به بینی در دفع سریع‌تر جسم کمک می‌کند. این نوع ‌ آبریزش بینی در کودکان شایع‌تر است و باعث ترشح بدبو و یک‌طرفه می‌شود.

۹. استفاده بیش‌ازحد از اسپری ضداحتقان بینی

استفاده زیاد از اسپری‌های ضداحتقان بینی باعث التهاب راه‌های هوایی بینی و بروز علائمی مثل گرفتگی و آبریزش بینی می‌شود. این اتفاق در افرادی رخ می‌دهد که بیشتر از ۷ الی ۱۰ روز از اسپری بینی استفاده کنند.

۱۰. نشت مایع مغزی نخاعی (CSF)

مایع مغزی نخاعی به مایعی گفته می‌شود که دور مغز و ستون فقرات را گرفته است. برخی آسیب‌دیدگی‌های ناشی از جراحی یا بی‌حسی نخاعی، ضربه به صورت، سر، گردن یا ستون فقرات و غیره ممکن است باعث نشت این مایع از محل خود شود. این اتفاق باعث آبریزش بینی شفاف، آبکی و یک‌طرفه می‌شود.

سایر دلایل آبریزش بینی

برخی عوامل دیگر هم می‌توانند باعث آبریزش از بینی شوند:

• اشک ریختن
• ورزش هوازی
• ترک مواد مخدر
• بزرگ شدن لوزه‌ها
• انحراف بینی
• سندرم «چرگ اشتراوس» (اختلال مربوط به التهاب عروق)
• رفلاکس اسید معده به مری
• سرطان یا تومورهای بینی و گردن
• بالا رفتن سن

---

علائم همراه با آبریزش بینی

بسته به علت آبریش بینی، ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشید. این علائم به پزشک در تشخیص بهتر علت آبریزش و رفع آن کمک می‌کند. در جدول زیر می‌توانید برخی از علائم همراه با آبریزش را در بیماری‌های مختلف مطالعه کنید:

---

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

معمولاً آبریزش بینی که ناشی از بیماری جدی نباشد، خودبه‌خود از بین می‌رود. تحت شرایط زیر باید از پزشک کمک بگیرید:

• آبریزش بینی برای بیشتر از ۱۰ روز
• تب بالا
• ترشح زرد یا سبزرنگ بینی همراه با احساس درد یا فشار در سینوس‌های صورت و پیشانی
• احساس بوی بد از بینی
• ترشح یک‌طرفه از بینی (به‌خصوص اگر همراه با خون یا بوی بد باشد.)
• مشکل در تنفس
• ورم چشم‌ها، پیشانی، بینی یا گونه‌ها
• آبریزش بینی بعد از ضربه به سر (به‌خصوص اگر شفاف و آبکی باشد.)
• گیر کردن جسم خارجی در بینی

---

درمان آبریزش بینی

داروهای زیادی برای رفع آبریزش و گرفتگی بینی وجود دارند. برخی از این داروها به‌صورت قرص و برخی به‌صورت اسپری هستند. این داروها معمولاً بدون نیاز به نسخه به فروش می‌رسند.

برخی از داروهایی که به درمان آبریزش کمک می‌کنند عبارت‌اند از:

۱. آنتی‌هیستامین‌ها

این داروها در اصل به درمان آبریزش بینی ناشی از حساسیت کمک می‌کنند؛ اما گاهی پزشکان مصرف آن‌ها را برای درمان آبریزش‌های غیرحساسیتی هم توصیه می‌کنند. ازجمله:

• سیتریزین
• لوراتادین
• دس لوراتادین

۲. ضداحتقان‌ها برای باز کردن مجاری بینی

این داروها راه‌های هوایی بینی را تنگ و مخاط آن‌ها را خشک می‌کنند. داروهای ضداحتقان به رفع گرفتگی و آبریزش بینی ناشی از حساسیت یا سرماخوردگی کمک می‌کنند. از جمله:

• فنیل افرین
• سودوافدرین

۳. استفاده از داروهای مسکن

گاهی برای درمان آبریزش بینی غیرآلرژیک (التهاب و آبریزش بینی که علتی به جز آلرژی یا حساسیت دارد) یا سایر علائم (مثل گوش‌درد)، از داروهای ضدالتهاب و مسکن استفاده می‌شود؛ ازجمله:

• ایبوپروفن
• استامینوفن

۴. آنتی‌بیوتیک

اگر علائم عفونت سینوسی و آبریزش بعد از ده روز بهبود پیدا نکنند، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک را تجویز کند؛ از جمله:

• آموکسی سیلین
• پنی سیلین

فهرست داروها صرفاً برای آشنایی شما آورده شده است. توصیه می‌کنیم پیش از مصرف هر دارویی، حتماً با پزشک مشورت کنید.

---

درمان خانگی آبریزش بینی

خیلی اوقات برخی از بیماری‌های ساده عامل آبریزش بینی (مثل سرماخوردگی) با درمان‌های ساده خانگی قابل کنترل هستند. از جمله درمان‌های خانگی برای آبریزش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استراحت کافی
• نوشیدن مایعات فراوان (به‌خصوص آب)
• قرار دادن حوله گرم و مرطوب یا کمپرس گرم روی صورت
• تنفس بخار گرم (۲ تا ۴ بار در روز) یا نشستن در حمام با دوش آب گرم و تنفس هوای گرم (بخار خیلی داغ را تنفس نکنید.)
• استفاده از بخور در اتاق خواب برای پیشگیری از خشکی هوا: طبق مطالعه علمی معتبری که در سال ۲۰۱۹ انجام شده است، تنفس بخار گرم از دستگاه بخور به طرز چشمگیری چرک بینی ناشی از آلرژی را کم می‌کند (منبع: NIH). همچنین طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شده است، استفاده از بخور در درمان سرماخوردگی نیز تاثیر فوق‌العاده‌ای دارد؛ به‌طوری‌که زمان بهبود بیماری را حدود ۱ هفته کاهش می‌دهد (منبع:NIH).
• استفاده از اسپری‌های بینی نمکی برای رفع چرک
• استفاده از بینی یا سینوس‌شور همراه با نمک‌های طبی
• نخوردن غذاهای تند
• مصرف چای یا دمنوش‌های گرم (به‌خصوص دمنوش‌های ضدالتهاب و حاوی آنتی‌هیستامین طبیعی، مثل بابونه، زنجبیل، نعنا و گزنه)

برای استفاده از سینوس‌شور، از نمک طبی مخصوص آن و آب جوشیده ولرم استفاده کنید. هرگز از نمک یددار یا آب نجوشیده برای شست‌وشوی بینی استفاده نکنید.

---

آبریزش بینی چقدر طول می‌کشد؟

پاسخ این سوال به علت ایجاد آبریزش بینی بستگی دارد:

• بیماری‌ها: در عفونت‌های ویروسی مثل سرماخوردگی یا کرونا، آبریزش بین ۱۰ روز تا ۲ هفته طول می‌کشد.
• آلرژی: در آبریزش ناشی از حساسیت، علائم تا وقتی که در معرض ماده حساسیت‌زا قرار دارید ادامه دارند. برای مثال در افرادی که به گرده گل حساسیت دارند، ممکن است آبریزش حدود ۶ هفته (در فصول گرده‌افشانی مثل بهار، تابستان یا پاییز) طول بکشد.

اگر آبریزش بینی بیشتر از ۳ هفته طول کشیده است و حساسیت هم ندارید، برای بررسی علت آن باید از پزشک کمک بگیرید.

---

آیا آبریزش بینی عوارضی دارد؟

هرچند آبریزش بینی عارضه یک مشکل دیگر است؛ اما ادامه‌دار شدن آبریزش می‌تواند منجربه برخی عوارض دیگر هم شود. این عوارض عبارت‌اند از:

• ترشح پشت حلق: گاهی ترشحات اضافه روی هم انباشه شده و وارد پشت گلو می‌شوند. این اتفاق باعث سرفه و گلودرد می‌شود.
• عفونت سینوس: اگر حفره‌های سینوسی با مخاط مسدود شوند، عفونت ویروسی اتفاق می‌افتد.
• عفونت گوش یا گوش‌درد: اگر ترشحات اضافی داخل شیپور گوش جمع شوند، عفونت و درد گوش اتفاق می‌افتد.

---

پیشگیری از آبریزش بینی

آبریزش بینی همیشه قابل پیشگیری نیست؛ اما با رعایت برخی نکات می‌توانید از علت بروز آن تاحدزیادی پیشگیری کنید.

پیشگیری عفونت‌های ویروسی:

• شست‌وشوی مکرر دست‌ها
• حفظ فاصله با افراد بیمار یا دارای علائم سرماخوردگی
• ورزش منظم و مصرف غذاهای سالم برای تقویت سیستم ایمنی
• سرفه کردن و عطسه کردن در قسمت داخلی بازو برای جلوگیری از پخش شدن ویروس
• تمیز و ضدعفونی کردن سطوح پراستفاده مثل میز کار، اسباب‌بازی‌ها، دستگیره‌های در، تلفن و شیرهای آب توالت
• تزریق واکسن‌ها

پیشگیری از آلرژی و حساسیت:

• ماندن در خانه در ساعات اوج گرده‌افشانی گیاهان (معمولاً اوایل صبح و در روزهایی که باد می‌وزد.)
• بستن پنجره‌ها در فصول حساسیت
• استفاده از دستگاه تصفیه هوا
• استفاده از ماسک دهان در بیرون از خانه
• تعویض لباس‌ها و دوش گرفتن بلافاصله پس از برگشتن به خانه
• اجتناب از لمس سگ و گربه (در صورت حساسیت به موی حیوانات)
• مصرف آنتی‌هیستامین برای کاهش علائم حساسیت

---

آبریزش بینی در کودکان

کودکان نیز به همان علل مشابه بزرگسالان دچار آبریزش بینی می‌شوند؛ ازجمله:

• حساسیت
• سرماخوردگی
• آنفولانزا
• عفونت سینوس‌ها
• و …

هرچند آبریزش بینی در کودکان نیز خیلی اوقات می‌تواند با درمان‌های خانگی بهبود یابد؛ اما اگر کودک شما علائم زیر را دارد، حتماً با پزشک مشورت کنید:

• آبریزش طولانی بدون بهبود
• تب
• مشکل در تنفس
• ترشحات غلیظ زرد یا سبز

---

کلام آخر دکترساینا

در بسیاری از موارد، آبریزش بینی یک علامت بی‌خطر است. بیماری‌های شایعی مثل سرماخوردگی، آنفولانزا، کرونا و انواع حساسیت می‌توانند منجر به آبریزش شوند. گاهی نیز محرک‌هایی مثل غذاهای تند باعث آن می‌شوند. البته در برخی موارد، آبریزش بینی می‌تواند نشانه مشکل جدی باشد. اگر آبریزش بیشتر از ۳ هفته طول بکشد، یک‌طرفه باشد یا علائم دیگری مثل تب، بوی بد از بینی، مشکلات تنفسی، ورم چشم‌ها و صورت همراه آبریزش باشند، باید از پزشک کمک بگیرید.

سوالات متداول