در طول بارداری، مشکلات متعددی اعم از معده‌درد یا ورم پا را ممکن است تجربه کنید؛ اما گرفتگی بینی یا رینیت یکی از آن علائم ناراحت‌کننده‌ای است که احتمالاً انتظارش را ندارید. «رینیت» یک نام علمی برای حالت آبریزش و گرفتگی بینی است که زنان باردار ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی دوران بارداری دچار آن شوند. در این متن به علت گرفتگی بینی در بارداری و درمان‌های مؤثر آن می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
منظور از گرفتگی بینی در بارداری (رینیت) چیست؟
رینیت بارداری، گرفتگی بینی در دوران بارداری است که ۶ هفته یا بیشتر طول کشیده باشد و علت دیگری (مثل سرماخوردگی یا حساسیت) نداشته باشد. این مشکل از تغییرات بدن در دوران بارداری ناشی می‌شود و حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد از زنان باردار دچار گرفتگی بینی در بارداری می‌شوند (منبع: NIH). رینیت بارداری عموماً مسئله نگران‌کننده‌ای نیست؛ اما می‌تواند برای شما آزاردهنده باشد. در ادامه به دلایل رینیت بارداری و نحوه مدیریت آن می‌پردازیم.
گرفتگی بینی در بارداری از کی شروع می‌شود؟
گرفتگی بینی در هر زمانی از بارداری ممکن است رخ دهد. اما سه‌ماهه اول و سه‌ماهه دوم رایج‌تر است. این حالت معمولاً پس از تولد نوزاد، طی دو هفته پس از زایمان، از بین می‌رود.
علت گرفتگی بینی در بارداری
بارداری تغییرات زیادی در بدن ایجاد می‌کند که می‌تواند منجر به رینیت شود؛ از جمله:
- افزایش جریان خون: در دوران بارداری، جریان خون در غشاهای مخاطی بدن افزایش می‌یابد. بینی یکی از این غشاهای مخاطی است. تورم ناشی از این تغییر داخل بینی، باعث گرفتگی و آبریزش بینی می‌شود.
- تغییرات هورمونی: بارداری باعث تغییر میزان هورمون‌های بدن شما به خصوص HCG، استروژن و پروژسترون می‌شود. این هورمون‌ها بینی شما را برای تولید مخاط بیشتر تحریک می‌کنند.
گاهی گرفتگی بینی به دلایل دیگری رخ می‌دهد و ارتباطی به بارداری ندارد؛ از جمله:
- آلرژی و حساسیت: رینیت آلرژیک یا گرفتگی بینی در اثر حساسیت در حدود یک‌سوم از زنان سنین باروری دیده می‌شود. آلرژی در واکنش به مواد حساسیت‌زا مثل گرده گیاهان، گرد و خاک، حیوانات خانگی و … ایجاد می‌شود. علائم آن نیز معمولاً به طور میانگین شدیدتر از موارد رینیت بارداری بوده و شامل عطسه، خارش و انسداد شدید بینی است.
- بیماری‌های ویروسی: سرماخوردگی، آنفولانزا و کرونا می‌توانند باعث گرفتگی بینی شوند. این بیماری‌ها معمولاً با علائم دیگری مثل آبریزش بینی، گلودرد، عطسه، سرفه و گاهی تب همراه‌اند.
- سینوزیت: عفونت‌های ویروسی و باکتریایی باعث التهاب سینوس‌ها یا سینوزیت می‌شوند. سینوزیت علاوه‌بر گرفتگی بینی، باعث علائمی مثل احساس سرفه، احساس خستگی، سردرد و تب می‌شود.
- پولیپ بینی: پولیپ‌های بینی توده‌هایی بی‌خطرند که در مجاری بینی تشکیل می‌شوند. این پولیپ‌ها می‌توانند باعث گرفتگی و آبریزش بینی شوند.
چه چیزی باعث بدتر شدن گرفتگی بینی در بارداری می‌شود؟
مواجهه با برخی از آلرژن‌ها یا محرک‌ها (مانند گرده گیاهان، موی حیوانات، گردوغبار، دود یا بوهای تند) ممکن است علائم گرفتگی بینی در بارداری را بدتر کند.
علائم گرفتگی بینی در بارداری
هر کسی رینیت بارداری را با علائم متفاوتی تجربه می‌کند؛ اما علامت اصلی افزایش مخاط در مجرای بینی و احساس کیپ شدن و فشار در بینی است:
- ترشح پشت حلق
- افزایش مخاط
- گرفتگی بینی
- احساس فشار در گوش‌ها
- عطسه
- کاهش حس بویایی به دلیل گرفتگی بینی
- اختلال در خواب به دلیل گرفتگی بینی یا ترشح پشت حلق
چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
رینیت بارداری معمولاً بی‌خطر است؛ اما در موارد زیر از پزشک کمک بگیرید:
- مختل شدن فعالیت روزمره
- کاهش کیفیت خواب
- قبل از مصرف هرگونه دارو یا درمان خانگی برای درمان گرفتگی بینی در بارداری
همچنین وجود برخی علائم نشان می‌دهد که گرفتگی بینی شما علتی به جز رینیت بارداری دارد. در صورت مشاهده این علائم، با پزشک مشورت کنید:
- تب
- ترشحات زرد یا سبز از بینی
- احساس درد یا فشار در صورت
- درد یا گرفتگی گوش
- سرفه
- گلودرد
- سوزش یا آبریزش چشم‌ها
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و بارداری کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص بارداری ارتباط آنلاین با متخصص بارداریتشخیص رینیت بارداری
برای تشخیص رینیت بارداری، پزشک ابتدا اطمینان حاصل می‌کند که گرفتگی بینی شما علت دیگری مثل سرماخوردگی، حساسیت و … ندارد.
پزشک احتمالاً شما را معاینه می‌کند و سؤالاتی می‌پرسد. اگر قبلاً تست حساسیت نداده باشید، ممکن است پزشک این تست را برای شما درخواست کند.
زمانی که سایر علت‌های گرفتگی بینی رد شد، پزشک رینیت بارداری را تشخیص می‌دهد.
راه‌های مدیریت و درمان گرفتگی بینی در بارداری
گرفتگی بینی در بارداری بااینکه معمولاً نگران‌کننده نیست؛ اما می‌تواند آزاردهنده باشد. برای مدیریت این مشکل می‌توانید با صلاح‌دید پزشک از درمان‌های دارویی و خانگی استفاده کنید.در ادامه شما را با درمان‌های رینیت بارداری آشنا می‌کنیم.
۱. دارو درمانی
برای رینیت بارداری بسته به شدت علائم، پزشک ممکن است برای شما دارو تجویز کند:
- اسپری‌های کورتیکواستروئیدی (استنشاقی): استفاده از اسپری‌های کورتیکواستروئیدی بینی مانند بکلومتازون و بودزوناید در بارداری بی‌خطر است.
- آنتی‌هیستامین: آنتی‌هیستامین‌های نسل اول مانند کلرفنیرامین، یا نسل دوم مانند آنتی‌هیستامین و ستیریزین در بارداری ایمن بوده و می‌توانند به کاهش آبریزش بینی کمک کنند. البته برای جلوگیری از عوارض جانبی احتمالی بر سیستم عصبی مرکزی جنین، استفاده از آنتی‌هیستامین‌های نسل اول در اواخر بارداری توصیه نمی‌شود.
- داروهای ضداحتقان بینی: بیشتر داروهای ضد احتقان بینی در سه‌ماهه اول بارداری ایمن نیستند. پس از آن نیز به میزان کم و تحت نظر پزشک ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. در برخی موارد، استفاده از داروهای ضداحتقان بینی برای درمان رینیت بارداری حتی ممکن است علائم را بدتر کنند؛ به‌خصوص اگر برای مدت طولانی استفاده شوند.
پیش از هرگونه اقدام درمانی برای گرفتگی بینی در بارداری، حتماً با پزشک مشورت کنید.
۲. درمان خانگی
معمولاً می‌توانید رینیت بارداری را با درمان‌های خانگی کنترل کنید؛ اما فراموش نکنید که قبل از استفاده از هر درمانی در بارداری، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
- کمپرس آب گرم: یک حوله را با آب گرم خیس کنید، آن را روی صورت‌تان قرار دهید و نفس بکشید.
- دوش آب گرم و استنشاق بخار: دوش آب گرم بگیرید و چند دقیقه در حمام بخارگرفته بمانید. بخار آرام‌بخش است و گرفتگی را موقتاً برطرف می‌کند.
- تغییر حالت خوابیدن: هنگام خواب، سرتان را بالاتر بگذارید یا چند بالش زیر سر خود قرار دهید. این کار می‌تواند به بهبود گرفتی بینی کمک کند.
- ویتامین C: ویتامین C به عنوان یک آنتی‌هیستامین طبیعی عمل می‌کند و علائم آلرژی از جمله عطسه، آبریزش و گرفتگی بینی را کاهش می‌دهد.
- آب‌رسانی به بدن: آب کافی بنوشید و بدنتان را هیدراته نگه دارید. فراموش نکنید که از آب (یا گاهی همراه با تکه‌های میوه درون آن) استفاده کنید و از مصرف نوشیدنی‌های حاوی شکر مانند آبمیوه و نوشابه بپرهیزید.
- اسپری یا قطره سالین: از قطره یا اسپری بینی سالین سه تا چهار بار در روز استفاده کنید تا مجاری بینی پاک شود. این قطره‌ها بدون نیاز به نسخه در داروخانه‌ها در دسترس‌اند؛ اما می‌توانید محلول سالین را در منزل با یک فنجان آب گرم، نصف قاشق چایخوری نمک و مقدار کمی جوش‌شیرین درست کنید و با آن بینی خود را شست‌وشو دهید.
- زنجبیل: دمنوش زنجبیل می‌تواند در بهبود علائم آلرژیک مؤثر باشد.
- سرکه سیب: سرکه سیب خواص ضدویروسی و ضدباکتریایی دارد و ممکن است به بهبود گرفتگی کمک کند.
- پماد ویکس: استفاده از ویکس داخل بینی در بارداری ایمن است.
- ورزش: انجام ورزش‌های مخصوص دوران بارداری یکی از بهترین راه‌های مدیریت رینیت بارداری است. در روزهایی که آلودگی هوا زیاد است از ورزش خارج از منزل خودداری کنید؛ زیرا ممکن است گرفتگی بینی را بدتر کند. ورزش همچنین می‌تواند به کنترل افزایش وزن بارداری شما کمک کند، که این مسئله به کاهش گرفتگی در بارداری کمک می‌کند.
پژوهش‌ها درباره اثر اکالیپتوس در دوران بارداری و شیردهی ضدونقیض است و بعضی شواهد نشان می‌دهد اکالیپتوس می‌تواند اثر منفی بر جنین داشته باشد. به‌همین‌دلیل توصیه می‌شود از مصرف روغن اکالیپتوس در بارداری خودداری کنید (منبع: Web MD و Month Sinai).
علائم من چقدر طول می‌کشد؟
رینیت بارداری ممکن است در طول بارداری مکرراً ایجاد شده و از بین برود؛ اما به‌طورکلی معمولاً هر بار حدود چند روز تا چند هفته طول می‌کشد. بااین‌حال، برخی زنان باردار این حالت را به‌طور مداوم طی بارداری تجربه می‌کنند. علائم رینیت بارداری معمولاً حدود دو هفته پس از زایمان از بین می‌رود.
خطرات و عوارض احتمالی گرفتگی بینی در بارداری
عوارض گرفتگی بینی در بارداری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عفونت گوش
- عفونت سینوس
- بدتر شدن علائم آسم در افراد مبتلا
در صورت بروز عوارض رینیت بارداری، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.
آیا تاثیری بر روی جنین متولدنشده می‌گذارد؟
شواهد کافی برای درک تأثیر رینیت بارداری بر روی رشد و تکامل جنین متولد نشده وجود ندارد؛ اما پژوهشگران احتمال می‌دهند رینیت شدید بارداری بتواند عوارضی برای جنین داشته باشد. این مشکل ممکن است منجر به اختلالات خواب شود و در نتیجه جنین نتواند تمام اکسیژن مورد نیاز برای رشد و تکامل را دریافت کند.
اگر در بارداری دچار گرفتگی بینی شده‌اید، هنگام خواب خروپف می‌کنید یا مکرر از خواب بیدار می‌شوید، با پزشک مشورت کنید.
گرفتگی بینی و جنسیت جنین ارتباط دارند؟
گرفتگی بینی در بارداری ارتباطی به جنسیت جنین ندارد. این حالت به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از بارداری و افزایش جریان خون در غشاهای مخاطی رخ می‌دهد که در بارداری با هر دو جنین دختر و پسر اتفاق می‌افتد.
کلام آخر دکترساینا
گرفتگی بینی در بارداری بسیار شایع و معمولاً بی‌خطر است؛ اما می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. می‌توانید با درمان‌های خانگی و دارویی که پزشک‌تان تایید می‌کند، رینیت بارداری را کنترل کنید؛ اما اگر علائم شدید، ناگهانی، یا همراه با سایر علائم دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
| نام بیماری | گرفتگی بینی در بارداری (رینیت بارداری) |
| تخصص مربوطه | زنان و زایمان |
| علائم |
|
| عوارض |
|
| علت |
|
| روش‌های تشخیص | معاینه و رد سایر علل |
| روش‌های درمان |
|
| داروها |
|
| درمان خانگی |
|
| میزان شیوع | ۲۰ تا ۴۰ درصد |