علائم دیابت در کودکان؛ آیا درمان قطعی دارد؟

دیابت یک بیماری مادام‌العمر و مزمن است که باعث می‌شود سطح قند خون بیش از اندازه افزایش یابد. این بیماری با ناهنجاری‌های هورمون انسولین همراه است؛ هورمونی که توسط پانکراس تولید شده و به ذخیره و مصرف قند و چربی غذاها کمک می‌کند.

در گذشته‌ی نه چندان دور دیابت نوع ۱ در کودکان و نوجوانان شایع بود و دیابت نوع ۲ بزرگسالان را درگیر می‌کرد. اما در سال‌های اخیر شاهد افزایش شیوع دیابت نوع ۲ در کودکان و نوجوانان هستیم. تشخیص دیابت در کودکان هم برای خود کودک و هم برای والدین شوکه کننده و سنگین است با این وجود امروزه روش‌های مؤثری برای کنترل و مدیریت این بیماری وجود دارد که به ارتقا کیفیت زندگی بیماران و کاهش عوارض احتمالی کمک می‌کنند. 

در این مقاله به بررسی دیابت نوع ۱ و نوع ۲ در کودکان می‌پردازیم و علائم و علت‌های آن را بررسی کرده و روش‌های پیشگیری و درمان دیابت در کودکان را مرور می‌کنیم.

دیابت در کودکان چیست؟

دیابت یک بیماری مزمن است که در توانایی بدن برای تبدیل غذا به خصوص قند (کربوهیدرات) به انرژی تداخل ایجاد می‌کند. قند خون بالا در نتیجه‌ی عدم درمان صحیح دیابت می‌تواند با گذشت زمان به قلب، عروق خونی، کلیه‌ها، چشم‌ها و سیستم عصبی آسیب وارد کند.

پانکراس (یکی از ارگان‌های بدن که پشت معده قرار دارد) هورمونی به نام انسولین را تولید و ترشح می‌کند. کار این هورمون کمک به ذخیره و مصرف قند و چربی‌ای است که از طریق غذا وارد بدن می‌شود. اختلال در انسولین باعث بروز دیابت می‌شود. به طور کلی دیابت در صورتی ایجاد می‌شود که یکی از شرایط زیر رخ دهد:

• پانکراس اصلا هورمون انسولین تولید نکند.
• پانکراس انسولین بسیار کمی تولید کند.
• بدن به خوبی به هورمون انسولین پاسخ ندهد، مشکلی که به آن مقاومت به انسولین هم گفته می‌شود.

به گزارش بیمارستان کودکان سلطنتی ملبورن:

دیابت یک بیماری مزمن (بلندمدت) است که در آن سطح گلوکز (قند) خون افزایش می‌یابد. دو نوع دیابت در کودکان دیده می‌شود: دیابت نوع ۱ که بیشترین شیوع را در این سنین دارد و با تزریق انسولین و مدیریت قند خون تحت درمان قرار می‌گیرد و دیابت نوع ۲ که بیشتر در بزرگسالان رایج است اما کودکان را نیز درگیر می‌کند. این بیماری با مدیریت وزن و رژیم غذایی و مصرف داروهای خوراکی تحت درمان قرار می‌گیرد. 

انواع دیابت در کودکان

دو نوع دیابت در کودکان وجود دارد که تحت عنوان دیابت نوع ۱ و نوع ۲ شناخته می‌شود. احتمال ابتلای کودکان به هر دو نوع دیابت وجود دارد اما شیوع دیابت نوع ۱ در آن‌ها بیشتر است.

دیابت نوع ۱ در کودکان

دیابت نوع ۱ تحت عنوان دیابت وابسته به انسولین یا دیابت کودکی هم شناخته می‌شود و ویژگی اصلی آن نقص در تولید انسولین است. در مبتلایان به دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی خود فرد به سلول‌های بتای پانکراس حمله کرده و آن‌ها را تخریب می‌کند. 

در نتیجه هورمون انسولین به اندازه کافی تولید نشده و قند خون افزایش می‌یابد. کودکانی که به دیابت نوع ۱ مبتلا هستند باید به صورت منظم انسولین تزریق کنند. در این بیماران تمرکز روی کاهش قند خون و در عین حال جلوگیری از افت شدید قند خون است. 

تعادل قند خون تحت تأثیر عواملی همچون غذا، دوز انسولین، استرس، ورزش و ده‌ها عامل دیگر قرار دارد. در این بیماری آموزش کافی به کودک و خانواده بسیار مهم است. با مراقبت و حمایت مناسب، کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع ۱ می‌توانند زندگی رضایت‌بخشی داشته باشند.

دیابت نوع ۲ در کودکان

دیابت نوع ۲ که تحت عنوان دیابت غیروابسته به انسولین نیز شناخته می‌شود در نحوه استفاده از قند (گلوکز) برای کسب انرژی در بدن اختلال ایجاد می‌کند. بدن مبتلایان به این بیماری نمی‌تواند از انسولین به درستی استفاده کنند. در نتیجه اگر این بیماری به درستی درمان نشود، سطح قند خون بیمار بالا می‌رود. قند خون بالا در طولانی مدت آسیب‌های جدی‌ای به بدن وارد می‌کند به خصوص به سیستم عصبی و عروق خونی. 

اخیرا نرخ دیابت نوع ۲ در کودکان و نوجوانان روند رو به افزایشی را در پیش گرفته است تا حدی که در برخی از نقاط جهان دیابت نوع ۲ در کودکان از دیابت نوع ۱ نیز بیشتر شده است. باور بر این است که افزایش جهانی چاقی در کودکان و بی‌تحرکی در این روند افزایشی نقش مهمی دارد. 

دیابت در کودکان چقدر رایج است؟

دیابت نوع ۱ شایع‌ترین نوع دیابت در کودکان است با این حال نرخ دیابت ۲ نیز با توجه به افزایش نرخ چاقی در سنین کودکی در حال افزایش است و برآورد می‌شود از هر ۳ کودکی که به دیابت مبتلا می‌شوند یکی از آن‌ها دیابت نوع ۲ دارد. مطالعات نشان می‌دهند شیوع دیابت در سراسر جهان در حال افزایش است و کودکان بیش از پیش در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

در ایالات متحده تقریبا ۱.۲۴ نفر با دیابت نوع ۱ زندگی می‌کنند و پیش‌بینی میشود این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۵ میلیون نفر افزایش یابد. به گزارش سازمان سلامت ملی آمریکا (NIH) هر سال نرخ ابتلا به دیابت نوع یک ۱.۸ درصد و دیابت نوع دو ۴.۸ درصد افزایش می‌یابد.

دیابت کودکان از چه سنی شروع می‌شود؟

دیابت نوع ۱ سن مشخصی ندارد اما شیوع آن در سن ۵ تا ۷ سالگی به بالاترین حد می‌رسد. در اوایل نوجوانی یعنی سنین ۱۰ تا ۱۴ سال نیز نرخ تشخیص این بیماری افزایش می‌یابد.

علائم دیابت در کودکان

علائم دیابت نوع ۱ و ۲ در کودکان را در جدول زیر می‌توانید ببینید:

علت دیابت در کودکان

• علت دیابت نوع ۱ در کودکان: علت دیابت نوع ۱ هنوز مشخص نیست اما تصور می‌شود که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی منجر به ابتلای کودکان به این بیماری می‌شود. در اکثر افرادی که به دیابت نوع ۱ مبتلا هستند، سیستم ایمنی بدن که معمولا وظیفه مبارزه با باکتری‌ها و ویروس‌های بیماری‌زا را بر عهده دارد، به اشتباه سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس را تخریب می‌کند. به دنبال تخریب این سلول‌ها، بدن کودک انسولین کمی تولید کرده یا اصلا انسولین تولید نمی‌کند. انسولین نقش مهمی را در انتقال قند از جریان خون به سلول‌های بدن (جهت تأمین انرژی) برعهده دارد.وقتی غذا هضم می‌شود، قند موجود در آن وارد بدن می‌شود. بدون انسولین کافی، این قند در جریان خون تجمع می‌یابد. اگر دیابت درمان نشود عوارض کشنده‌ای در پی خواهد داشت.
• علت دیابت نوع ۲ در کودکان: علت اصلی دیابت نوع ۲ نیز هنوز مشخص نیست اما ظاهرا دیابت نوع ۲ در نتیجه عواملی همچون اضافه وزن و چاقی، بی‌تحرکی و گاهی اوقات عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. چیزی که مشخص است این است که بدن کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ نمی‌تواند به خوبی از قند (گلوکز) استفاده کند. با هضم غذا، قند وارد جریان خون شده و توسط انسولین به سلول‌های بدن منتقل می‌شود. در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ این فرایند به درستی انجام نمی‌شود و در نتیجه به جای این که قند به عنوان انرژی در سلول‌ها مصرف شود در جریان خون باقی می‌ماند. نقص در این فرایند ممکن است به دلیل این باشد که:پانکراس انسولین کافی تولید نمی‌کندسلول‌ها نسبت به انسولین مقاوم شده و به قند اجاره ورود نمی‌دهند.

آیا کودک من در معرض خطر است؟

عوامل زیر خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ را در کودکان افزایش می‌دهند:

• سابقه خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادر کودک دیابت نوع ۱ داشته باشند ریسک ابتلای کودک به این بیماری بیشتر است.
• ژنتیک: برخی ژن‌ها ریسک ابتلا به دیابت نوع ۱ را افزایش می‌دهند
• برخی ویروس‌ها: قرار گرفتن در معرض ویروس‌های متعدد می‌تواند تخریب خودایمنی سلول‌های سازنده انسولین را تحریک کند.

پژوهشگران هنوز دقیقا نمی‌دانند که چرا برخی کودکان به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند و برخی دیگر با داشتن همان عوامل خطر به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. با این حال واضح است که برخی عوامل خطر همچون موارد زیر ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ را در کودکان افزایش می‌دهند:

• وزن: اضافه وزن یک عامل خطر جدی برای ابتلا به دیابت نوع ۲ در کودکان است. هر چه بافت چربی بدن بیشتر باشد (به خصوص اطراف شکم) سلول‌های بدن بیشتر در برابر انسولین مقاوم می‌شوند.
• بی‌تحرکی: هر چه تحرک کودک کمتر باشد ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ بیشتر است.
• رژیم غذایی: خوردن گوشت قرمز و گوشت فراوری شده و مصرف نوشیدنی‌های شیرین با افزایش ریسک دیابت نوع ۲ همراه است.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادرها دیابت نوع ۲ داشته باشد ریسک ابتلا در کودک بیشتر می‌شود.
• سن و جنسیت: بسیاری از کودکان در اوایل نوجوانی به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند اما این بیماری در هر سنی ممکن است شروع شود. دختران نوجوان در مقایسه با پسران نوجوان بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
• دیابت بارداری در مادر: فرزندان مادرانی که در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
• وزن پایین هنگام تولد یا زایمان زودرس: وزن پایین هنگام تولد با ریسک بالاتر ابتلا به دیابت نوع ۲ همراه است. همچنین نوزادان زودرس که قبل از هفته ۳۹ تا ۴۲ به دنیا آمده‌اند بیشتر در خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. 

عوارض دیابت در کودکان

عوارض در دو نوع برای کودکان متفاوت است؛ در ادامه شما را با انواع عوارض آشنا خواهیم کرد:

عوارض دیابت نوع ۱ در کودکان

دیابت نوع ۱ می‌تواند ارگان‌های اصلی بدن را تحت تاثیر قرار داد. حفظ قند خون در سطح نرمال ریسک بسیاری از عوارض را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد. 

• بیماری‌های قلبی و عروقی: دیابت می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌هایی مثل تنگ شدن عروق خونی، فشار خون بالا، بیماری قلبی و سکته را در آینده افزایش دهد.
• آسیب به اعصاب: قند زیاد می‌تواند به دیواره‌های رگ‌های ریزی که سلول‌های عصبی کودک را تغذیه می‌کنند آسیب بزند. این آسیب مشکلاتی همچون سوزن سوزن شدن، بی‌حس شدن، احساس سوزش و درد را به همراه دارد. آسیب به اعصاب معمولا به تدریج در طول یک دوره زمانی طولانی اتفاق می‌افتد.
• آسیب به کلیه: دیابت می‌تواند به خوشه‌های بی‌شمار عروق خونی ریز که در کلیه‌ها وجود دارند و وظیفه تصفیه خون کودک را برعهده دارند آسیب برساند.
• آسیب به چشم‌ها: دیابت می‌تواند به عروق خونی شبکیه چشم کودک آسیب رسانده و منجر به مشکلات بینایی شود.
• پوکی استخوان: دیابت می‌تواند تراکم مواد معدنی استخوان را کاهش داده و خطر ابتلا به پوکی استخوان را در بزرگسالی افزایش دهد.
• مشکلات رشدی: بعضی کودکان مبتلا به دیابت کندتر از همسالان خود رشد کرده و دیرتر به بلوغ می‌رسند.
• کتواسیدوز دیابتی: در صورتی که دیابت به خوبی درمان و کنترل نشود ممکن است منجر به کتواسیدوز شود که یک وضعیت اورژانسی است و می‌تواند جان کودک را تهدید کند. این مشکل در دیابت نوع ۲ نیز ممکن است پیش بیاید اما نادر است. 

عوارض دیابت نوع ۲ در کودکان

دیابت نوع ۲ نیز روی همه ارگان‌های بدن از جمله عروق خونی، اعصاب، چشم‌ها و کلیه تأثیر می‌گذارد و در بلند مدت و در طول سال‌ها عوارضی را به همراه دارد. عوارض دیابت نوع ۲ ممکن است شدید یا حتی کشنده باشند. این عوارض با سطح بالای قند خون در ارتباط هستند و عبارتند از:

• کلسترول بالا
• بیماری‌های قلبی و عروقی
• سکته
• آسیب‌های عصبی
• بیماری کلیوی
• بیماری چشمی و از دست دادن بینایی

برای جلوگیری از این عوارض می‌توانید با همراهی کودک قند خون را در سطح نرمال حفظ کنید، آموزش‌های لازم برای داشتن تغذیه مناسب و فعالیت جسمی منظم را به کودک بدهید و به طور مرتب کودک را برای چکاپ نزد پزشک متخصص ببرید.

کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ در معرض خطر دیگر بیماری‌های خودایمنی مثل بیماری تیروئید و سلیاک قرار دارند. ممکن است پزشک آزمایش‌هایی را برای بررسی این بیماری‌ها توصیه کند.

تشخیص دیابت در کودکان

چندین نوع آزمایش خون برای تشخیص دیابت در کودکان وجود دارد. از این تست‌ها برای تشخیص دیابت و بررسی وضعیت مدیریت این بیماری استفاده می‌شود:

1. آزمایش قند خون تصادفی: این تست اصلی غربالگری دیابت است. در یک زمان تصادفی یک نمونه خون گرفته می‌شود. قند خون ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا ۱۱.۱ میلی مول در لیتر یا بالاتر به همراه علائم، می‌تواند نشان دهنده دیابت باشد.
2. تست هموگلوبین A1C: این تست نشان می‌دهد که در سه ماه گذشته میانگین قند خون کودک چقدر بوده است. اگر سطح A1C در دو آزمایش مستقل ۶.۵% یا بیشتر باشد، کودک به دیابت مبتلا است. 
3. تست قند خون ناشتا: قند خون در حالت ناشتا گرفته می‌شود. اگر قند خون ناشتا ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر (۷ میلی مول بر لیتر) یا بالاتر باشد، نشانگر دیابت است. 

اگر آزمایش خون نشان‌دهنده دیابت باشد پزشک آزمایش‌های بیشتری را برای تشخیص نوع دیابت (نوع ۱ یا نوع ۲) انجام می‌دهد چرا که درمان این دو نوع دیابت با هم متفاوت است. 

چه زمانی کودکان تست دیابت بدهند؟

اگر علائم دیابت در کودک وجود دارد، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید و از او بخواهید برای کودک آزمایش قند خون بنویسد. ممکن است پزشک یک تست قند خون ساده بگیرد و در صورت بالا بودن قند خون کودک را به متخصص غدد اطفال ارجاع دهد.

همچنین انستیتوی ملی تعالی سلامت و مراقبت آمریکا پیشنهاد می‌دهد کودکانی که ملاک‌های زیر را دارند تست دیابت بدهند:

• سابقه خانوادگی قوی دیابت نوع ۲
• چاقی
• نشانه‌های مقاومت به انسولین مثل تیره شدن بخش‌هایی از پوست گردن، زیر بغل و کشاله ران 

سطح قند خون طبیعی در کودکان

سطح قند خون طبیعی بین ۷۰ تا ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) است. این میزان بر اساس آخرین وعده غذایی و سایر عوامل مثل داروهای مصرفی می‌تواند متفاوت باشد. سطح قند خون هدف در کودکان مبتلا به دیابت در سنین مختلف متفاوت است.

درمان دیابت کودکان

با توجه به این که درمان دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ در کودکان متفاوت است، این دو را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم. ابتدا از دیابت نوع ۱ که شایع‌ترین نوع دیابت در کودکان است شروع کنیم:

درمان دیابت نوع ۱ در کودکان

از آنجایی که دیابت یک بیماری مادام‌العمر و مزمن است، پزشک یک برنامه مراقبتی تنظیم می‌کند که به والدین نشان می‌دهد به صورت روزمره باید چه اقداماتی را برای ثابت نگه داشتن قند خون کودک انجام دهند.

درمان دیابت نوع ۱ عبارت است از:

• مصرف انسولین (معمولا به صورت تزریقی یا پمپ انسولین)
• تحت نظر داشتن قند خون (چک کردن قند خون حداقل روزی ۴ بار)
• تغذیه سالم که معمولا شامل محاسبه میزان کربوهیدرات غذاها است
• ورزش منظم

هدف درمان این است که قند خون در یک سطح مشخص ثابت نگه داشته شود. پزشک سطح مطلوب قند خون را مشخص می‌کند. این سطح ممکن است با افزایش سن کودک و تغییرات دیگر، تغییر کند.

در ادامه شما را با انواع روش‌های مدیریت دیابت نوع ۱ آشنا خواهیم کرد:

۱. انسولین

همه بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ تا آخر عمر باید انسولین مصرف کنند. انواع مختلفی از انسولین وجود دارد:

• انسولین سریع-اثر: تأثیر این نوع انسولین طی ۱۵ دقیقه شروع شده و پس از ۶۰ دقیقه به اوج می‌رسد و تا ۴ ساعت پایدار است. این نوع انسولین معمولا ۱۵ تا ۲۰ دقیقه قبل از وعده غذایی تزریق می‌شود. انسولین لیسپرو، آسپارت و گلولیزین در این دسته قرار می‌گیرند.
• انسولین کوتاه-اثر: به این نوع انسولین، انسولین معمولی هم گفته می‌شود. اثر این انسولین حدود ۳۰ دقیقه بعد از تزریق شروع می‌شود و پس از ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه به اوج می‌رسد و تا ۴ تا ۶ ساعت پایدار است. 
• انسولین متوسط-اثر: به این نوع از انسولین، انسولین NPH هم گفته می‌شود. اثربخشی این انسولین ۱ تا ۳ ساعت پس از تزریق شروع شده و ۶ تا ۸ ساعت بعد به اوج می‌رسد و ۱۲ تا ۲۴ ساعت پایدار است. 
• انسولین طولانی و بسیار طولانی-اثر: این نوع انسولین می‌تواند ۱۴ تا ۴۰ ساعت پایدار بماند. انسولین گلارژین، دتمیر و دگلودک در این دسته قرار می‌گیرند.

شیوه‌های تزریق انسولین:

• سرنگ با سوزن نازک: سرنگ انسولین شبیه سرنگ‌های دیگری است که برای تزریق از آن‌ها استفاده می‌شود اما اندازه کوچک‌تری دارد و سوزن آن بسیار نازک‌تر و کوتاه‌تر است.
• قلم انسولین: قلم انسولین شبیه خودکار است اما به جای جوهر در آن انسولین ریخته شده و یک سوزن برای تزریق به آن متصل شده است.
• پمپ انسولین: پمپ انسولین یک دستگاه کوچک است که روی پوست نصب می‌شود و در طول روز و هنگام غذا خوردن انسولین را به صورت برنامه‌ریزی‌شده به بدن تزریق می‌کند. در این دستگاه یک لوله مخزن انسولین را به یک کاتتر (لوله بسیار نازک) که زیر پوست شکم قرار داده شده متصل می‌کند. یک مدل پمپ انسولین بدون لوله نیز موجود است دارای یک کاتتر ریز است که زیر پوست قرار می‌گیرد. 

۲. نظارت روی قند خون

قند خون کودک مبتلا به دیابت باید حداقل ۴ مرتبه در روز چک و ثبت شود. معمولا کودک باید به تنهایی یا به همراه والد پیش از هر وعده غذایی، قبل از خواب و گهگاه در طول شب تست قند خون بدهد. اگر کودک دستگاه پایشگر مداوم قند خون (CGM) نداشته باشد دفعات تست قند خون باید بیشتر شود.

تست مداوم قند خون تنها راه برای اطمینان از حفظ قند خون کودک در سطح نرمال است.

دستگاه پایشگر مداوم قند خون (CGM):

دستگاه پایشگر مداوم قند خون (CGM) دستگاهی است که با استفاده از یک سنسور موقتی که زیر پوست قرار می‌گیرد قند خون را هر چند دقیقه یک بار اندازه می‌گیرد. بعضی از دستگاه‌ها این قابلیت را دارند که میزان قند خون را روی یک دستگاه گیرنده یا گوشی هوشمند یا ساعت هوشمند نمایش دهند اما در برخی دیگر باید حتما گیرنده را روی سنسور قرار دهید تا میزان قند خون را نشان دهد.

۳. پانکراس مصنوعی

پانکراس مصنوعی دستگاهی است که داخل بدن قرار داده می‌شود و پایشگر مداوم قند خون را به یک پمپ انسولین متصل می‌کند. پایشگر به طور منظم سطوح قند خون را چک می‌کند. وقتی پایشگر نشان دهد که بدن به انسولین نیاز دارد، پمپ میزان لازم را به بدن تزریق می‌کند.

سازمان غذا و داروی آمریکا چندین مدل از پانکراس مصنوعی را برای دیابت نوع ۱ تایید کرده است. 

درمان دیابت نوع ۲ در کودکان

درمان دیابت نوع ۲ نیز شبیه دیابت نوع ۱ است:

• تغذیه سالم
• ورزش منظم
• انسولین یا داروهای دیگر
• نظارت روی قند خون
• در برخی موارد جراحی‌های لاغری

هدف این درمان‌ها نیز حفظ قند خون در یک سطح مشخص است که توسط پزشک تعیین می‌شود. روش‌های مدیریت دیابت نوع ۲ کودکان عبارتند از:

۱. داروها

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به سه دارو برای درمان دیابت در کودکان تأییدیه داده است:

• متفورمین: قرص متفورمین میزان قندی که کبد بین وعده‌هایی غذایی وارد جریان خون می‌کند را کاهش داده و به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا از انسولین به صورت بهینه‌تری استفاده کنند.
• لیراگلوتاید: این دارو به صورت تزریقی تجویز می‌شود و به بدن کمک می‌کند که پس از وعده‌های غذایی، زمانی که قندخون بالاتر است، انسولین بیشتری از پانکراس ترشح کند. این دارو ممکن است عوارض گوارشی مثل تهوع یا اسهال ایجاد کند.
• انسولین: گاهی اوقات اگر قند خون کودک خیلی بالا باشد ممکن است از انسولین استفاده شود. انسولین به قند اجازه می‌دهد که برای تأمین انرژی وارد سلول‌ها شود و در نتیجه سطح قند موجود در جریان خون را کاهش می‌دهد.

انواع مختلف انسولین که پیش‌تر معرفی کردیم برای درمان کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ مورد استفاده قرار می‌گیرند. با تغییر سبک زندگی و استفاده از سایر داروها، ممکن است کودک نیازی به انسولین پیدا نکند.

۲. نظارت بر قند خون

دفعات تست قند خون و ثبت آن در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ توسط پزشک تعیین می‌شود. کودکانی که انسولین مصرف می‌کنند معمولا باید به دفعات بیشتری تست قند خون بدهند؛ احتمالا ۴ بار یا بیشتر در طول شبانه روز.

در برخی موارد ممکن است نیاز به استفاده از دستگاه پایش مداوم قند خون وجود باشد.

۳. جراحی لاغری

جراحی لاغری برای همه کودکان مبتلا به دیابت لازم نیست اما در نوجوانانی که به شدت چاق هستند (شاخص توده بدنی یا BMI آن‌ها ۳۵ یا بیشتر است) جراحی‌های لاغری می‌تواند به مدیریت بهتر  دیابت نوع ۲ کمک کند.

تغذیه مناسب برای کودک مبتلا به دیابت

تغذیه بخش مهمی از برنامه درمانی دیابت است اما به این معنی نیست که کودک لزوما باید رژیم غذایی دیابتی سختگیرانه‌ای را دنبال کند. کودکان مبتلا به دیابت می‌توانند مثل سایر اعضای خانواده غذاهای مقوی کم کالری و کم چرب را بخورند مثل:

• میوه‌ها و سبزیجات
• غذاهای پروتئینی بدون چربی
• غلات کامل

برای تنظیم یک برنامه غذایی سالم متناسب با سلیقه غذایی کودک با در نظر داشتن موارد استثنا می‌توانید از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید. متخصص تغذیه به شما آموزش می‌دهد که چگونه میزان کربوهیدرات هر غذا را حساب کنید و دوز انسولین را بر اساس آن تنظیم نمایید. 

توصیه‌هایی برای والدین کودک مبتلا به دیابت

برای درمان دیابت باید از یک برنامه مراقبتی ۲۴ ساعته پیروی شود و تغییرات مهمی در سبک زندگی صورت گیرد. مدیریت صحیح دیابت می‌تواند ریسک عوارض جدی را تا حد قابل توجهی کاهش دهد. ابتلا به دیابت هم برای خانواده و هم برای کودک استرس‌زا است. کودکان در سنین پایین نمی‌توانند به خوبی متوجه روش‌های مراقبتی دیابت مثل نظارت بر قند خون و تزریق انسولین شوند.

در این مواقع ممکن است کودک احساس گناه داشته باشد یا فکر کند که در حال تنبیه شدن است، دچار ترس از مرگ شود و حتی از والدین خود خشمگین شود.

بهتر است والدین با کودک مثل یک کودک نرمال برخورد کنند و به او نشان دهند که مدیریت و درمان دیابت تنها یک بخش از زندگی روزمره است. 

علاوه بر این اگر فرزند شما به دیابت مبتلا است بهتر است اقدامات زیر را برای مدیریت بهتر این بیماری انجام دهید:

• نحوه محاسبه کربوهیدرات غذاها را یاد بگیرید و رژیم غذایی کل خانواده را بر این اساس تغییر دهید.
• درباره انسولین مطالعه کنید و یاد بگیرید که چگونه تزریق انسولین را انجام دهید یا از پمپ انسولین استفاده کنید.
• یاد بگیرید که چگونه باید قند خون کودک را تست کنید و نتیجه آن را تفسیر کنید.
• یاد بگیرید که غذاها، ورزش و بیماری‌ها چگونه روی سطوح قند خون تاثیر می‌گذارند.
• اگر کودک تک فرزند نیست، احساس حسادت و رقابت بین خواهر و برادران را مدیریت کنید.
• مراقب سلامت روان کودک باشید و اگر نیاز بود از متخصصین کمک بگیرید. کودکان مبتلا به دیابت ممکن است. تحت فشار روانی زیادی قرار بگیرند یا احساس کنند با همسالانشان تفاوت دارند.
• به کودک آموزش دهید که مراقب علائم قند خون بالا باشد و به تنهایی بتواند متناسب با سن و توانایی خود، دیابت را مدیریت کند.
• به دوستان، اعضای خانواده، مسئولان مدرسه و دیگر افرادی که با کودک در ارتباط هستند نکات مهم درباره دیابت و نیازهای کودک را آموزش دهید. 

روش‌هایی برای پیشگیری از دیابت کودکان

متاسفانه در حال حاضر هیچ روش پیشگیری ای برای دیابت نوع ۱ وجود ندارد.  با این حال اقدامات زیر ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ را در کودکان کاهش می‌دهند:

• تغذیه سالم شامل غذاهای کم چربی و کم کالری، مصرف میوه و سبزیجات و غلات کامل
• فعالیت فیزیکی و ورزشی منظم

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر فرزند شما علائم دیابت مثل تکرر ادرار و تشنگی زیاد را نشان می‌دهد در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. برای تشخیص و درمان دیابت در کودکان باید به پزشکان فوق تخصص غدد کودکان مراجعه کنید. در صورتی که فرزند شما قبلا مبتلا به دیابت تشخیص داده شده، بهتر است در طول سال بارها به پزشک فوق تخصص غدد کودکان مراجعه کرده و وضعیت سلامتی کودک را تحت نظر داشته باشید. 

کلام آخر دکترساینا

ابتلای کودک به دیابت می‌تواند هم برای خود او و هم برای خانواده ناراحت کننده، نگران کننده و سنگین باشد. آشنایی با دیابت و روش‌های مدیریت آن زمان می‌برد اما بسیار مهم و حیاتی است. درست است که دیابت ممکن است عوارض و خطرات جدی‌ای به همراه داشته باشد اما در صورت مدیریت صحیح و اصولی، کودک می‌تواند زندگی رضایت‌بخش و موفقی را در پیش بگیرد. کسب اطلاعات درباره این بیماری و ارتباط منظم با پزشک به والدین کمک می‌کند زودتر با این بیماری کنار بیایند و آموزش‌های لازم را به فرزندشان بدهند. 

سوالات متداول