سونوگرافی بیوفیزیکال جنین+ زمان انجام و تفسیر آن

حفظ سلامتی مادر و جنین، مهم‌ترین مسئله در طول دوره بارداری است. به‌همین‌دلیل لازم است که در این دوره به‌طورمرتب به پزشک مراجعه کنید و توصیه‌های او را برای داشتن یک بارداری سالم و بی‌خطر دنبال کنید. پزشک برای ارزیابی وضعیت بارداری و برحسب شرایط شما ممکن است تست‌های مختلفی را درخواست کند. یکی از این تست‌ها پروفایل بیوفیزیکال است که به آن سونوگرافی بیوفیزیکال هم می‌گویند. در متن پیش‌رو ضمن آشنا کردن شما با این تست و کاربردهای آن، درباره علت و مراحل انجام آن توضیح خواهیم داد. همچنین مختصری درباره نتایج تست و تفسیر آن توضیح خواهیم داد.

سونوگرافی بیوفیزیکال جنین یا تست BPP چیست؟

سونوگرافی بیوفیزیکال جنین (Biophysical profile) یا BPP تستی است که اغلب بعد از هفته ۳۲ بارداری برای ارزیابی سلامت جنین درخواست می‌شود. این تست اغلب زمانی انجام می‌شود که حاملگی به‌علت بیماری یا دیگر مشکلات سلامتی پرخطر شناخته شود یا نتیجه تست‌های دیگر مختل باشد. انجام این تست به پزشک در تشخیص سلامت جنین کمک می‌کند.

به گفته بیمارستان اطفال فیلادلفیا (chop.edu) بیوفیزیکال پروفایل یا BPP تستی است که از ترکیب سونوگرافی و تست بدون استرس (NST) برای ارزیابی سلامت جنین تشکیل شده است. تست بدون استرس یا NST ضربان قلب جنین را در پاسخ به حرکت‌های جنین اندازه‌گیری می‌کند. سونوگرافی یک تکنیک تشخیصی است که در آن از امواج صوت با فرکانس بالا برای خلق تصویر جنین استفاده می‌شود. پروفایل بیوفیزیکال اغلب در سه ماهه پایانی بارداری انجام می‌شود.

میزان دقت سونوگرافی بیوفیزیکال از سلامت جنین

دقت پروفایل بیوفیزیکال بسیار بالاست و نشانگر خوبی برای ارزیابی وضعیت سلامت جنین است. امتیاز ۸ تا ۱۰ طبیعی تلقی می‌شود و این اطمینان را می‌دهد که خطر خفگی جنین در عرض یک هفته آینده بسیار کم است.

۵ پارامتر که در سونوگرافی بیوفیزیکال بررسی می‌شوند

پزشک اغلب پروفایل بیوفیزیکال را با سونوگرافی انجام می‌دهد و در سونوگرافی ۴ پارامتر زیر را ارزیابی می‌کند تا در پایان به هر یک امتیاز بدهد:

• حرکت جنین: جنین اندام‌ها یا بدنش را تکان می‌دهد.
• تون عضلانی: جنین دست‌هایش را باز و بسته می‌کند یا بازوها یا پاهایش را خم و راست می‌کند.
• حرکت تنفسی: جنین تنفس منظم و مداوم دارد.
• حجم مایع آمنیوتیک: حداقل یک پاکه مایع آمنیوتیک وجود دارد که ۱ سانتیمتر عرض و ۲ سانتیمتر طول دارد.

در کنار سونوگرافی پزشک ممکن است تست بدون استرس یا NST هم درخواست کند که در آن ضربان قلب جنین به عنوان پارامتر پنجم ارزیابی می‌شود.

مراحل آزمون بیوفیزیکال پروفایل

پزشک ممکن است مراحل زیر را برای انجام پروفایل بیوفیزیکال انجام دهد:

سونوگرافی

یک مرحله از پروفایل بیوفیزیکال شامل سونوگرافی است که در آن حرکت‌های جنین و مایع اطراف آن ارزیابی می‌شوند. سونوگرافی یک تست تصویربرداری بی‌خطر است که در آن از امواج صوت استفاده می‌شود.

تست بدون استرس (NST)

یک بخش دیگر از پروفایل بیوفیزیکال شامل تست بدون استرس یا NST است که در آن ضربان قلب جنین برای مدت ۲۰ دقیقه تحت‌نظر گرفته می‌شود.

چه افرادی باید سونوگرافی بیوفیزیکال را بدهند؟

درصورتی‌که هر یک از شرایط زیر را داشته باشید، پزشک ممکن است برای شما سونوگرافی بیوفیزیکال درخواست کند:

• سابقه ابتلا به فشارخون بالا، لوپوس، بیماری کلیوی یا ترومبوسیتوپنی (کاهش تعداد پلاکت)
• کاهش حرکت‌های جنین
• سابقه قبلی مرده‌زایی یا دیگر پیامدهای منفی بارداری
• چندقلویی
• فشارخون بالای مرتبط با بارداری یا پره‌اکلامپسی
• احتمال محدودیت رشد داخل‌رحمی (IUGR یا وضعیتی که در آن جنین از حد مورد انتظار کوچک‌تر است.)
• ابتلا به دیابت بارداری یا پیش از بارداری (GDM)
• مقدار بیش از حد یا کمتر از حد طبیعی مایع آمنیوتیک
• گروه خونی شما Rh منفی است
• در زمان زایمان ۳۵ سال یا بیشتر هستید
• ابتلا به چاقی (BMI یا شاخص توده بدنی ۳۰ یا بالاتر)

اگر بارداری شما پرخطر بوده، نتیجه تست‌های قبلی مختل باشند یا از زمان زایمان شما گذشته باشد، پزشک توصیه می‌کند پروفایل بیوفیزیکال را انجام دهید.

علت انجام سونوگرافی بیوفیزیکال

اگر از تاریخ زایمان‌تان گذشته باشد یا پزشک تشخیص دهد که بارداری شما جزء بارداری‌های پرخطر است ممکن است برای‌تان سونوگرافی بیوفیزیکال درخواست کند. مثلاً ممکن است به‌علت دیابت یا پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری) بارداری شما پرخطر محسوب شود. یا ممکن است به‌دنبال زمین خوردن یا حادثه دیگری پزشک برای اطمینان از سلامت جنین BPP درخواست کند.

از آن‌جایی‌که این تست سلامتی جنین را ارزیابی می‌کند، نتایج آن به پزشک کمک می‌کند که تشخیص دهد برای جلوگیری از سقط جنین لازم است زودتر زایمان انجام دهید یا خیر.

بهترین زمان انجام سونوگرافی بیوفیزیکال

سونوگرافی بیوفیزیکال اغلب در مراحل انتهایی بارداری و بعد از هفته ۲۴ یا ۳۲ انجام می‌شود.

سونوگرافی بیوفیزیکال چند بار در طول بارداری تکرار می‌شود؟

درصورتی‌که پزشک تشخیص دهد که خطر سقط جنین بالاست، ممکن است توصیه کند که به‌صورت هفتگی (شروع در سه ماهه سوم) تا زمان زایمان سونوگرافی بیوفیزیکال را تکرار کنید. این کار به پزشک کمک می‌کند که سلامت جنین را تحت‌نظر بگیرد و درصورت لزوم، زایمان را زودتر انجام دهد.

آمادگی‌های لازم برای سونوگرافی بیوفیزیکال

این تست نسبتاً زمان کمی می‌برد و نیاز به آمادگی خاصی ندارد. فقط بهتر است لباس راحت بپوشید تا در حین انجام تست راحت باشید. پزشک ممکن است این تست را در مطب یا بیمارستان انجام دهد.

سونوگرافی بیوفیزیکال چگونه انجام می‌شود؟

پروفایل بیوفیزیکال شامل مراحل زیر است:

سونوگرافی بیوفیزیکال

حین انجام سونوگرافی لازم است روی تخت معاینه دراز بکشید. سپس پزشک وسیله‌ای را به نام پروب سونوگرافی روی شکم شما حرکت می‌دهد تا امواج صوت منتقل شوند این امواج صوت به ثبت تصویر جنین بر روی صفحه نمایش کمک می‌کنند.

تست بدون استرس

حین انجام این تست یک مانیتور الکترونیکی ضربان قلب جنین را اندازه‌گیری می‌کند. برای انجام تست بدون استرس یا NST لازم است روی تخت دراز بکشید. سپس مراقب سلامت یک سنسور الکترونیکی را به کمک یک کمربند یا کش دور شکم شما می‌بندد. این سنسور ضربان قلب جنین را اندازه‌گیری و ثبت می‌کند. NST اغلب ۲۰ دقیقه زمان می‌برد اما برحسب میزان فعالیت جنین ممکن است تا ۴۰ دقیقه هم طول بکشد.

سونوگرافی بیوفیزیکال چقدر طول می‌کشد؟

انتظار می‌رود که پروفایل بیوفیزیکال بیشتر از ۳۰ الی ۴۰ دقیقه زمان نبرد.

مزایا و معایب سونوگرافی بیوفیزیکال

از جمله مزایا، معایب و عوارض سونوگرافی بیوفیزیکال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

فواید سونوگرافی بیوفیزیکال 

ازجمله فواید قابل‌ذکر پروفایل بیوفیزیکال این است که خطری برای مادر و جنین ندارد و در ارزیابی سلامت جنین مفید است.

معایب پروفایل بیوفیزیکال

ازجمله معایب پروفایل بیوفیزیکال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درصورتی‌که قبل از ۳۲ هفتگی انجام شود، قابل اعتماد نیست.
• مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون) می‌تواند بر روی نتیجه تست اثر بگذارد. ممکن است تا روزها پس از درمان با کورتیکواستروئید تنفس جنین افزایش و حرکت‌های او کاهش یابد.
• ممکن است لازم شود که تست تکرار شود.

عوارض و خطرات سونوگرافی بیوفیزیکال برای مادر و جنین

پروفایل بیوفیزیکال یک تست غیرتهاجمی و کاملاً بدون درد است. این تست هیچ عارضه و خطر شناخته‌شده‌ای برای شما و جنین ندارد.

درصورتی‌که هرگونه نگرانی درباره انجام تست پروفایل بیوفیزیکال داشتید، پزشک خود را درجریان قرار دهید.

مقایسه سونوگرافی بیوفیزیکال در بارداری با سایر سونوگرافی‌های بارداری

سونوگرافی بیوفیزیکال برای ارزیابی سلامت جنین اغلب در سه ماهه پایانی بارداری و تنها در برخی شرایط خاص درخواست می‌شود. در این سونوگرافی ۴ پارامتر تنفس، حرکت، سفتی عضلات جنین و حجم مایع در مدت ۳۰ دقیقه ارزیابی می‌شوند. این درحالی‌ است که سونوگرافی‌های روتین دوره بارداری مدت زمان کمتری طول می‌کشند و در آن‌ها موارد دیگری ازقبیل وضعیت قرارگیری جنین و سن بارداری مشخص می‌شود.

تفاوت پروفایل بیوفیزیکال با سایر سونوگرافی‌های بارداری
نوع تست	کاربرد
بیوفیزیکال پروفایل	بررسی حرکات و ضربان قلب جنین در پاسخ به محرک‌ها
سونوگرافی شکمی	بررسی وضعیت کلی بدن جنین
سونوگرافی ان تی	بررسی خطر اختلالات ژنتیکی
سونوگرافی داپلر در بارداری	بررسی جریان خون جفت و جنین

تفسیر سونوگرافی بیوفیزیکال جنین

تفسیر نهایی سونوگرافی بیوفیزیکال جنین برعهده پزشک است. با‌این‌حال دانستن موارد زیر می‌تواند به شما کمک کند که با دید بهتر و آمادگی بیشتر این تست را انجام دهید:

چقدر طول می‌کشد تا نتایج سونوگرافی بیوفیزیکال آماده شود؟

عموماً همان روز جواب تست را دریافت می‌کنید و می‌توانید بلافاصله قرار ملاقات بعدی را با پزشکتان تنظیم کنید. پزشک زنان نتیجه تست را به شما توضیح خواهد داد.

معنی اصطلاحات سونوگرافی بیوفیزیکال

هر یک از اجزای سونوگرافی بیوفیزیکال درصورتی‌که شرایط زیر را داشته باشند، امتیاز ۲ می‌گیرند:

• حرکت‌های درشت بدن جنین: تعداد سه یا بیشتر حرکت جداگانه بدن یا اندام‌های جنین در ۳۰ دقیقه
• تون عضلانی جنین: یک یا تعداد بیشتر اپیزودهای کشیدن و خم کردن فعال بازو یا پا یا باز و بسته کردن یک دست در ۳۰ دقیقه
• حرکت‌های تنفسی جنین: حداقل یک اپیزود تنفس مداوم که حداقل ۳۰ ثانیه طول بکشد (در ۳۰ دقیقه تست)
• حجم مایع آمنیوتیک: حداقل یک پاکه مایع آمنیوتیک که ۱ سانتیمتر عرض و ۲ سانتیمتر طول دارد

هر کدام از اجزایی که ویژگی‌های نام‌برده را نداشته باشند، غیرطبیعی تلقی شده و امتیاز صفر می‌گیرند. درصورتی‌که مجموع امتیازها پایین باشد، پزشک احتمالاً برای شما تست بدون استرس یا NST درخواست می‌کند. این تست زمانی طبیعی است که در ۲۰ دقیقه حداقل دو اپیزود افزایش ضربان قلب دیده شود؛ این یعنی وقتی جنین حرکت می‌کند، ضربان قلبش هم افزایش می‌یابد. درست مثل زمانی که به‌دنبال پیاده‌روی، ضربان قلبتان افزایش می‌یابد. درصورتی‌که تست NST هم مناسب بود، ۲ امتیاز دیگر می‌گیرید.

امتیازدهی سونوگرافی بیوفیزکال به چه صورت است؟

هر یک از چهار بخش سونوگرافی امتیاز ۰ یا ۲ می‌گیرند (امتیاز ۱ نداریم.) بالاترین امتیاز سونوگرافی عدد ۸ و اگر NST هم انجام شود بالاترین امتیاز پروفایل بیوفیزیکال ۱۰ است. هرچه عدد بالاتر باشد، یعنی وضعیت سلامت جنین بهتر است.

پارامترها	امتیاز ۲	امتیاز صفر
ضربان قلب جنین	افزایش دو بار یا بیشتر از ۱۵ ضربه در دقیقه به مدت ۱۵ ثانیه طی ۳۰ دقیقه	بدون افزایش یا فقط یک افزایش طی ۳۰ دقیقه
تون عضلات جنین	یک بار یا بیشتر انقباض و برگشت به حالت انبساط طی ۳۰ دقیقه	انقباض آهسته و برگشت ضعیف یا بدون برگشت به حالت انبساط یا بدون حرکت طی ۳۰ دقیقه
حرکت بدن جنین	۳ یا بیشتر در ۳۰ دقیقه	۲ یا کمتر در ۳۰ دقیقه
حرکت تنفسی جنین	یک یا بیشتر به مدت حداقل ۳۰ ثانیه در ۳۰ دقیقه	عدم حرکت تنفسی بیش از ۳۰ ثانیه طی ۳۰ دقیقه
حجم مایع آمنیوتیک	۵ سانتی‌متر یا بیشتر	کمتر از ۵ سانتی‌متر

امتیاز خوب برای سونوگرافی بیوفیزکال چند است؟

تفسیر مجموع امتیازهای پروفایل بیوفیزیکال به‌صورت زیر است:

• امتیاز ۸  با حجم مناسب مایع آمنیوتیک به‌عنوان «اطمینان‌بخش» یا همان وضعیت طبیعی درنظر گرفته می‌شود.
• امتیاز ۶ به این معناست که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد و ارزیابی‌های بیشتری لازم است. ممکن است لازم باشد تست ۱۲ یا ۲۴ ساعت بعد تکرار شود یا زایمان زودتر انجام شود.
• درصورتی‌که امتیاز ۴ یا کمتر باشد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که بلافاصله زایمان را انجام دهد. دربرخی موارد ممکن است تست‌های بیشتری لازم باشد و زایمان به تاخیر بیفتد.

فراموش نکنید که حتی اگر مجموع سایر امتیازها خوب باشد، درصورتی‌که سطح مایع کم باشد، لازم است بیشتر و دقیق‌تر تحت‌نظر گرفته شوید.

مجموع امتیازهای پارامترهای مختلف پروفایل بیوفیزیکال، وضعیت سلامت جنین را تعیین می‌کند. هرچه امتیاز بالاتر باشد به معنای وضعیت بهتر سلامت جنین است.

متغیرهای بیوفیزکال	نمره طبیعی	نمره غیرطبیعی
تنفس جنین	۲	۰
حرکات جنین	۲	۰
سفتی عضلانی جنین	۲	۰
حجم مایع آمنیوتیک	۲	۰

چه عواملی در نتیجه سونوگرافی بیوفیزیکال اثر دارند؟

برخی عوامل هستند که می‌توانند بر روی نتیجه سونوگرافی بیوفیزیکال اثر بگذارند و سبب تغییر در مجموع امتیاز شوند؛ از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خوابیدن جنین
• سن پایین بارداری (زودتر از ۳۳ هفته)
• سن بالای بارداری (بیشتر از ۴۲ هفته)
• مصرف گلوکز (نوعی قند) توسط مادر
• مصرف الکل توسط مادر
• تجویز منیزیوم برای مادر
• پارگی مصنوعی پرده‌های جنینی
• پارگی زودرس پرده‌ها
• زایمان

بعد از انجام سونوگرافی بیوفیزیکال چه کار کنم؟

بعد از انجام سونوگرافی بیوفیزیکال پزشک برحسب شرایط شما و نتیجه تست به شما می‌گوید که چه کاری انجام دهید. او ممکن است از شما بخواهد که تست را مجدد تکرار کنید یا تا زمان شروع زایمان صبر کنید. بعد از انجام پروفایل بیوفیزیکال نیاز به مراقب خاصی ندارید و همان مراقبت‌های معمول بارداری را دنبال کنید.

کلام آخر دکترساینا

این که برای انجام تستی در دوره بارداری اضطراب داشته باشید، طبیعی است؛ اما فراموش نکنید که پروفایل بیوفیزیکال یا BPP یک تست بی‌خطر هم برای شما و هم برای جنین است. انجام این تست، درصورتی‌که ضروری باشد، به تیم مراقبت از بارداری شما کمک می‌کند که از سلامت جنین اطمینان یابند و درصورت لزوم زایمان را انجام دهند. بااین‌حال در اغلب موارد همه چیز خوب است و تست تنها محض احتیاط انجام می‌شود. درصورتی‌که هرگونه نگرانی درباره انجام تست پروفایل بیوفیزیکال دارید، پزشک خود را درجریان قرار دهید.

خلاصه مقاله سونوگرافی بیوفیزیکال

سوالات متداول

منابع