سونوگرافی داپلر در بارداری

دوره بارداری مقطعی حساس و تعیین‌کننده در زندگی هر زوجی است. فارغ از اینکه همه زن‌ها دوست دارند یک بارداری سالم و بی‌دردسر را پشت‌سر بگذارند ترجیح می‌دهند که با روش‌هایی بی‌خطر از سلامت فرزندشان اطمینان یابند. سونوگرافی یکی از روش‌های ایمن برای ارزیابی سلامت بارداری و مشکلات احتمالی است. انواع مختلفی از سونوگرافی تشخیصی وجود دارد که یکی از آن‌ها سونوگرافی داپلر است. در این متن شما را با کاربرد سونوگرافی داپلر در بارداری و زمان انجام آن آشنا می‌کنیم. همچنین به این سوال پاسخ می‌دهیم که آیا انجام سونوگرافی داپلر در بارداری خطر دارد یا خیر.

سونوگرافی داپلر در بارداری چیست؟

سونوگرافی داپلر رنگی یکی از رایج‌ترین سونوگرافی‌هایی است که در دوره بارداری درخواست می‌شود و در آن سرعت و جریان حرکت خون در رگ‌ها ارزیابی می‌شود. در این سونوگرافی هم مشابه سایر انواع سونوگرافی از امواج صوتی برای ثبت تصویر استفاده می‌شود اما تکنیک آن کمی متفاوت و تخصصی‌تر است. برخلاف تصاویر سونوگرافی استاندارد، اینجا درنهایت تصاویری رنگی ثبت می‌شود که به‌روشنی وضعیت جریان خون در عروق قلب و سایر اعضای اصلی جنین را نشان می‌دهد.

سونوگرافی کالر داپلر همچنین برای ثبت تصویر از اعضای جامد بدن جنین به‌ویژه دیواره‌های قلب و ارزیابی ناهنجاری‌های احتمالی جنین مفید است.

به گفته آزمایشگاه ردکلیف (redcliffelabs) تست کالر داپلر یک تست تصویربرداری محبوب است که برای زنان باردار درخواست می‌شود. در این تست نه‌تنها ضربان قلب جنین ضبط می‌شود، بلکه جریان خون و نیز وضعیت رشد جنین در رحم هم ارزیابی می‌شود. اسکن داپلر در سه‌ماهه سوم بارداری و ترجیحاً در مرحله آخر بارداری درخواست می‌شود تا هرگونه عوارض احتمالی در مادر و جنین رد شود. در حاملگی‌های پرخطر این تست در مراحل اولیه درخواست می‌شود.

زمان انجام سونوگرافی داپلر در بارداری

سونوگرافی کالر داپلر در دو زمان در دوره بارداری ممکن است درخواست شود:

• در مادران پرخطر در مراحل نخست بارداری و بین هفته ۱۰ الی ۱۲ برای ارزیابی ناهنجاری‌های شایع جنینی انجام می‌شود.
• در سایر زنان در صورت شک پزشک به محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR یا وضعیتی که در آن رشد جنین از حد انتظار کمتر است) در سه‌ماهه سوم بارداری و بین هفته ۳۱ تا ۴۰ درخواست می‌شود.

پزشک با انجام این تست می‌تواند ناهنجاری‌های قلبی، وضعیت رشد ریه‌ها و هرگونه انسداد احتمالی در جریان خون را شناسایی کند.

سونوگرافی داپلر در دوره بارداری وضعیت جریان خون در عروق را بررسی می‌کند و به تشخیص محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) کمک می‌کند.

آیا انجام سونوگرافی داپلر در بارداری الزامی است؟

تصمیم‌گیری دراین‌باره برعهده پزشک است. اسکن کالر داپلر اغلب در بارداری‌های پرخطر (برای مثال وقتی که مادر دیابت یا فشارخون بالا دارد)، چندقلویی‌ها، وقتی که رشد کودک کمتر از حد انتظار است و زمانی که مادر سابقه مرده‌زایی دارد درخواست می‌شود.

انجام سونوگرافی داپلر در بارداری‌های کم‌خطر الزامی ندارد.

علت انجام سونوگرافی داپلر در بارداری

این سونوگرافی اغلب زمانی درخواست می‌شود که پزشک تشخیص دهد که خطری بارداری را تهدید می‌کند یا جنین درمعرض محدودیت رشد داخل‌رحمی (IUGR) است. همچنین در چندقلویی هم درخواست می‌شود.

به‌طورکلی درصورتی‌که مادر هر یک از شرایط زیر را داشته باشد، ممکن است سونوگرافی کالرداپلر درخواست شود:

• دیابت شیرین
• فشار خون بالا
• بیماری مزمن کلیوی
• درمعرض تشکیل لخته خون

علاوه‌براین درصورتی‌که در دوره بارداری هر یک از مشکلات زیر بروز یابند، پزشک ممکن است سونوگرافی کالرداپلر درخواست کند:

• احتمال محدودیت رشد داخل‌رحمی
• سابقه قبلی IUGR و مرگ‌داخل‌رحمی جنین
• کاهش حرکت جنین
• الیگوهیدرآمنیوس یا کاهش حجم مایع آمنیوتیک
• پلی‌هیدرآمنیوس یا افزایش حجم مایع آمنیوتیک
• چندقلویی

در سونوگرافی داپلر در بارداری چه بخش‌هایی بررسی می‌شوند؟

هدف از انجام سونوگرافی داپلر ارزیابی وضعیت جریان خون جنین، جفت و رحم است و بخش‌های زیر بررسی می‌شوند:

سونوی داپلر شریان رحمی

در سونوی داپلر شریان رحمی، جریان خون در شریان رحمی راست و چپ که وظیفه خون‌رسانی را به رحم دارند ارزیابی می‌شود.

سونوی داپلر شریان ناف

شریان‌های نافی وظیفه دارند که خون بدون اکسیژن را از گردش خون جنین به جفت ببرند. سونوی داپلر شریان ناف با ثبت جریان خون این عروق به ارزیابی سلامت جنین در سه ماهه سوم بارداری کمک می‌کند.

آمادگی‌های لازم برای انجام سونوگرافی داپلر در بارداری

برای انجام سونوگرافی داپلر بارداری به هیچ آمادگی خاصی نیاز ندارید. این سونوگرافی هم مشابه سایر انواع سونوگرافی‌ها انجام می‌شود. تنها تفاوت این است که کمی بیشتر از سونوگرافی‌های معمول زمان می‌برد.

نحوه انجام سونوگرافی داپلر در بارداری

برای انجام سونوگرافی داپلر بارداری مراحل زیر انجام می‌شود:

• سونوگرافی داپلر بارداری معمولاً بین ۳۰ الی ۶۰ دقیقه زمان می‌برد. ازاین‌رو احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد که زمان‌تان را از قبل برای این کار آزاد کنید.
• بعد از این‌که لباس بیمارستان را پوشیدید، لازم است که روی تخت دراز بکشید و لباس را بالا بزنید تا شکمتان بیرون باشد.
• پیش از انجام سونوگرافی، پزشک ژل مخصوصی را روی تمام شکم می‌ریزد.
• سپس پزشک پروب سونوگرافی را روی شکم حرکت می‌دهد. این وسیله امواج صوت را به‌درون شکم منتقل می‌کند تا تصویر جریان خون روی صفحه نمایش نشان داده شوند.
• وقتی پزشک همه تصاویر لازم را ثبت کرد، می‌توانید ژل را با دستمال از روی شکم پاک کنید و لباس‌هایتان را بپوشید.

سونوگرافی داپلر بارداری نیاز به آمادگی خاصی ندارد و مشابه سونوگرافی‌های روتین دوره بارداری غیرتهاجمی و بی‌خطر است.

آیا انجام سونوگرافی داپلر در بارداری خطری دارد؟

سونوگرافی یک تکنیک تصویربرداری ایمن و غیرتهاجمی در همه هفته‌های بارداری است. انجام سونوگرافی داپلر در بارداری‌های پرخطر برای رد عوارض احتمالی و اطمینان از یک زایمان سالم ضروری و بی‌خطر است.

تفسیر سونوگرافی داپلر در بارداری

بعد از انجام سونوگرافی، نتیجه آن بین یک روز تا یک هفته بعد آماده می‌شود. مدت زمان آماده شدن آن به کلینیک یا بیمارستان شما بستگی دارد.

• نتیجه اسکن داپلر بارداری موارد زیر را مشخص می‌کند:
• احتمال و خطر زایمان زودرس
• ناهنجاری‌های شاخص و عدم تکامل جنین به‌ویژه در بارداری‌های چندقلو
• میزان خطر محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
• رشد نامتناسب و نامتعادل یکی از جنین‌ها درموارد دوقلویی
• ارزیابی خطرهای فشار خون بالا در مادر
• جفت اکرتا (Placenta Accreta) در موارد معدود: یک وضعیت جدی بارداری که جفت با عمق بیش از حد در دیواره رحم رشد می‌کند.
• هرگونه عارضه مرتبط با گردش خون مادر و جنین

نتیجه سونوگرافی داپلر بارداری به پزشک اجازه می‌دهد که رشد جنین را با اسکن قبلی‌اش در هفته  ۱۸ تا ۲۰ بارداری مقایسه کند.

درصورتی‌که اسکن داپلر نشان دهد که جریان خون کافی در شریان نافی وجود ندارد و درنتیجه جنین به‌اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی‌کند، ممکن است لازم باشد که برای ارزیابی وضعیت جنین تست دوباره تکرار شود. اما اگر جریان خون جنین کمتر از حد بحرانی باشد، ممکن است پزشک توصیه به زایمان زودرس کند.

اصطلاحات سونوگرافی داپلر در بارداری

سه اصطلاح مهم در سونوگرافی داپلر بارداری شامل موارد زیر است:

• نسبت S/D شریان نافی (SDR) یا نسبت سرعت سیستولیک به دیاستولیک
• شاخص نبض یا PI یا شاخص گوسلینگ
• شاخص مقاومتی یا RI یا شاخص پورسلوت

این شاخص‌ها با افزایش سن بارداری به‌تدریج کم می‌شوند.

تفاوت سونوگرافی داپلر با کاردیوتوکوگرافی چیست؟

در کاردیوتوکوگرافی (CTG) ضربان قلب جنین و انقباض‌های رحم همزمان اندازه‌گیری و ارزیابی می‌شوند. این کار اطلاعات زیادی را درباره وضعیت جنین و بارداری در اختیار پزشک قرار می‌دهد. در کاردیوتوکوگرافی هم مشابه سونوگرافی از امواج صوتی اولتراسوند استفاده می‌شود؛ اما در سونوگرافی داپلر هدف این است که باکمک این امواج تصویری از وضعیت گردش خون مادر و جنین روی مانیتور نشان داده شود. این درحالی است که نتیجه کاردیوتوکوگرافی به‌صورت یک نوار کاغذی از دستگاه بیرون می‌آید یا روی مانیتور نشان داده می‌شود تا پزشک آن را تفسیر کند. همچنین همزمان صدای ضربان قلب جنین را می‌شنوید.  

کاربرد کاردیوتوکوگرافی در هنگام زایمان

ارزیابی منظم ضربان قلب جنین حین زایمان به پزشک کمک می‌کند تا هرگونه تغییر در الگوی طبیعی ضربان قلب را تشخیص دهد. درصورتی‌که پزشک برخی تغییرهای خاص را رؤیت کند، کارهای ضروری برای برطرف کردن مشکل زمینه‌ای را انجام می‌دهد.

کاردیوتوکوگرافی همچنین می‌تواند از درمان‌های غیرضروری جلوگیری کند. ارزیابی ضربان قلب جنین می‌تواند هم به شما و هم به تیم زایمان اطمینان‌خاطر دهد که زایمان طبیعی می‌تواند بدون مشکل ادامه پیدا کند یا خیر.

هم سونوگرافی و هم کاردیوتوکوگرافی از امواج صوتی اولتراسوند استفاده می‌کنند. اما کاربرد سونوگرافی ثبت تصویر و کاربرد کاردیوتوکوگرافی ثبت ضربان قلب جنین و انقباض‌های رحمی است.

تفاوت سونوگرافی داپلر در بارداری با سایر سونوگرافی‌هایی که در بارداری انجام می‌شود؟

سونوگرافی داپلر بارداری بااستفاده از امواج صوتی تصویری از حرکت خون در عروق خونی نمایش می‌دهد. امواج صوتی بازتاب‌شده به تشخیص مشکلاتی از قبیل کاهش جریان خون و تشکیل لخته خون کمک می‌کنند. از این نوع سونوگرافی برخلاف سونوگرافی‌های روتین دوره بارداری برای ثبت تصویر از جنین استفاده نمی‌شود؛ بلکه کاربرد اصلی آن نشان دادن جریان خون جنین است.

کلام آخر دکترساینا

سونوگرافی کالر داپلر یکی از انواع سونوگرافی است که پزشک ممکن است در دوره بارداری برای ارزیابی وضعیت رشد جنین و جریان خون مادر و جنین درخواست کند. در این نوع سونوگرافی هم مشابه سونوگرافی‌های روتین دوره بارداری از امواج صوتی استفاده می‌شود و تاکنون عوارض شناخته‌شده‌ای برای آن ثبت نشده است؛ بنابراین درصورتی‌که پزشک تشخیص داد که لازم است این سونوگرافی را انجام دهید، بدون معطلی و نگرانی برای انجام آن وقت بگیرید. درصورتی‌که هرگونه نگرانی درباره انجام سونوگرافی داپلر در دوره بارداری داشتید، با پزشک خود دراین‌باره مشورت کنید.