ابتلا به اسهال اتفاقی است که همه ما آن را تجربه کرده‌ایم؛ اما بروز اسهال در بارداری، جدی‌تر است و باید به آن بیشتر توجه شود. علت این موضوع هم آن است که بدن خانم‌های باردار علاوه بر خودشان، باید به جنین نیز خدمت‌رسانی کند. به همین دلیل اگر اسهال شدید باشد و منجر به کم‌آبی بدن شود، احتمال تاثیر منفی روی جنین نیز وجود دارد. بنابراین مادران باردار باید بدانند چه زمانی اسهالشان شدید است و نیاز به پیگیری پزشکی دارد و چه زمانی می‌توانند با نکات درمان خانگی، آن را برطرف کنند.
در این مطلب درباره دلایل بروز اسهال در بارداری، علائم هشداردهنده و روش‌های درمان آن صحبت می‌کنیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
آیا اسهال در بارداری طبیعی است؟
اسهال یک مشکل گوارشی شایع در خانم‌های باردار است. خیلی اوقات این مشکل ناشی از تغییرات هورمونی و جسمی در دوران بارداری است. در این شرایط ابتلا به اسهال کاملاً طبیعی است؛ اما گاهی اسهال به دلیل یک اختلال روده‌ای زمینه‌ای یا عفونت ایجاد می‌شود. در این صورت، پیگیری درمان سریع آن بسیار مهم است.
اسهال در بارداری چقدر شایع است؟
حدود ۳۴ درصد خانم‌ها به اسهال بارداری مبتلا می‌شوند.
به نقل از American Pregnancy، اسهال بارداری یکی از تجربه‌های ناخوشایند این دوران است. اسهال به بیشتر از ۳ بار دفع مدفوع شل یا آبکی طی ۲۴ ساعت گفته می‌شود. اگر طی یک روز بیشتر از ۳ بار دفع مدفوع شل و آبکی داشته‌اید، نگرانی اصلی شما باید کم‌آبی بدنتان باشد.
کم‌آبی یک مشکل جدی است و در برخی موارد می‌تواند جان فرد را تهدید کند. در این شرایط باید مقادیر زیادی آب بنوشید و از مصرف نوشابه و قهوه پرهیز کنید. اسهال به‌ندرت جان فرد را به خطر می‌اندازد؛ اما این بدان معنا نیست که می‌توان آن را (به‌خصوص در بارداری) دست‌کم گرفت.
علت اسهال در بارداری چیست؟
دلایل اسهال دوره بارداری را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: دلایلی که ناشی از تغییرات طبیعی دوران بارداری هستند و سایر دلایلی که هیچ ارتباطی به بارداری ندارند.
علت‌های مربوط به بارداری
- تغییرات رژیم غذایی: در دوره بارداری رژیم غذایی تغییر می‌کند و سالم‌تر می‌شود. گاهی این تغییر ناگهانی و مصرف بیشتر مواد مغذی و سرشار از فیبر، روی حرکات روده اثر می‌گذارد و باعث اسهال می‌شود.
- حساسیت‌های غذایی تازه: غذاهایی که قبل از دوره بارداری هیچ مشکلی برای بدن ایجاد نمی‌کردند، ممکن است در دوره بارداری باعث ناراحتی گوارشی، نفخ و اسهال شوند.
- ویتامین‌های دوره بارداری: مکمل‌های دارویی که در دوره بارداری تجویز می‌شوند، ممکن است منجر به یبوست یا برعکس، اسهال شوند. گاهی با تعویض شرکت تولیدکننده مکمل، این عوارض برطرف می‌شوند.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی دوره بارداری گاهی باعث کاهش حرکات روده و بروز یبوست در بارداری و گاهی باعث افزایش این حرکات و اسهال می‌شوند.
- تغییرات بدن: در دوره بارداری تغییرات فیزیکی نیز در بدن اتفاق می‌افتد. مثلاً وقتی رحم بزرگ‌تر می‌شود، روی دستگاه گوارش فشار وارد می‌کند. این فشار اضافی باعث تغییر حرکات طبیعی روده و علائم گوارشی مثل حالت تهوع، استفراغ، یبوست و اسهال می‌شود.
افزایش پروژسترون در بارداری، باعث افزایش حرکات روده‌ای، حرکت سریع غذا از روده‌ها و اسهال می‌شود. همچنین فشار وارد کردن رحم روی دستگاه گوارش، مصرف مکمل‌های ویتامین و تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی نیز در بروز اسهال بارداری موثر هستند.
علت‌های غیرمرتبط با بارداری
از جمله دلایل اسهال که ربطی به تغییرات دوره بارداری ندارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مسمومیت غذایی
- ابتلا به مشکلات زمینه‌ای مثل بیماری کرون (یک نوع بیماری التهابی روده)، سلیاک (بیماری که باعث حمله سیستم ایمنی به بافت‌های سالم بدن بعد از مصرف گلوتن می‌شود.)، سندرم روده تحریک‌پذیر، کولیت زخمی یا پرکاری تیروئید
- مصرف برخی داروها (مثل آنتی‌بیوتیک‌ها)
- سفر
- عفونت‌های ویروسی مثل روتاویروس، نوروویروس یا آنفلوانزای معده (گاستروانتریت یا عفونت ویروسی معده)
- عفونت‌های باکتریایی مثل سالمونلا یا ای کولای
- انگل روده
- حساسیت غذایی
- اضطراب و استرس
علائم اسهال در بارداری
وقتی دفعات دفع مدفوع بیشتر و شکل آن شل‌تر از حالت همیشگی می‌شود، اسهال اتفاق افتاده است. مدفوع ممکن است خیلی آبکی یا فقط کمی نرم‌تر از حالت همیشگی باشد. گاهی اسهال باعث نیاز به مراجعه مکرر و سریع به توالت می‌شود. علائم طبیعی اسهال عبارتند از:
- نفخ
- دلپیچه
- شکم‌درد
- احساس نیاز فوری به توالت
- حداقل دو بار دفع مدفوع آبکی یا شل در ۲۴ ساعت
علائم نگران‌کننده اسهال بارداری: کی از پزشک کمک بگیریم؟
اسهال شدید می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود. این عارضه برای مادر و جنین خطرناک است و نیاز به درمان دارد. خانم‌های باردار در صورت مشاهده هر کدام از علائم هشداردهنده زیر، باید به‌سرعت با پزشک تماس بگیرند:
- اسهال خونی یا چرکی
- اسهالی که بیشتر از ۴۸ ساعت طول کشیده است.
- دفع اسهال بیشتر از ۶ بار در ۲۴ ساعت
- تب بالای ۳۹ درجه سانتی گراد
- استفراغ مکرر
- درد مقعد یا شکم
- علائم کم‌آبی بدن از جمله تیرگی رنگ و بوی تند ادرار، عطش، خشکی دهان، سیاهی رفتن چشم یا کاهش دفع ادرار
- سردرد در بارداری
- سرگیجه
- کاهش تکان‌های جنین
- احساس درد یا انقباض در قسمت پایین شکم
- شدیدتر شدن اسهال با گذشت زمان
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زناناسهال در بارداری در چه ماهی از بارداری اتفاق می‌افتد؟
اسهال در هر مقطعی از بارداری ممکن است اتفاق بیفتد.
اسهال در سه ماهه سوم بارداری
اسهال در سه‌ماهه سوم بارداری بسیار شایع است. این مشکل ممکن است نشانه رسیدن زمان زایمان یا نزدیک بودن آن باشد. برخی از خانم‌ها درست قبل از زایمان یا چند هفته قبل از موعد آن، دچار اسهال می‌شوند.
البته اگر چند هفته تا موعد زایمان باقی مانده است و به جز اسهال علامت دیگری ندارید، نباید نگران زایمان زودرس باشید. در واقع اسهالی که چند هفته قبل از زایمان اتفاق می‌افتد، بیشتر به دلیل تمرین زودهنگام بدن جهت آمادگی برای زایمان است. بدن با ایجاد اسهال هنگام زایمان، تلاش می‌کند روده‌ها را به‌صورت کامل پاکسازی کند.
اگر قبل از هفته ۳۷ بارداری اسهال گرفته‌اید و علاوه بر اسهال علائم زیر را نیز دارید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- تغییر ترشحات واژن (چرکی، آبکی یا خونی)
- افزایش ترشحات واژن
- احساس فشار مدوام در لگن یا پایین شکم
- کمردرد مبهم
- انقباض‌های منظم یا مکرر
- پارگی کیسه آب
عوارض ناشی از اسهال در بارداری
کم‌آبی بدن مهم‌ترین عارضه ناشی از اسهال است. از آنجا که اسهال حاوی مقادیر زیادی آب است، باعث از دست رفتن بخش قابل‌توجهی از مایعات بدن می‌شود.
هرچه اسهال شدیدتر باشد، خطر کم‌آبی بدن نیز بیشتر می‌شود. اگر کم‌آبی خفیف باشد و خانم باردار به اندازه کافی مایعات دریافت کند، خطری او و جنینش را تهدید نمی‌کند. به همین دلیل مصرف مایعات کافی و مراجعه به پزشک برای درمان اسهال در دوره بارداری اهمیت زیادی دارد.
اگر کم‌آبی بدن شدید باشد و درمان نشود، ممکن است منجر به به عوارض زیر شود:
- نقص‌های لوله عصبی جنین
- کاهش مایع آمنیوتیک
- کاهش شیر مادر
- زایمان زودرس
- کاهش مواد مغذی ضروری برای رشد جنین
در موارد بسیار نادر، کم‌آبی ممکن است منجر به کما یا مرگ شود.
آیا اسهال بارداری باعث سقط جنین می‌شود؟
اسهال در بارداری نشانه سقط جنین نیست؛ اما در مواردی که به کم‌آبی شدید بدن منجر شود، می‌تواند به عوارض بارداری و زایمان بینجامد.
تاثیرات اسهال در دوران بارداری
| اثرات اسهال در دوران بارداری | توضیح |
| کم‌آبی بدن |
- از دست دادن مایعات از طریق اسهال -بروز علائمی مثل خشکی دهان، کاهش دفع ادرار، تیرگی یا بدبو شدن ادرار، عطش، تب و غیره |
| کاهش میزان مواد مغذی موردنیاز جنین | کاهش میزان مواد معدنی، الکترولیت‌ها و ویتامین‌های بدن به دلیل از دست دادن مقدار زیادی مایعات از طریق اسهال |
| تاثیر منفی روی جنین |
-کاهش حرکت جنین -کاهش مایع آمنیوتیک -خطر زایمان زودس -کاهش شیر مادر در آینده |
| کاهش وزن | در موارد ابتلا به اسهال شدید و طولانی |
| ناراحتی و ضعف عمومی |
-ضعف -خستگی -افت فشار -ناتوانی در انجام کارهای روزمره -سرگیجه |
درمان اسهال در بارداری
اسهال نیز مانند سایر عوارض بارداری (مثل ویار، نفخ یا سوزش سردل) معمولاً طبیعی و البته ناخوشایند است. اسهال طبیعی دوره بارداری بعد از یک الی دو روز خودبه‌خود خوب می‌شود؛ اما اگر اسهال بیشتر از این طول بکشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
اسهال در بارداری معمولاً به کمک راهکارهای خانگی قابل کنترل است و نیاز به دارو ندارد. اگر قصد مصرف داروی ضداسهال در دوره بارداری را دارید، حتماً باید با پزشک مشورت کنید.
درمان دارویی
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند مصرف داروهای ضداسهال «دیفنوکسیلات – آتروپین» (لوموتیل) و «بیسموت ساب سالیسیلات» (پپتو – بیسمول) ممکن است منجر به آسیب‌دیدن جنین یا افزایش احتمال عوارض خطرناک در بارداری شود. به‌طورکلی، مصرف برخی از داروهای ضداسهال در بارداری خطرناک است و ایمنی برخی دیگر از آن‌ها هنوز تایید نشده است.
همچنین اگر به دلیل یبوست در بارداری پزشک برایتان قرص ملین تجویز کرده است، بهتر است تا برطرف شدن اسهال مصرف آن را قطع کنید.
هرگز نباید داروهای ضداسهال و هر داروی دیگری را (حتی داروهای بدون نسخه) در دوره بارداری بدون نظر پزشک مصرف کنید.
راهکارهای خانگی برای مدیریت اسهال
بهترین راه برای درمان اسهال، رعایت نکات مربوط به درمان خانگی است. این نکات عبارتند از:
- آب‌رسانی به بدن: جبران آب، ویتامین‌ها، الکترولیت‌ها و سایر مواد معدنی ازدست‌رفته از بدن هنگام اسهال، به‌خصوص در دوره بارداری بسیار مهم است. برای رساندن آب کافی به بدن می‌توانید آب، آبمیوه، سرم خوراکی یا سوپ آبکی سبک (مرغ، گوشت یا سبزیجات) بخورید.
- پرهیز غذایی: غذاهای چرب، سرخ‌شده و پرادویه، لبنیات (به‌خصوص شیر)، آبمیوه‌های کارخانه‌ای و شیرین، نوشابه، قهوه، چای، لوبیا،نخود، بروکلی و نوشیدنی‌های انرژی‌زا باعث بدتر شدن اسهال می‌شوند.
- رژیم غذایی متعادل: برای رفع اسهال، بهتر است مواد غذایی را مصرف کنید که دستگاه گوارش را تحریک نمی‌کنند. بهتر است در روزهایی که اسهال دارید سیب‌زمینی پخته، موز، نان تست، برنج، بیسکویت ترد نمکی و پوره سیب مصرف کنید.
- تغییر داروها: اگر یک داروی خاص باعث اسهال شده باشد،معمولاً بعد از چند روز بدن به آن عادت می‌کند و اسهال رفع می‌شود. اگر این اتفاق نیفتاد، با پزشک خود درباره جایگزینی داروهایتان مشورت کنید. هرگز قبل از مشورت با پزشک، مصرف دارو را متوقف نکنید.
- مصرف پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها باکتری‌های طبیعی و مفید ساکن دستگاه گوارش هستند. از این باکتری‌ها در تولید محصولات غذایی مختلفی استفاده می‌شود. اگر داروهای آنتی‌بیوتیک باعث ایجاد اسهال شده باشند، مصرف محصولات پروبیوتیکی به رفع آن کمک می‌کند.
روش‌های پیشگیری اسهال در بارداری
برای پیشگیری از اسهال عفونی، رعایت نکات زیر را فراموش نکنید:
- هنگام سفر حتماً از آب معدنی به جای آب لوله‌کشی یا آب‌های چشمه و رودخانه استفاده کنید. اگر به آب معدنی دسترسی ندارید، ابتدا آب را بجوشانید و بعد مصرف کنید.
- در روزهای سفر خود، از مصرف مواد غذایی که با آب شیر شسته شده‌اند (مثل سالاد و میوه) پرهیز کنید. اگر می‌خواهید میوه بخورید، پوست آن‌ها را بکنید.
- از مصرف غذاهای خام یا نیم‌پز پرهیز کنید.
- از مصرف غذاهای محلی و خیابانی یا سایر غذاهایی که از بهداشت آن‌ها مطمئن نیستید، پرهیز کنید.
- مصرف مواد غذایی چرب، سرخ‌شده یا پرادویه را محدود کنید.
- قبل از مصرف غذا و هنگام آماده‌سازی آن، دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید.
- قبل از مصرف میوه و سبزیجات، آن‌ها را خوب بشویید.
- بعد از آشپزی، سطوح آشپزخانه و سینک را با آب و صابون بشویید.
کلام آخر دکترساینا
اسهال در بارداری مشکل شایعی است و معمولاً جای نگرانی ندارد. این بیماری ممکن است به دلیل تغییرات جسمی و هورمونی دوره بارداری اتفاق بیفتد؛ ولی گاهی نیز مسمومیت‌های غذایی یا عفونت‌های باکتریایی و ویروسی باعث بروز آن می‌شوند. مهم‌ترین نکته هنگام ابتلا به اسهال در دوره بارداری، توجه به علائم همراه آن است.
اگر اسهال بیشتر از ۴۸ ساعت طول بکشد، باید برای بررسی علت و درمان آن به پزشک مراجعه کنید. موارد خفیف‌تر، معمولاً خودبه‌خود بهبد می‌یابند. رعایت رژیم غذایی سبک و مصرف مایعات فراوان، به جلوگیری از بروز عوارض کمک می‌کند.
| نام بیماری | اسهال در بارداری |
| تخصص مربوطه | عفونی – زنان و زایمان |
| علائم طبیعی |
|
| علائم نگران‌کننده |
|
| دلایل مربوط به بارداری |
|
| سایر دلایل |
|
| عوارض اسهال شدید و درمان‌نشده |
|
| روش‌های درمان خانگی |
|
| داروها | با تجویز پزشک |
| میزان شیوع | ۳۴ درصد |
خیر؛ اسهال در بارداری معمولاً به کمک راهکارهای خانگی قابل کنترل است و نیاز به دارو ندارد. اسهال طبیعی دوره بارداری بعد از یک الی دو روز خودبه‌خود خوب می‌شود؛ اما اگر اسهال بیشتر از این طول بکشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
خیر؛ جنسیت جنین فقط براساس کروموزوم‌های مادر و پدر و در اولین مراحل تشکیل سلول اولیه جنین مشخص می‌شود.
خیلی از خانم‌ها درست قبل از زایمان یا چند هفته قبل از موعد آن (در سه‌ماهه سوم) دچار اسهال می‌شوند. این مشکل ممکن است نشانه رسیدن زمان زایمان یا نزدیک بودن آن باشد. البته اگر چند هفته تا موعد زایمان باقی مانده است و به جز اسهال علامت دیگری ندارید، نباید نگران زایمان زودرس باشید.