خون‌ریزی و لکه‌بینی بعد از یائسگی چه علتی دارد؟

خون‌ریزی و لکه‌بینی بعد از یائسگی دلایل مختلفی دارد؛ از مشکلات هورمونی یا تغییرات خاصی که در ساختار رحم ایجاد می‌شوند و خوش‌خیم هستند گرفته تا مشکلات جدی‌تر  بدخیم و نیازمند درمان فوری. در این مقاله درباره دلایل ایجاد خون‌ریزی بعد از یائسگی و روش‌های درمان این مشکل صحبت می‌کنیم.

منظور از لکه‌بینی بعد از یائسگی چیست؟

دوره یائسگی خانم‌ها تقریباً از ۵۱ سالگی شروع می‌شود. در این دوره میزان ترشح هورمون‌هایی که مسئول باروری هستند به‌شدت افت می‌کند و دیگر خون‌ریزی پریود اتفاق نمی‌افتد. خون‌ریزی بعد از دوره یائسگی طبیعی نیست؛ به‌همین‌دلیل اگر یک خانم مدتی بعد از یائسگی دچار خون‌ریزی یا لکه‌بینی شود باید برای بررسی علت آن به پزشک مراجعه کند.

خون‌ریزی بعد از یائسگی چقدر شایع است؟

حدود ۱۰ درصد از خانم‌های بالای ۵۵ سال بعد از دوران یائسگی خود دچار خون‌ریزی می‌شوند.

آیا خون‌ریزی و لکه‌بینی یائسگی خطرناک است؟

خیلی اوقات خون‌ریزی بعد از یائسگی نگران‌کننده نیست؛ اما در ۱ الی ۱۴ درصد افراد، خون‌ریزی ناشی از سرطان رحم است. به همین دلیل مراجعه به‌موقع به پزشک برای بررسی علت خون‌ریزی بعد از یائسگی بسیار مهم است. (منبع: Statpearls)

علت خون‌ریزی و لکه‌بینی بعد از یائسگی

از جمله دلایل رایج خون‌ریزی بعد از سن یائسگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. آتروفی واژن یا اندومتر

در افراد مبتلا به این مشکل، دیواره رحم (اندومتر) یا واژن، نازک و خشک می‌شود. در این شرایط بافت رحم و واژن حساس‌تر می‌شود و سریع‌تر خون‌ریزی می‌کند. علت این اتفاق کاهش استروژن در دوره یائسگی است.

۲. هورمون‌درمانی یا سایر داروها

پزشکان برای درمان علائم ناخوشایند یائسگی مثل تعریق شبانه، اختلال خواب، خشکی واژن و غیره داروهای هورمونی تجویز می‌کنند. این داروها حاوی استروژن و پروژسترون هستند و گاهی باعث خون‌ریزی یا لکه‌بینی می‌شوند. هم‌چنین برخی داروهای رقیق‌کننده خون، مکمل‌های گیاهی، داروهای ضد لخته و داروی «تاموکسیفن» هم ممکن است باعث لکه‌بینی بعد از یائسگی شوند.

۳. پولیپ رحم

به رشد بافت‌های اضافی داخل دیواره رحم، داخل کانال آن یا روی دهانه، پولیپ رحم می‌گویند. شایع‌ترین علامت این پولیپ‌ها خون‌ریزی (به‌خصوص بعد از رابطه جنسی) است. این پولیپ‌ها عموماً خوش‌خیم هستند.

۴. سرطان رحم و آندومتر

درصورتی‌که داخل بافت رحم رشد غیرطبیعی سلول‌ها اتفاق بیفتد سرطان ایجاد می‌شود. شایع‌ترین نوع سرطان رحم، سرطان آندومتر (دیواره رحم) است.

۵. سرطان دهانه رحم

دهانه رحم پایین‌ترین قسمت رحم است که به واژن متصل می‌شود. اگر بافت‌های سرطانی روی این ناحیه شروع به رشد کنند سرطان دهانه رحم اتفاق می‌افتد.

۶. التهاب و عفونت رحم، اندومتر یا مثانه

گاهی التهاب رحم و دهانه آن باعث خون‌ریزی واژینال می‌شود. این مشکل در افرادی که به عفونت‌های مقاربتی مبتلا هستند بیشتر دیده می‌شود. همچنین التهاب مثانه نیز ممکن است باعث خون‌ریزی شود. (خون‌ریزی ناشی از التهاب مثانه واژینال نیست.)

۷. هایپرپلازی اندومتر

هایپرپلازی اندومتر به ضخیم‌شدن بیش از حد دیواره رحم گفته می‌شود. ضخیم‌شدن دیواره رحم ممکن است به دلیل افزایش استروژن و کمبود پروژسترون در اثر مصرف قرص‌های هورمونی اتفاق بیفتد. گاهی سلول‌هایی که این دیواره ضخیم را تشکیل داده‌اند رشد غیرطبیعی پیدا می‌کنند و باعث ابتلا به سرطان می‌شوند.

۸. خون‌ریزی سایر نواحی مجاور

مثل مثانه، مقعد یا پوست بخش خارجی واژن (مهبل)

به گفته وبسایت Cleveland Clinic:

اگر خون‌ریزی بعد از گذشت بیش از یک سال از آخرین پریود اتفاق بیفتد غیرطبیعی است. این خون‌ریزی ممکن است سبک و به شکل لکه‌بینی یا شدید باشد. خون‌ریزی بعد از یائسگی معمولاً به دلیل مشکلات خوش‌خیم (غیرسرطانی) مثل پولیپ‌های رحم اتفاق می‌افتد؛ اما در ۱۰ درصد موارد این اتفاق ممکن است علامت سرطان رحم باشد. سرطان رحم شایع‌ترین سرطان دستگاه تولیدمثل است. (شایع‌تر از سرطان‌های تخمدان و دهانه رحم) درصورتی‌که بعد از یائسگی دچار خون‌ریزی شده‌اید به پزشک مراجعه کنید.

۹. بیماری‌های مقاربتی

ابتلا به عفونت‌های مقاربتی می‌تواند باعث خون‌ریزی و لکه‌بینی بعد از دخول جنسی در دوره یائسگی شود. هم‌چنین زگیل‌های تناسلی هم گاهی ممکن است خون‌ریزی کنند.

۱۰. عفونت‌ها

انواع عفونت‌های رحم از جمله عفونت‌ باکتریایی و عفونت قارچی نیز می‌توانند باعث خون‌ریزی غیرطبیعی بعد از یائسگی شوند. برخی خانم‌های یائسه به دلیل به‌هم‌خوردن نظم هورمون‌هایشان بیشتر به این عفونت‌ها مبتلا می‌شوند.

۱۱. فیبروم

فیبروم‌ها توده‌های غیرطبیعی هستند که داخل رحم یا روی آن رشد می‌کنند. این توده‌ها نیز می‌توانند در خانم‌های یائسه (به‌خصوص هنگام مصرف قرص‌های هورمونی) خون‌ریزی ایجاد کنند.

مصرف داروهای هورمونی که برای کاهش علائم یائسگی تجویز می‌شوند می‌تواند باعث لکه‌بینی شود. تومورهای خوش‌خیم رحم، خشکی واژن، ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و در برخی موارد سرطان‌های رحم و دهانه رحم نیز باعث خون‌ریزی واژن بعد از یائسگی می‌شوند.

چه کسانی بیشتر در معرض خون‌ریزی بعد از یائسگی هستند؟

خون‌ریزی بعد از یائسگی ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد. از آنجا که دلایل مختلفی باعث بروز این مشکل می‌شوند، نمی‌توان به‌صورت دقیق گفت که چه کسانی بیشتر در معرض آن هستند. بااین‌حال نتیجه بعضی از پژوهش‌ها نشان داده است که ابتلا به دیابت یا فشارخون بالا ممکن است احتمال ابتلا به خون‌ریزی بعد از یائسگی را افزایش دهد.

چه مواردی خطر هایپرپلازی یا سرطان را افزایش می‌دهند؟

• ابتلا به اختلال‌های تیروئیدی
• دیابت
• ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• چاقی مفرط
• یائسگی دیررس (بعد از ۵۵ سالگی)
• سیگارکشیدن

تشخیص علت خون‌ریزی بعد از یائسگی

وقتی به دلیل خون‌ریزی در دوره یائسگی به پزشک مراجعه می‌کنید ابتدا از شما شرح‌حال گرفته می‌شود. در شرح‌حال سوالاتی درباره داروهایی که مصرف می‌کنید، سابقه ابتلا به بیماری‌ها یا عفونت‌های مقاربتی، زمان و شدت خون‌ریزی‌ها و سایر علائمی که تجربه می‌کنید پرسیده می‌شود. سپس تست‌های مختلفی برای تشخیص علت دقیق این مشکل انجام می‌شوند. این تست‌ها عبارت‌اند از:

۱. سونوگرافی ترانس‌واژینال

سونوگرافی ترانس‌واژینال یک نوع روش تصویربرداری است که از طریق واژن انجام می‌شود. در این روش پروب سونوگرافی از طریق واژن وارد رحم می‌شود و تصاویر محیط داخل بدن را روی صفحه‌نمایش اتاق پزشک می‌فرستد. این تصاویر به پزشک در تشخیص رشد غیرطبیعی بافت‌ها داخل رحم و اندازه‌گیری ضخامت دیواره آندومتر کمک می‌کنند.

۲. بیوپسی اندومتر

اگر پزشک به عفونت یا سرطان مشکوک باشد بیوپسی (نمونه‌برداری) آندومتر انجام می‌دهد. در این روش پزشک یک لوله باریک را از راه واژن وارد رحم می‌کند. او به کمک این لوله، نمونه‌ای از بافت تشکیل‌دهنده دیواره رحم را برمی‌دارد و سپس آن را به آزمایشگاه می‌فرستد.

۳. سونوهیستروگرافی

سونوهیستروگرافی یکی از تکنیک‌های روش سونوگرافی است. در این تکنیک پزشک محلول نمکی مخصوصی را وارد رحم می‌کند. این محلول باعث می‌شود تصاویر سونوگرافی شفاف و واضح‌تر شوند. از این روش برای اندازه‌گیری اندازه پولیپ‌های رحم استفاده می‌شود.

۴. هیستروسکوپی

هیستروسکوپ به لوله باریک مخصوصی گفته می‌شود که روی آن یک چراغ و دوربین خیلی کوچک نصب شده است. پزشک با واردکردن دستگاه هیستروسکوپ از طریق واژن به رحم، می‌تواند محیط داخلی آن را مشاهده کند.

۵. کورتاژ (D&C)

در این روش، پزشک ابتدا دهانه رحم را به کمک اسپکولوم باز نگه می‌دارد. سپس با استفاده از ابزار مخصوصی دیواره رحم را می‌خراشد و نمونه‌ای از آن را برمی‌دارد. این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا از نظر وجود پولیپ، سرطان یا هایپرپلازی اندومتر بررسی شود. روش کورتاژ ممکن است هم‌زمان با هیستروسکوپی انجام شود.

پزشک برای تشخیص علت خون‌ریزی بعد از یائسگی، باید داخل محیط رحم را مشاهده کند و از بافت آن نمونه‌برداری کند. او برای این کار از روش‌های مختلفی مثل سونوگرافی واژینال، هیستروسکوپی، کورتاژ و سونوهیستروگرافی استفاده می‌کند.

روش‌های درمان خون‌ریزی و لکه‌بینی بعد از یائسگی

انتخاب روش درمان مناسب برای خون‌ریزی بعد از یائسگی به مشکل زمینه‌ای بستگی دارد. از جمله روش‌های درمانی موجود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. آنتی‌بیوتیک‌ها

اگر خون‌ریزی غیرعادی بعد از یائسگی ناشی از یک عفونت باکتریایی باشد پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. داروهای آنتی‌بیوتیک روی عفونت‌هایی که منشا باکتریایی ندارند (مثل عفونت‌های ویروسی) اثر ندارند.

۲. استروژن

داروهای هورمونی حاوی استروژن برای درمان خشکی و آتروفی واژن و اندومتر تجویز می‌شوند. این داروها به‌صورت قرص، چسب، کرم واژینال، حلقه واژینال یا شیاف واژینال استفاده می‌شوند.

۳. پروژستین

داروهای حاوی پروژستین (پروژسترون مصنوعی) دیواره رحم را تحریک می‌کنند و باعث می‌شوند بافت اضافی آن فرو‌ بریزد. این داروها برای افراد مبتلا به هایپرپلازی اندومتر تجویز می‌شوند. داروهای پروژستینی در قالب قرص، کرم، آمپول و IUD مصرف می‌شوند.

۴. هیستروسکوپی

پزشکان از روش هیستروسکوپی علاوه بر فرایند تشخیص، در روند درمان هم استفاده می‌کنند. گاهی هنگام انجام هیستروسکوپی، پزشک متوجه می‌شود مبتلا به پولیپ یا سایر بافت‌های غیرطبیعی هستید که خون‌ریزی می‌کنند. در این شرایط هم‌زمان با مشاهده داخل رحم این بافت‌ها نیز برداشته می‌شوند.

۵. دیلاسیون و کورتاژ

گاهی از روش دیلاسیون و کورتاژ برای برداشتن پولیپ‌ها یا خراشیدن بافت ضخیم دیواره رحم در افراد مبتلا به هایپرپلازی اندومتر استفاده می‌شود.

۶. هیسترکتومی

در هیسترکتومی بخشی از رحم یا تمام آن برداشته می‌شود. این روش برای افراد مبتلا به سرطان رحم یا دهانه رحم کاربرد دارد. همچنین پزشک برای افرادی که مبتلا به نوع بدخیم هایپرپلازی اندومتر شده‌اند هم از روش هیسترکتومی استفاده می‌کند. در برخی موارد ممکن است پزشک علاوه بر رحم، تخمدان‌ها، لوله‌ها یا گره‌های لنفاوی مجاور را هم بردارد.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

در سال‌های آخر منتهی به یائسگی، طبیعی است که گاهی خو‌ن‌‌ریزی، لکه‌بینی یا پریود نامنظم داشته باشید؛ اما خون‌ریزی بعد از دوران یائسگی طبیعی نیست و نیازمند بررسی بیشتر است. پس اگر یائسه هستید، خون‌ریزی واژن دارید و در عین حال:

• بیشتر از یک سال از آخرین پریودتان گذشته است.
• یا بیشتر از یک سال از شروع درمانتان با داروهای هورمونی گذشته است.

باید به پزشک مراجعه کنید.

کلام آخر دکترساینا

لکه‌بینی بعد از یائسگی دلایل مختلفی دارد. گاهی وجود توده‌های خوش‌خیم داخل رحم باعث این اتفاق می‌شود. گاهی نیز مصرف قرص‌های هورمونی برای بهبود علائم ناخوشایند یائسگی منجر به به‌هم‌خوردن نظم هورمون‌ها و خون‌ریزی می‌شود. متاسفانه در برخی موارد این اتفاق ناشی از وجود سرطان یا یک عفونت مقاربتی است. این بیماری‌ها باید به‌سرعت تشخیص داده شده و درمان شوند. به‌همین‌دلیل مراجعه سریع به پزشک با مشاهده خون‌ریزی بعد از یائسگی بسیار مهم است.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.