همه‌چیز درباره دیسمنوره یا قاعدگی دردناک

دیسمنوره یا قاعدگی دردناک، به درد شدید در زمان قاعدگی گفته می‌­شود. این دردها معمولا دردهای ضربان­‌دار یا گرفتگی در قسمت تحتانی شکم هستند که  بر اثر انقباضات رحمی ایجاد می‌­شود. بیش از نیمی از زنان چند روز قبل یا در طول دوره قاعدگی خود با دردهای نسبتا خفیف مواجه می‌­شوند.

دیسمنوره چیست؟  

اغلب زنان میزانی از درد را طی قاعدگی تجربه می‌کنند. در بعضی از زنان این ناراحتی صرفا آزاردهنده است؛ اما در برخی دیگر این دردها به­‌حدی شدید است که ماهانه فعالیت­‌های روزمره‌­شان برای چند روز متوقف می‌­شود. دردهای شدید قاعدگی دیسمنوره (Dysmenorrhea) یا دُش‌دَشتانی نام دارند. در چنین شرایطی نیاز به درمان برای کاهش درد حس می‌­شود.

نکته جالب توجه این است که دردهای نسبتا خفیف قاعدگی که براثر عواملی مثل بیماری‌­ها ایجاد نشده­‌اند، با افزایش سن یا زایمان کاهش می‌­یابند.

به گفته وبسایت Mayoclinic:

قاعدگی دردناک یا دیسمنوره، دردهای ضربان­‌دار یا گرفتگی در قسمت تحتانی شکم هستند، بسیاری از زنان درست قبل و در طول دوره­ی قاعدگی خود دچار دردهای قاعدگی می­‌شوند. برای بسیاری از زنان صرفا این موضوع آزاردهنده است اما در برخی دیگر باعث وقفه در کار و زندگی روزمره می‌­شود.

انواع دیسمنوره یا قاعدگی دردناک

قاعدگی دردناک به دو دسته دیسمنوره اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود؛ در ادامه با انواع این بیماری آزاردهنده آشنا می‌شویم:

دیسمنوره اولیه

دیسمنوره‌­ اولیه یا دیسمنوره­ معمولی، به دردهای مکرر در زمان قاعدگی اشاره دارد که به‌­صورت مداوم تکرار می‌­شود. این دردها ناشی از بیماری یا اختلال دیگری نیست و فقط به قاعدگی مربوط است. در این نوع قاعدگی دردها یک تا دو روز قبل از شروع خونریزی، یا بلافاصله هم­زمان با آن آغاز می­‌شود و به صورت دردی خفیف تا شدید در قسمت تحتانی شکم و پشت یا ران حس می­‌شود. دردها حدود ۱۲ تا ۷۳ ساعت طول می‌­کشد. علائم دیگر دیسمنوره اولیه از این قرار است:

• تهوع
• استفراغ
• خستگی
• اسهال
• سردرد

دیسمنوره اولیه پس از اولین پریود آغاز می‌­شود، به‌­مرور زمان با افزایش سن یا پس از اولین زایمان بهبود می‌­یابد.

دیسمنوره ثانویه

دیسمنوره­ ثانویه به دردهایی اشاره دارد که ناشی از اختلالات یا عفونت دستگاه تناسلی است. عوامل زمینه‌ای مثل تنبلی تخمدان، اندومتریوز، آدنومیوز، فیبروم رحم و… می‌توانند باعث دیسمنوره ثانویه شوند. در بخش علت‌ دیسمنوره، بیشتر به این عوامل پرداخته‌ایم.

با این علائم می‌­توان دیسمنوره­ ثانویه را تشخیص داد:

• دردها زودتر از دیسمنوره­ اولیه آغاز می­‌شود.
• انقباضات و دردها بیش از دیسمنوره­ اولیه طول می­‌کشد.
• معمولا با علائم دیگر مثل تهوع، استفراغ، اسهال و خستگی همراه نیست.

چه کسانی بیشتر در معرض قاعدگی دردناک هستند؟

هر چند همه­‌ی زنان ممکن است به قاعدگی دردناک دچار شوند اما افراد زیر بیشتر در معرض این خطر هستند:

• زنان که زیر ۲۰ سال سن دارند.
• زنانی که سابقه­‌ی ارثی قاعدگی­‌های دردناک دارند.
• زنانی که در قاعدگی خونریزی زیاد دارند.
• زنانی که سیگار می­‌کشند.
• زنانی که الکل مصرف می‌­کنند.
• زنانی که اضافه وزن دارند.
• زنانی که اولین قاعدگی آنها قبل از ۱۱ سالگی بوده است.
• زنانی که هیچ وقت زایمان نکرده‌­اند.

علائم دیسمنوره یا قاعدگی دردناک

علائم دیسمنوره شامل موارد زیر است:

• درد ضربان­‌دار یا گرفتگی زیر ناحیه­‌ی شکم که می‌­تواند شدید باشد.
• دردی که یک تا سه روز قبل از قاعدگی آغاز می‌­شود، ۲۴ ساعت قبل از پریود به حداکثر خود می‌­رسد و دو تا سه روز بعد فروکش می­‌کند.
• دردی که به قسمت‌­های تحتانی کمر و ران سرایت می­‌کند.
• درد مبهم و مداوم دارد.
• فشار در شکم احساس می‌شود.

در برخی زنان این علائم هم مشاهده می­‌شود:

• حالت تهوع
• سردرد
• سرگیجه
• مدفوع شل یا اسهال

علت دیسمنوره یا درد شدید پریودی چیست؟

دیسمنوره علل مختلفی دارد. گاهی تنها ناشی از انقباضات رحمی است (مانند دیسمنوره اولیه)، گاهی ناشی از بیماری یا مشکلات دیگر است. به این حالت دوم، دیسمنوره ثانویه گفته می‌شود. در ادامه علل مختلف درد شدید پریودی را بررسی می‌کنیم:

۱. انقباضات رحم

دردهای قاعدگی در دیسمنوره اولیه زمانی رخ می‌­دهد که ماده‌­ای به نام «پروستاگلاندین» باعث انقباضات رحم می­‌شود (سفت شدن رحم). اگر این انقباضات خیلی شدید باشد، به رگ­‌های خونی مجاور فشار می­‌آورد و می‌­تواند مانع رسیدن اکسیژن به بافت عضلانی شود. وقتی بخشی از ماهیچه‌­ها ذخیره‌­ی اکسیژن خود را از دست می‌­دهند درد آغاز می­‌شود.

۲. سندروم پیش از قاعدگی (PMS)

سندروم نسبتا رایجی است که در آن حدود یک تا دو هفته قبل از شروع قاعدگی بر اثر تغییرات هورمونی، علائمی در بدن بروز می‌­کند که ممکن است شامل دیسمنوره هم باشد. این علائم معمولا پس از شروع خونریزی از بین می‌­رود.

۳. تنبلی تخمدان

سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان به شرایطی گفته می‌شود که تعداد زیادی کیست در تخمدان‌ها ساخته می‌شود. این وضعیت باعث به هم خوردن تعادل هورمونی می‌شود. این اتفاقات اثرات مختلفی بر بدن می‌گذارد؛ از جمله می‌تواند باعث اختلالات پریود مثل پریود نامنظم و پریود دردناک شود.

۴. اندمتریوز

اندومتریوز به­‌شرایطی گفته می‌­شود که بافت پوششی داخل رحم در خارج رحم گسترش پیدا می‌کند. در زمان قاعدگی این بافت­‌ها هم خونریزی می‌­کند و باعث تورم، زخم و درد می‌­شوند.

۵. آدنومیوز

وضعیتی که بافت پوششی داخل عضلات رحم هم رشد می‌­کند. این وضعیت می­‌تواند باعث بزرگ‌­تر شدن رحم و خونریزی غیر­طبیعی و درد شود.

۶. فیبروم رحم

فیبروم‌­ رحم، تومورهای خوش­‌خیمی هستند که ممکن است داخل، خارج یا در دیواره­ رحم رشد کنند و باعث دردناک شدن پریود شوند.

۷. عفونت و بیماری التهابی لگن (PID)

عفونت باکتریایی رحم می‌­تواند به سایر اندام‌­های تناسلی هم سرایت کند که به بیماری التهابی لگن موسوم است و باعث دل­درد یا درد در طول رابطه­‌ی جنسی می‌­‍‌‌شود.

۸. پولیپ رحم

پولیپ­‌های رحم برجستگی‌هایی هستند که در لایه­‌ی داخلی رحم رشد می­‌کنند و باعث خونریزی شدید و دیسمنوره (انقباضات دردناک) می‌­شوند.

۹. تنگی دهانه رحم

در این وضعیت مسیر ورودی به دهانه­‌ی رحم تنگ‌­تر از حد معمول است. این مسئله می‌تواند باعث تجمع خون و بافت در دهانه رحم و ایجاد درد شود.

۱۰. بیماری کرون

بیماری کرون یک بیماری التهابی دستگاه گوارش است که می‌تواند هرجایی از مسیر گوارشی، از دهان تا مقعد را درگیر کند؛ اما بیشتر در روده کوچک مشکل‌ساز می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث تغییراتی در سیکل قاعدگی شده و باعث باعث ایجاد دردهای شدید قاعدگی یا پریودهای نامنظم شود.

دیسمنوره چطور تشخیص داده می‌شود؟

ابتدا پزشک علائم ابتدایی را بررسی می­‌کند. اگر این علائم برای تشخیص بیماری کافی نباشد، برخی اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

معاینه لگن

پزشک با کمک ابزاری گیره‌مانند به نام اسپکولوم، دهانه واژن را باز می‌کند تا بتواند داخل واژن و دهانه رحم را معاینه کند. در این معاینه ممکن است پزشک بتواند مواردی مثل عفونت، شواهدی از کیست تخمدان، فیبروم و تومور را تشخیص دهد.

هیستروسکوپی

هیستروسکوپی یک روش برای معاینه چشمی دهانه رحم است. هیستروسکوپی می‌تواند توسط پزشک و در مطب انجام ‌شود. هیستروسکوپ وسیله‌ای باریک است که سر آن دوربین و چراغ تعبیه شده است. پزشک هیستروسکوپ را از طریق کانال واژن وارد رحم می‌کند و از این طریق می‌تواند داخل رحم را مشاهده کند. هیستروسکوپی نسبت به معاینه لگن دید بیشتری به پزشک می‌دهد.

سونوگرافی

سونوگرافی یک روش کاملاً بی‌خطر است که طی آن با کمک امواج صوتی، تصویری از اندام‌های درونی روی صفحه مانیتور شکل می‌گیرد. این تصاویر می‌تواند وجود کیست، توده و سایر بافت‌های غیرطبیعی را نشان دهد.

MRI

این آزمایش از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌­های رادیویی و یک کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌کند. ام‌آرآی در تشخیص مواردی مثل تومورها می‌تواند به پزشک کمک کند.

لاپاراسکوپی

در صورت نیاز به بررسی بیشتر، پزشکان عمل لاپاراسکوپی بر روی بیمار انجام می‌­دهند. در لاپاراسکوپی روی نقطه‌­ی نسبتا کوچکی از شکم یک شکافی ایجاد کرده، دوربین کوچکی ازین شکاف وارد می­‌کنند تا اندام‌­های داخل لگن بررسی شوند.

درمان قاعدگی دردناک یا دیسمنوره

درمان قاعدگی دردناک چندین روش دارد؛ در ادامه تک به تک روش‌ها را بررسی می‌کنیم:

درمان دارویی دیسمنوره

• مسکن‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی: درمان دارویی نخستین مرحله‌­ی درمان دیسمنوره است. بیشتر آن‌­ها مسکن­‌هایی هستند که «پروستاگلاندین» را هدف قرار می­‌دهد. کاهش پروستاگلاندین‌­ها باعث کاهش درد می‌­شود. اکثر این داروها را بدون نسخه می‌­شود خریداری کرد، مثل بروفن و ناپروکسن. بهترین زمان مصرف این داروها پس از اولین نشانه­‌ی درد پریود است. زنان مبتلا به اختلالات خونریزی، آسم، حساسیت به آسپرین، آسیب کبدی، اختلالات معده و دارای زخم نباید از این داروها استفاده کنند.
• داروهای هورمونی پیشگیری از بارداری: داروهای پیشگیری از بارداری دارای استروژن و پروژسترون، یا داروهای پیشگیری از بارداری که صرفا دارای پروژسترون هستند حتی IUD­ هایی که هورمون ترشح می­‌کنند می‌توانند برای درمان دیسمنوره استفاده شوند.
• سایر مسکن­‌ها مثل استامینوفن: اگر نمی‌توانید مسکن‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی را مصرف کنید، مسکن‌هایی مثل استامینوفن می‌توانند جایگزین مناسبی برای شما باشند.
• داروهای ضدافسردگی: اگر علائم شما ناشی از سندرم پیش از قاعدگی باشد، مصرف داروهای ضدافسردگی می‌تواند به بهبود علائم شما کمک کند.

زنان مبتلا به اختلالات خونریزی، آسم، حساسیت به آسپرین، آسیب کبدی، اختلالات معده و دارای زخم نباید از مسکن‌هاس ضدالتهاب غیراستروئیدی استفاده کنند.

درمان خانگی و طب سنتی

• ورزش منظم، به ویژه تمرینات هوازی مثل آهسته دویدن، پیاده‌­روی، دوچرخه­‌سواری و شنا به تولید مسکن‌های طبیعی بدن کمک می‌­کند.
• خواب کافی قبل از شروع پریود و هنگام آن اهمیت زیادی دارد.
• ویتامین‌هایی مثل ویتامین B1، ویتامین B6، ویتامین E، و مکمل‌­هایی مثل منیزیم و کلسیم و امگا ۳ می تواند در درمان این بیماری مفید باشد.
• استفاده از دوش آب گرم یا استفاده از کیسه‌­ آب گرم بر روی شکم، کمر و لگن مفید است.
• تغذیه مناسب با افزایش میزان پروتیئن و کاهش شکر، نمک، الکل و کافئین می‌توانید درد را کنترل کنید.
• استراحت، ترجیحا با پاهایی که بالاتر از بدن قرار دارد یا با زانوان خم شده.
• یوگا و مدیتیشن به آرامش شما و کاهش درد و انقباض عضلات کمک می‌کند.
• ماساژ ناحیه‌­ی شکم و کمر می‌تواند به کاهش انقباض عضلات و درنتیجه کاهش درد کمک کند.
• دمنوش‌های زنجبیل، بابونه و نعنا فلفلی می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.
• پژوهش‌های مختلفی نشان داده‌اند که طب سوزنی اثر مثبتی بر کاهش دردهای قاعدگی دارد.

بیوفیدبک

 بیوفیدبک تکنیکی است که توسط متخصص طب فیزیکی برای بهبود برخی از عملکردهای بدن مثل ضربان قلب انجام می‌­شود. این روش در زمینه­‌ی کاهش دردهای دیسمنوره هم کاربرد دارد.

جراحی

اگر سایر روش‌­ها در کاهش درد مفید نباشد، با جراحی درد را کاهش می‌­دهند. نوع جراحی که انتخاب می‌­شود به علت درد بستگی دارد. جمع بندی علت‌­های بیماری و روش پیشنهادی در جدول زیر خلاصه شده است:

آیا درد شدید پریود عوارض دارد؟

به­‌طورکلی می­‌توان گفت دیسمنوره به خودی خود خطرناک نیست، اما پزشک باید علت اصلی دیسمنوره را بیابد تا مطمئن شود خطر جدی بیمار را تهدید نمی­‌کند. برای مثال گاهی علائم سندروم شوک سمی که برای بیمار خطر جانی دارد با علائم دیسمنوره‌­ی اولیه اشتباه گرفته می­‌شود.

همچنین دیسمنوره می‌تواند زندگی روزمره شما را مختل کند و بر درس، کار، فعالیت‌های اجتماعی و زندگی شخصی شما اثر منفی بگذارد.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

در صورتی که قاعدگی دردناک دارید، در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• این دردها هر ماه زندگی عادی شما را مختل می­‌کند.
• دردهای شما مدام بدتر می‌­شود.
• بعد از سن ۲۵ سالگی، تازه برای بار نخست با قاعدگی دردناک مواجه شدید.

کلام آخر دکترساینا

قاعدگی یک موضوع طبیعی است. شما احتمالا در هر قاعدگی درد را تجربه می­‌کنید، اما نیازی نیست در تنهایی خود این دردها را تحمل کنید. همانطورکه اشاره شد، گاهی قاعدگی دردناک ناشی از وجود مشکلات و بیماری‌های دیگر است. پس اگر درد شدید پریود برایتان آزاردهنده است، توصیه می‌کنیم با کمک پزشک، علت مشکل خود را پیدا کرده و درمان مناسب را دریافت کنید.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.