اگر مدام احساس اضطراب بیشازحد نسبت به تمام جنبه‌های زندگی دارید، شاید به اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر مبتلا هستید. اختلال اضطرابی فراگیر یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که حدود چهار درصد از افراد را درگیر کرده و با علائم ذهنی و جسمی بروز پیدا می‌کند. در این مقاله به بررسی علائم و نشانه‌ها و راه‌های درمان این اختلال می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر چیست؟
- علائم اضطراب فراگیر
- علائم اختلال اضطراب فراگیر در کودکان و نوجوانان
- علت اختلال اضراب منتشر
- اثرات اختلال اضطراب فراگیر بر زندگی روزمره
- درمان اختلال اضطراب فراگیر
- چه هنگام باید به متخصص مراجعه کرد؟
- چگونه می‌توان اضطراب فراگیر را کنترل کرد؟
- کلام آخر دکترساینا
- جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری
اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر چیست؟
تجربه کردن گاه‌به‌گاه اضطراب کاملاً طبیعی است؛ ولی این اضطراب روزمره الزاماً یک اختلال محسوب نمی‌شود. اختلال اضطرابی فراگیر یکی از انواع اختلالات اضطراب است که با اضطراب و استرس روزمره تفاوت دارد. اضطراب و نگرانی بیشازحد و مداوم که کنترل آن دشوار بوده و با فعالیت‌های روزمره تداخل داشته باشد می‌تواند نشانه‌ی اختلال اضطراب فراگیر باشد.
اختلال اضطراب فراگیر ممکن است در کودکی یا بزرگسالی ایجاد شود. زندگی با اختلال اضطراب منتشر می‌تواند یک چالش طولانی‌مدت باشد. در بسیاری از افراد اختلال اضطرابی فراگیر با سایر اختلالات اضطرابی یا خلقی همراه است.
اضطراب فراگیر در بیشتر موارد با رواندرمانی یا مصرف دارو بهبود پیدا می‌کند. ایجاد تغییرات در سبک زندگی و استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش نیز در بهبود این اختلال مؤثرند.
علائم اضطراب فراگیر
علائم اختلال اضطراب فراگیر ممکن است جسمی یا ذهنی باشند. شایع ترین علائم اختلال اضطراب فراگیر عبارت‌اند از:
- درک نامناسب از موقعیت‌های مختلف و تهدیدکننده در نظر گرفتن آن‌ها
- دشواری در نادیده گرفتن و پشت سر گذاشتن نگرانی‌ها
- مشکل در تمرکز
- مشکلات خواب
- دشواری در موقعیت‌های نامشخص و غیرمطمئن
- تحریک‌پذیری، عصبی بودن، تفکر بیشازحد و دشواری در رسیدن به آرامش ذهنی
- خستگی شدید
- تنش عضلانی
- معده دردهای مکرر، اسهال، یا سایر مشکلات گوارشی
- عرق کردن کف دست‌ها
- احساس لرزش یا ضعف
- ضربان قلب بالا
- خشک شدن دهان
- به سرعت ترسیدن یا از جا پریدن
- علائم مربوط به اعصاب، مانند بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن اندام‌های مختلف بدن
علائم اختلال اضطراب فراگیر در کودکان و نوجوانان
اختلال اضطراب فراگیر حدود یک نفر از هر چهار کودک و نوجوان را درگیر می‌کند.[۱] اختلال اضطراب فراگیر در کودکان و نوجوانان می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- اضطراب درمورد سازگاری با همسالان و همکلاسی‌های خود
- مشکلات مربوط به اعتمادبه‌نفس و عزت نفس
- نگرانی بیشازحد درمورد موقعیت‌های اجتماعی و تکالیف مدرسه یا اجتناب از آن‌ها
- نگرانی در رابطه‌با مورد تأیید معلمان و سایر بزرگسالان قرار گرفتن
- علائم جسمی مانند معده درد
علت اختلال اضراب منتشر
وراثت
وراثت در ابتلا به این عارضه نقش دارد و این اختلال در خانواده‌ها از نسلی به نسل بعد انتقال پیدا می‌کند؛ اما مشخص نیست که چرا فقط برخی افراد به آن دچار می‌شوند. محققان نشان داده‌اند مناطقی از مغز که ترس و اضطراب را کنترل می‌کنند در اختلال اضطراب منتشر درگیر هستند.
استرس یا بیماری‌های زمینه‌ای
زمانی که شما نتوانید به خوبی با استرس خود کنار بیایید ممکن است دچار اضطراب فراگیر شوید. اضطراب فراگیر از استرس ارثی یا محیطی نیز ناشی می‌شود. بیماری‌های مزمن نیز می‌توانند باعث بروز اختلال اضطراب فراگیر شوند.
مصرف برخی داروها
اختلال اضطراب فراگیر می‌تواند به‌عنوان عوارض جانبی مصرف برخی داروها یا سوءمصرف مواد بروز پیدا کند. همچنین بعضی بیماری‌های زمینه‌ای مانند پرکاری تیروئید که باعث افزایش برخی هورمون‌ها می‌شوند، می‌توانند با اختلال اضطراب فراگیر مرتبط باشند. این نوسانات هورمونی می‌تواند بدن را تحریک‌پذیرتر کند.
اثرات اختلال اضطراب فراگیر بر زندگی روزمره
- افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر حتی زمانی که هیچ دلیلی برای نگرانی نیست اغلب انتظار بدترین پیامدها را دارند. این افراد حداقل به مدت شش ماه در بیشتر روزها به نگرانی بیشازحد دچار می‌شوند.
- · اضطراب این افراد اغلب با سلامتی، خانواده، مسائل اقتصادی یا کار مرتبط است. این نگرانی شدید و مداوم با زندگی روزمره تداخل ایجاد می‌کند.
- علائم فیزیکی ناشی از اختلال اضطراب فراگیر شامل بی‌قراری، خستگی و مشکل در خواب یا تمرکز می‌توانند بسیار آزاردهنده و دست‌وپاگیر باشند.
- سوءمصرف مواد مخدر یکی دیگر از اثرات منفی احتمالی ناشی از اختلال اضطراب فراگیر است. احساس اضطراب یا استرس می‌تواند باعث شود افراد برای کاهش سطح استرس یا نشخوار فکری خود به مواد مخدر یا الکل روی بیاورند. برخی مواد مخدر می‌توانند حس خوبی در فرد ایجاد کنند که با اضطراب و استرس مقابله می‌کند؛ اما مصرف مداوم الکل یا مواد مخدر ممکن است منجربه اعتیاد شود؛ اعتیاد می‌تواند اضطراب را بدتر کند یا باعث بروز سایر اختلالات روان شود.
درمان اختلال اضطراب فراگیر
پزشک با درنظر گرفتن شدت اضطراب و بررسی اثرات آن بر زندگی روزمره ممکن است درمان‌های مختلفی را به شما پیشنهاد دهد؛ دو درمان اصلی برای اختلال اضطراب فراگیر رواندرمانی و دارو هستند. در بسیاری از موارد بهترین درمان ترکیبی از این دو روش است.
درمان شناختی رفتاری
رفتاردرمانی شناختی (درمان شناختی-رفتاری) CBT یکی از روش‌های رواندرمانی و از مؤثرترین روش‌های درمان برای اختلال اضطراب فراگیر است.
رفتار درمانی CBT به‌طورکلی در دوره‌های کوتاه مدت انجام می‌شود و در این دوره‌ها مهارت‌های خاصی به شما آموزش داده می‌شوند. با یادگیری این مهارت‌ها شما می‌توانید نگرانی‌های خود را مدیریت کنید و به تدریج به فعالیت‌هایی که به دلیل اضطراب از آن‌ها اجتناب کرده‌اید بازگردید. با این روش درمانی با پیشرفت‌های شخصی و موفقیت در کنترل اختلال اضطراب فراگیر، علائم این اختلال به‌مرور کاهش پیدا می‌کنند.
برای آشنایی بیشتر با این روش مقاله شناخت درمانی را مطالعه کنید.
درمان دارویی
انواع مختلفی از داروها برای درمان اضطراب فراگیر استفاده می‌شوند. شما می‌توانید با پزشک خود در مورد مزایا، خطرات و عوارض جانبی احتمالی این داروها صحبت کنید و با کمک پزشک داروی مناسبی را انتخاب کنید.
رایج‌ترین داروهای مصرفی در درمان این اختلال عبارت‌اند از:
- داروهای ضدافسردگی: داروهای ضدافسردگی، از جمله داروهایی که در دسته‌ی مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIها) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIها) قرار می‌گیرند، خط اول درمان دارویی هستند. معمولاً از داروهایی نظیر سیتالوپرام (Citalopram)، دولوکستین (Duloxetine) ونلافاکسین (Venlafaxine HCL) برای درمان اختلال اضطراب فراگیر استفاده می‌شود.
- بوسپیرون: بوسپیرون (Buspirone) یکی از داروهای ضداضطراب است که ممکن است به طور مداوم استفاده شود. درست مانند اکثر داروهای ضدافسردگی، معمولاً چندین هفته طول می‌کشد تا اثربخشی این دارو به حد ایده‌آل خود برسد.
- برخی آرام‌بخش‌ها: در بعضی شرایط خاص ممکن است پزشک بعضی داروهای آرام‌بخش از جمله بنزودیازپین‌ها (مانند میدازولام و دیازپام) را برای تسکین علائم اضطراب تجویز کند. این داروهای آرام‌بخش معمولاً فقط برای تسکین اضطراب حاد به‌صورت کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند اعتیادآور باشند.
اختلال اضطراب فراگیر با ترکیب دارودرمانی، رواندرمانی و اصلاح سبک زندگی درمان می‌شود.
چه هنگام باید به متخصص مراجعه کرد؟
در بسیاری از مواقع احساس اضطراب طبیعی است؛ ولی اگر اضطراب با علائم زیر همراه شد بهتر است با روان‌شناس یا روانپزشک مشورت کنید:
- احساس می‌کنید بیشازحد نگران هستید و این نگرانی با کار، روابط شخصی یا سایر بخش‌های زندگی‌تان اختلال ایجاد می‌کند.
- احساس افسردگی یا تحریک‌پذیری می‌کنید، در اجتناب از نوشیدنی‌های الکلی یا مواد مخدر و دخانیات به مشکل برمی‌خورید، یا علاوه‌بر نگرانی به سایر اختلالات روان دچار هستید.
- افکار یا رفتارهای خودکشی دارید (در این صورت فوراً به دنبال درمان اضطراری باشید).
ممکن است نگرانی‌های شما به خودی خود از بین نروند و حتی با گذشت زمان بدتر شوند. سعی کنید قبل از اینکه اضطراب شما شدید شود به دنبال درمان مناسب آن باشید. درمان اختلال اضطراب فراگیر در مراحل اولیه معملاً آسان‌تر است.
چگونه می‌توان اضطراب فراگیر را کنترل کرد؟
ایجاد بعضی تغییرات در زندگی روزمره می‌تواند در کنترل اختلال اضطراب فراگیر به شما کمک کند:
به برنامه‌ی درمانی خود متعهد بمانید
داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید. به موقع در جلسات مشاوره حاضر شوید و آن‌ها را پشت گوش نیندازید و مهارت‌هایی را که در جلسات مشاوره یاد گرفته‌اید تمرین کنید.
به دنبال علت باشید
گاهی اوقات علت اختلال اضطراب فراگیر از عادت‌های غلط مانند بی‌خوابی یا تغذیه‌ی نامناسب نشأت می‌گیرد. عوامل محیطی نیز می‌توانند سبب بروز اختلال اضطراب فراگیر شوند. شما می‌توانید با شناسایی علت این اختلال آن را برطرف کنید یا مواجهه‌ی خود را با این عوامل کاهش دهید.
پشت سر گذاشتن وقایع گذشته را بیاموزید
بر اتفاقات قبلی تمرکز نکنید و خوبی‌ها و بدی‌های گذشته را فراموش کنید. سعی کنید تمرکز خود را بر زمان حال بگذارید. همچنین می‌توانید با مشاور خود در این مورد صحبت کنید.
ورزش کنید
ورزش و فعالیت بدنی یکی از بهترین روش‌های بهبود اضطراب است. ورزش، تنش‌های ذهنی و جسمی شما را کاهش می‌دهد، سطح هورمون‌های مرتبط با استرس را کنترل می‌کند و سبب ترشح ترکیباتی می‌شود که در بهبود خلق‌وخو مؤثرند. توصیه می‌شود افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت جسمی هوازی داشته باشند.
خوب بخوابید
بی‌خوابی می‌تواند استرس و اضطراب را تشدید کند و توانایی کنترل علائم اختلال اضطراب فراگیر را از شما بگیرد. سعی کنید خواب کافی، منظم و باکیفیت داشته باشید.
کلام آخر دکترساینا
اختلال اضطراب فراگیر همان‌طور که از نامش مشخص است یک اختلال است و نیاز به مداخله‌ی درمانی دارد. برای درمان اختلال اضطرابی فراگیر از یک روانپزشک کمک بگیرید تا در صورت نیاز درمان دارویی را آغاز کنید. تأثیر مداخلات روانشناسی را نیز دست کم نگیرید و هم‌زمان از مشاوره روانشناسی نیز کمک بگیرید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری
| نام بیماری | اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder) |
| تخصص مربوطه | روان‌شناس، روانپزشک |
| علائم | احساس اضطراب شدید و مداوم، مشکل در خواب، دشواری در تمرکز و … |
| عوارض | کاهش بهره‌وری در حرفه یا زندگی شخصی، خستگی، تپش قلب و … |
| علت | عوامل ژنتیکی، استرس‌های محیطی، فرآیندهای مغزی و … |
| موارد ریسک بالای ابتلا | افرادی با سابقه‌ی خانوادگی اختلال اضطراب فراگیر، افرادی با تجریبات استرس‌زا و آسیب‌زننده در کودکی و … |
| روش‌های تشخیص | معاینه‌ی بالینی، تست‌های مخصوص روانشناسی و … |
| روش‌های درمان | رفتاردرمان شناختی، دارودرمانی، درمان‌های فردی |
| داروها | سیتالوپرام، بوسپیرون، دولوکستین و … |
| میزان شیوع | حدود ۳.۷ از افراد جهان[۲] |
[۱] Munir S, Takov V. Generalized Anxiety Disorder. [Updated 2022 Jan 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441870/
[۲] Ruscio, A. M., Hallion, L. S., Lim, C., Aguilar-Gaxiola, S., Al-Hamzawi, A., Alonso, J., Andrade, L. H., Borges, G., Bromet, E. J., Bunting, B., Caldas de Almeida, J. M., Demyttenaere, K., Florescu, S., de Girolamo, G., Gureje, O., Haro, J. M., He, Y., Hinkov, H., Hu, C., de Jonge, P., … Scott, K. M. (2017). Cross-sectional Comparison of the Epidemiology of DSM-5 Generalized Anxiety Disorder Across the Globe. JAMA psychiatry, 74(5), 465–۴۷۵. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2017.0056