علائم، خطرات و درمان عفونت ادراری در بارداری

عفونت ادراری در بارداری، در صورت عدم درمان به‌موقع یا بی‌توجهی به مراقبت‌های لازم، آسیب‌هایی برای مادر و جنین به همراه دارد. علی‌رغم اینکه زنان برای جلوگیری از بروز عفونت ادراری در بارداری، مراقبت‌های لازم را به عمل می‌آورند، بسیاری از آن‌ها دچار این مشکل می‌شوند. بنابراین لازم است درباره ماهیت این بیماری، نحوه درمان آن و موقعیت‌های ضروری جهت مراجعه به پزشک اطلاعات کافی داشته باشند.

دکتر ساینا در این مقاله به شرح تمام آنچه لازم است یک خانم درباره عفونت ادراری در بارداری بداند می‌پردازد. بعد از مطالعه این مقاله، علاوه بر اینکه با علائم عفونت ادراری در بارداری آشنا می‌شوید به‌خوبی خواهید دانست که برای درمان آن چه باید کرد.

برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

چرا عفونت ادراری در بارداری رخ می‌دهد؟

در زمان بارداری تغییراتی در بدن خانم‌ها ایجاد می‌شود که آنها را بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عفونی دستگاه  مجاری ادراری قرار می‌دهد. تغییرات هورمونی و ساختاری در دوران بارداری باعث ایستایی ادرار (توقف ادرار) و برگشت یا ریفلاکس ادراری می‌شود (یعنی هنگام ادرار کردن بخشی از ادرار به‌جای خروج از مثانه به پیشابراه به سمت حالب و کلیه بر می‌گردد).

علاوه بر تغییرات دوران بارداری، به دلیل کوتاه بودن مجاری ادراری در زنان (تقریبا ۳ تا ۴ سانتی‌متر) و مشکلات بهداشتی ناشی از بزرگ شدن شکم در دوران بارداری، خطر ابتلا به عفونت ادراری –بیشتر از نوع باکتریایی- در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند.

از این رو بسیار حائز اهمیت است که درباره ساختار مجاری ادراری، علائم عفونت ادراری در بارداری، خطرات عفونت ادراری در بارداری و درمان آن اطلاعات دقیق و کاملی داشته باشیم. خوشبختانه درمان عفونت ادراری در بارداری دشوار نیست و نتایج آن رضایت‌بخش است.

علی‌رغم آنکه همراه شدن بارداری با عفونت‌های مجاری ادرار به‌ندرت موجب بروز خطرات جبران‌ناپذیری برای جنین و مادر می‌شود، اما پس از کم‌خونی، عفونت ادراری در بارداری، یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که زنان را در دوره بارداری درگیر خود می‌کند و درصورت عدم درمان باعث ایجاد مشکلاتی جدی برای جنین و مادر می‌شود. به طور کلی، احتمال بروز عفونت ادراری در بارداری، چیزی در حدود ۸ درصد است.^[۱]

علت عفونت ادراری در بارداری 

عوامل زیادی سبب بروز چنین مشکلی می‌شوند که برخی از آن‌ها به شرح زیر هستند:

تغییرات به وجود آمده در بدن 

به طور کلی زنان بیشتر از مردان دچار عفونت‌های مجاری ادراری می‌شوند و دلیل آن نیز کوتاه بودن طول مجاری ادراری در زنان نسبت به مردان است که همین امر سبب ورود باکتری‌ها به درون مجاری می‌شود.

اما در دوران بارداری احتمال ابتلا به این بیماری به دلیل تغییرات هورمونی ایجاد شده در بدن بیشتر از حالت عادی است.

بزرگ شدن رحم

همچنین بزرگ شدن رحم سبب وارد آمدن فشار بیشتری به مثانه و مجاری ادرار شده و از این رو مثانه و مجاری ادرار به‌درستی و کامل تخلیه نمی‌شوند و مقداری از ادرار به همراه باکتری‌ها به داخل مجاری باز می‌گردد. از این رو، زنانی که بارداری چندقلویی دارند بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ادراری در بارداری قرار دارند.

باکتری‌های انتقال‌یافته از روده

باکتری‌ها می‌توانند از قسمت‌های مختلفی نشئت بگیرند و وارد مجاری ادراری شوند. یکی از این قسمت‌های رایج روده است؛ به‌خصوص که دهانه مجاری ادرار به مقعد بسیار نزدیک است. شستشو و تمیز کردن ناحیه تناسلی از قسمت جلو به عقب پس از هر بار اجابت مزاج می‌تواند به دور کردن باکتری‌های روده از ناحیه ادراری کمک کند.

مقاربت 

نزدیکی در دوران بارداری امری بلامانع است مگر آنکه به‌تشخیص پزشک منع شده باشد؛ اما گاهی همین نزدیکی سبب ورود باکتری‌هایی به داخل مجاری ادراری و واژن می‌شود. حتی عمل دخول می‌تواند تا حد زیادی باکتری‌های روده موجود در اطراف مقعد و واژن را وارد مجاری ادراری کند.

ممکن است این راهکار امری دل‌خواه و مطلوب نباشد، اما، دفع ادرار بلافاصله قبل و بعد از رابطه جنسی می‌تواند تا حد زیادی به دفع باکتری‌ها از مجاری ادراری کمک کند. همچنین شست‌و‌شوی ناحیه تناسلی در حمام پس از نزدیکی کمک زیادی به از بین رفتن باکتری‌های موجود در آن ناحیه می‌کند.

استرپتوکوک‌های گروه B

این دسته از باکتری‌ها که معمولا در روده قرار دارند و از آن‌جا نشئت می‌گیرند، احتمال ابتلا به عفونت ادراری در بارداری را افزایش می‌دهند. معمولا پزشک طی یک آزمایش میزان حضور این باکتری را در روده خانم باردار بررسی می‌کند و در صورت لزوم، با داروهای آنتی‌بیوتیک مجاز سعی در کنترل آن‌ها می‌نماید.

علائم شایع عفونت ادراری در بارداری

بدن زنان با یکدیگر متفاوت است؛ بنابراین حتما هر درد یا احساس خاصی که در بدن خود دارید را با پزشکتان در میان بگذارید. به خصوص اگر هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید:

• احساس سوزش ادرار (سوزش در حین ادرار کردن)
• تکرر ادرار در بارداری (افزایش تعداد دفعات نیاز به دفع ادرار در دوران بارداری نسبت به حالت عادی بیشتر است، این موضوع امری طبیعی است، در صورتی که این دفعات بسیار بیشتر از حالت عادی بارداری شده و شما را آزار می‌دهد، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.)
• احساس نیاز به دفع ادرار شدید، در حالی که مقدار ادرار بسیار اندک است.
• ادرار کدر (دارای ذرات مشهود)، ادرار تیره، ادرار حاوی خون  یا ادرار با بوی تند و زننده
• تب خفیف
• احساس درد یا ناراحتی در قسمت پایینی شکم
• احساس درد در یک یا هر دو پهلو، درد قسمت پشت و کمر که می‌تواند حاکی از عفونت شدید کلیه باشد که باید سریعا مورد درمان قرار گیرد.
• لرز، تهوع، استفراغ، تب شدید که می‌تواند از نشانه‌های عفونت کلیه باشد.

خطرات و عوارض عفونت ادراری در بارداری

عدم درمان عفونت ادراری در بارداری، می‌تواند دوران بارداری شما را با مشکلات جدی و آزار دهنده‌ای مواجه کند. مشکلاتی نظیر:

• عفونت کلیوی
• زایمان زودرس
• سپسیس (عفونت منتشره در خون)

همچنین ممکن است کودک متولدشده از مادری که عفونت ادراری در بارداری‌اش درمان نشده باشد، با کمبود وزن مواجه است.

مشکلات ناشی از عفونت رسیده به کلیه‌ها

اگر عفونت ادراری در بارداری به کلیه‌ها برسد می‌تواند مشکلاتی مانند موارد زیر را به‌وجود آورد:

• کم‌خونی
• فشار خون بالا
• پره‌اکلامپسی (فشار خون در بارداری)
• شکسته شدن گلبول‌های قرمز یا از بین رفتن هموگلوبین
• کاهش تعداد پلاکت‌های خون یا ترومبوسیتوپنی
• ورود باکتری به جریان خون یا بیماری باکتریمی
• سندرم تنفسی حاد

گاهی ممکن است عفونت درمان نشده در بدن مادر، به فرزند تازه متولد شده نیز انتقال یافته باشد که به دلیل آسیب‌پذیر بودن او، عوارض شدیدی به دنبال دارد که البته این مورد بسیار نادر اما امکان پذیر است.

توجه به علائم عفونت ادراری در بارداری حتی در صورتی که یکی از علائم وجود داشته باشد، می‌تواند از بروز این مشکلات پیچیده و جبران ناپذیر جلوگیری به عمل آورد. به همین دلیل زنان باردار درصورت مشاهده هر یک از علائم عفونت ادراری باید به پزشک مراجعه کنند تا مورد معاینه قرار بگیرند.

تشخیص عفونت ادراری در بارداری

انجام آزمایش و کشت ادرار یکی از آزمایش‌های رایج برای تشکیل پرونده بارداری است. پزشک در اولین ویزیت جهت اطمینان از عدم ابتلا به عفونت ادراری، درخواست انجام آزمایش ادرار وکشت می‌دهد. پس از این اقدام نیز، با هر بار ویزیت با شما گفتگو کرده و بررسی‌های روتین و متداول دوران بارداری را انجام می‌دهد. پزشک شما ممکن است:

• درباره بروز هر یک از علائم عفونتهای ادراری سوال بپرسد؛
• شما را از نظر هرگونه درد یا ناراحتی در قسمت‌های مختلف بدن معاینه کند
• در صورت مشاهده علائمی مبنی بر وجود عفونت در بدن شما، آزمایش ادرار بنویسد.

آزمایش‌های لازم برای تشخیص علت عفونت ادراری در بارداری

اگر پزشک متوجه احتمال وجود عفونت در بدن شما شود، احتمالا شما را به دو آزمایش زیر اعزام می‎‌کند:

• آزمایش ادرار: که در آن نمونه ادرار را در زیر میکروسکوپ قرار داده و از نظر وجود عوامل بیماری زا مانند باکتری ها بررسی می کنند
• کشت آزمایش کشت: در این آزمایش نمونه ادرار را در محیط آزمایشگاهی کشت داده و نوع باکتری را مشخص می‌کنند. کشت ادرار به انتخاب نوع داروی مناسب برای از بین بردن باکتری کمک می‌کند.

 چگونه از عفونت ادراری در بارداری پیشگیری کنیم؟

اگر شما از ابتلا به عفونت ادراری در بارداری نگران هستید یا قبلا به این بیماری دچار شده‌اید می‌توانید با انجام اقدامات پیشگیرانه از بروز آن جلوگیری کنید؛ برخی از راهکارها جهت پیشگیری از ابتلا به عفونت به شرح زیر هستند:

• قبل و بعد از ادرار دستان خود را به‌خوبی بشویید؛
• در روز حداقل ۸ لیوان آب یا نوشیدنی سالم دیگر بنوشید.
• هر چند ساعت یکبار به طور مکرر و به‌دفعات در طول روز مثانه خود را خالی کنید؛ نگه داشتن ادرار یا ماندن آن در مثانه برای مدتی طولانی به باکتری‌ها فرصت رشد و افزایش می‌دهد.
• پس از مقاربت جنسی، مثانه خود را خالی کنید تا تمام باکتری‌های تازه وارد شده به درون مجاری و واژن، به وسیله دفع ادرار از بدن شما خارج شوند.
• از لباس زیر نخی استفاده کنید و هر روز آن را تعویض کنید تا محیط همیشه تمیز باشد.
• شلوار و لباس زیر تنگ و جذب نپوشید.
• به جای خوابیدن در وان به هنگام حمام کردن دوش بگیرید. اگر از وان استفاده می‌کنید آن را پر از مواد شوینده نکنید و در وان آب، بدون کف بخوابید.

سایر اقدامات برای پیشگیری از عفونت ادراری در بارداری 

• تمام چک آپ‌های خود را به موقع انجام دهید تا اگر موردی وجود دارد سریعا تشخیص داده‌ شده و در جهت رفع آن اقدامات لازم صورت گیرد.
• اگر بنا به هر دلیلی نیاز است که در طول دوره بارداری خود، از آنتی‌بیوتیک استفاده کنید، مصرف ماست پروبیوتیک را به رژیم غذایی خود اضافه کنید یا با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید مجاز به مصرف داروهای پروبیوتیک هستید یا خیر، تا به این ترتیب بتوانید تعادل باکتری‌های لازم و ضروری بدن را حفظ کنید.
• تغذیه خوبی داشته باشید و به اندازه کافی غذا خورده و استراحت کنید. اجازه ندهید دچار استرس و اضطراب شوید، خستگی و استرس بارداری سیستم ایمنی را ضعیف کرده و شانس ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.
• علائم عفونت ادراری در بارداری را بشناسید تا به محض مواجه شدن با آن‌ها بتوانید اقدامات لازم نظیر مراجعه به پزشک را صورت دهید.

درمان عفونت ادراری در بارداری

زنان باردار، در صورت مواجه شدن با هریک از علائم عفونت ادراری، باید به پزشک خود مراجعه کنند. عدم درمان عفونت ادراری در بارداری می‌تواند برای شما مشکل‌آفرین باشد. پزشک معالج ممکن است یکی از داروهای زیر را برای درمان عفونت ادراری در بارداری تجویز نماید:

مصرف آنتی‌بیوتیک 

درمان عفونت ادراری در بارداری حداقل ۷روز الی ۱۴روز می‌باشد. آنتی‌بوتیک داروی عفونت ادراری است که پزشک تجویز خواهد کرد. پزشک معالج ممکن است یکی از داروهای زیر را به عنوان آنتی‌بیوتیک تجویز نماید:

• آموکسی‌سیلین
• آمپی‌سیلین
• سفالوسپورین
• نیتروفورانتوئین
• تریمتوپریم – سولفامتوکسازول (در ۳ماهه اول و سوم ممنوع می‌باشد)

کالج آمریکایی زنان و زایمان، معروف به ACOG، پیشنهاد می‌کند که زنان باردار از مصرف نیتروفورانتوئین (مصرف نیتروفورانتوئین در نزدیکی زایمان نیز ممنوع می‌باشد) و تریمتوپریم-سولفامتوکسازول در سه ماه اول و سوم بارداری ، خودداری کنند.^[۲] زیرا این آنتی بیوتیک، در این دوره از بارداری، قادر به بروز ناهنجاری‌ها و پیدایش آسیب‌هایی در جنین است.

همچنین طبق بررسی‌های انجام شده در سال ۲۰۱۵، مطالعات حاکی از آن است که نیتروفورانتوئین و تریمتوپریم-سولفامتوکسازول در سه‌ماه دوم و سوم بارداری، داروهایی بی‌خطر شناخته شده‌اند و عموما آسیبی برای جنین به همراه ندارند. اما مصرف بعضی  آنتی بیوتیک‌ها در هفته آخری بارداری می‌تواند موجب بروز زردی در نوزاد تازه متولد شود.^[۳]

درمان عفونت ادراری در بارداری در بیمارستان

چنانچه مادر حین دوران بارداری دچار عفونت کلیوی شود باید در بیمارستان بستری شده و تحت درمان قرار گیرد. درمان در بیمارستان می‌تواند شامل استفاده از آنتیبیوتیک و مایعات داخل وریدی باشد.

یک دوره کوتاه استفاده از آنتی بیوتیک ممکن است آسیب‌هایی به جنین وارد نماید، اما با این حال، محققان بر این باورند که مزایای درمان عفونت ادرار در بارداری به مراتب بیشتر از آسیب‌های ناشی از عدم درمان است.

آیا درمان خانگی عفونت ادراری در بارداری موثر است؟ 

زنان بارداری که دارای علائم عفونت ادراری هستند، لازم است که به پزشک مراجعه کنند. در کنار داروهای درمانی تجویز شده توسط پزشک، ممکن است بخواهند که این موارد را نیز به عنوان تسریع بخشی برای مسیر درمان خود، در خانه انجام دهند:

• مقدار زیادی آب بنوشید: آب باعث رقیق شدن ادرار شده و به دفع باکتری‌ها از طریق ادرار کمک می‌کند.

• نوشیدن آب زغال‌اخته: بر اساس مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۲، زغال اخته ترکیباتی دارد که به از بین رفتن باکتری‌ها و جلوگیری از یک‌جا ماندن آن‌ها کمک می‌کند^[۴]

• دفع سریع ادرار: این عمل کمک زیادی به دفع باکتری‌ها می‌کند.

• مصرف مکمل‌های دارویی: مطالعات سال ۲۰۱۶، نشان می‌دهند که ترکیبات ویتامین C، آب زغال‌اخته و پروبیوتیک‌ها به دفع باکتری کمک زیادی می‌کنند. ^[۵]

کلام آخر دکتر ساینا

در نظر داشته باشید عفونت ادراری در بارداری می‌تواند آسیب‌هایی جدی را برای شما و کودکتان ایجاد کند. از این رو، علائم عفونت ادراری در بارداری بشناسید و در صورت بروز حتی یکی از این علائم، با پزشک خود مشورت کنید.

درمان عفونت ادراری معمولاً به‌سادگی انجام می‌شود و قابل‌کنترل است. اما یادتان باشد که برای درمان عفونت ادرار در باردری هیچ‌وقت از تجویزهای دوستان و آشنایان یا مقاله‌های اینترنتی، بدون هماهنگی با پزشک خود نسخه‌برداری نکنید. گاهی توصیه‌های اطرافیان یا درمان‌های خانگی با دارو‌هایی که شما در حال مصرف آن هستید تداخل می‌کنند یا با شرایط بدن شما سازگار نیستند. بنابراین، خصوصاً در دوران بارداری، بدون صلاحدید پزشکتان اقدام به مصرف دارو، مکمل یا درمان‌های خانگی نکنید.

اگر به مشاوره تخصصی نیاز دارید کافی‌ست بر روی لینک زیر کلیک کنید تا از بهترین متخصص کلیه و مجاری ادراری – اورولوژی مشاوره دریافت کنید.