روش‌های مخلتفی برای تشخیص بارداری وجود دارند. یکی از این روش ها، آزمایش ادرار بارداری است که در محیط آزمایشگاه روی نمونه ادرار انجام می‌شود. این آزمایش می‌تواند ظرف مدت کوتاهی بارداری یا عدم بارداری را تشخیص دهد. در این مقاله به بررسی نحوه انجام این آزمایش، نکات لازم پیش از انجام آزمایش، نحوه تفسیر نتیجه و موارد خطا در جواب آزمایش می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- آزمایش ادرار بارداری چیست؟
- علت انجام آزمایش ادرار بارداری چیست؟
- چگونه بارداری از طریق آزمایش ادرار مشخص می‌شود؟
- آزمایش ادرار بارداری چگونه انجام می‌شود؟
- چه زمانی پزشک درخواست انجام آزمایش ادرار بارداری را می‌دهد؟
- بهترین زمان انجام آزمایش ادرار بارداری چه زمانی است؟
- آمادگی‌های لازم قبل از انجام آزمایش ادرار
- تفسیر آزمایش ادرار بارداری
- آیا ممکن است جواب آزمایش ادرار بارداری غلط باشد؟
- مقایسه بین آزمایش ادرار بارداری و بیبی چک
- پس از مثبت شدن تست ادرار بارداری چه کنیم؟
- کلام آخر دکترساینا
آزمایش ادرار بارداری چیست؟
آزمایش ادرار بارداری یا گراویندکس (Gravindex) یک تست تشخیص بارداری است که در محیط آزمایشگاه روی نمونه ادرار انجام شده و بارداری یا عدم بارداری تشخیص داده می‌شود. اساس این آزمایش، ردیابی hCG یا هورمون بارداری در نمونه ادرار است.
آزمایش ادرار بارداری در کنار تست بارداری خانگی یا بی بی چک و همچنین آزمایش خون بارداری، جزو روش‌های رایج تشخیص زودهنگام حاملگی در ماه اول بارداری است.
به گفته وبسایت Plasmatec:
گونادوتروپین جفتی (hCG)، یک هورمون گلیکوپروتئینی است که مدت کوتاهی پس از آغاز بارداری توسط سلول‌های جفت ترشح می‌شود. در زمان به تعویق افتادن اولین پریود، میزان این هورمون در خون و سرم به ۱۰۰ mlU/ml می‌رسد و این مقدار هر ۱.۲ تا ۲ روز دو باربر می‌شود. بیشترین میزان این هورمون بالای ۱۰۰.۰۰۰ mlU/ml است که در اواخر سه‌ماهه اول بارداری دیده می‌شود. دفع این هورمون در ادرار یکی از اولین نشانه‌های بارداری است که در آزمایش ادرار بارداری شناسایی می‌شود.
علت انجام آزمایش ادرار بارداری چیست؟
رایج‌ترین دلیل انجام آزمایش ادرار بارداری، تشخیص بارداری یا عدم بارداری است؛ اما این تست کاربردهای دیگری هم دارد:
- شناسایی بارداری خارج رحمی
- ارزیابی خطر سقط جنین
- شناسایی برخی تومورهای تروفوبلاستیک
- شناسایی برخی تومورهای غیرتروفوبلاستیک
- تایید تومورهای بیضه
چگونه بارداری از طریق آزمایش ادرار مشخص می‌شود؟
پس از انجام لقاح و لانه‌گزینی سلول تخم در دیواره رحم، بافتی به نام جفت شروع به تشکیل می‌کند. جفت وظیفه رساندن اکسیژن و مواد مغذی را از بدن مادر به جنین به عهده دارد. سلول‌های جفت در شروع پیدایش خود شروع به تولید هورمونی به نام گونادوتروپین جفتی انسانی (hCG) می‌کنند. این هورمون باعث افزایش ضخامت دیواره رحم می‌شود تا رحم بتواند از جنینِ درحال‌شکل‌گیری محافظت کند.
طی ۸ الی ۱۰ هفته ابتدای بارداری، سطح هورمون hCG به‌سرعت افزایش می‌یابد. میزان هورمون طی هفته دهم بارداری به اوج خود می‌رسد و سپس به‌مرور کاهش می‌یابد. در این مدت، این هورمون در خون و ادرار قابل شناسایی است.
آزمایش ادرار بارداری یا گراویندکس یک تست کیفی برای سنجش هورمون hCG در ادرار است. این تست نشان می‌دهد که آیا در ادرار شما hCG وجود دارد یا خیر؛ اما نمی‌تواند میزان آن را مشخص کند. حضور هورمون hCG در ادرار نشانه باردار بودن است.
آزمایش ادرار بارداری چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش ادرار بارداری یک تست آگلوتیناسیون لاتکس است. یعنی از ذرات لاتکس برای ایجاد چسبندگی استفاده می‌شود. در این تست که در محیط آزمایشگاه انجام می‌شود، ذرات لاتکس متصل به آنتی‌بادی‌های ضد hCG را در معرض نمونه ادرار قرار می‌دهند. در صورت وجود هورمون hCG در ادرار، مولکول‌های این هورمون به آنتی‌بادی‌ها می‌چسبند و یک تجمع سلولی را ایجاد می‌کنند. ذرات لاتکس کمک می‌کنند تا این تجمع با چشم قابل مشاهده باشد و تکنسین آزمایشگاه بتواند وجود هورمون را در ادرار تشخیص دهد.
چه زمانی پزشک درخواست انجام آزمایش ادرار بارداری را می‌دهد؟
درصورتی‌که تست بی بی چک جواب منفی یا مشکوک نشان داده، اما پزشک به بارداری مشکوک باشد، ممکن است تست ادرار بارداری را برای شما تجویز کند تا مطمئن شود تست در آزمایشگاه و به‌درستی انجام می‌شود.
همچنین در برخی موارد دیگر مثل شک به بعضی مشکلات مثل کیست تخمدان یا برخی تومورها نیز ممکن است این تست کاربرد داشته باشد.
بهترین زمان انجام آزمایش ادرار بارداری چه زمانی است؟
برای انجام آزمایش ادرار بارداری باید حداقل یک روز پس از به تعویق افتادن پریود صبر کنید و سپس این تست را انجام دهید؛ چراکه پیش از این زمان، هنوز میزان هورمون hCG در ادرار به حدی نرسیده است که در آزمایش قابل شناسایی باشد.
البته توصیه می‌شود برای اطمینان از نتیجه تست، حداقل یک هفته پس از به تعویق افتادن پریود صبر کنید و سپس آزمایش را بدهید؛ چراکه ممکن است در محاسبه روز پریود خود اشتباه کرده باشید یا پریود شما کمی نامنظم باشد.
به‌گفته FDA در واقع پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بین ۱۰ تا ۲۰ از افراد بارداری که تست ادرار بارداری خانگی یا آزمایشگاهی می‌دهند، نتیجه منفی کاذب می‌گیرند؛ چراکه تست را در زمان مناسبی انجام نمی‌دهند.
آزمایش ادرار بارداری را حداقل یک روز پس از به تعویق افتادن پریود انجام دهید و در صورت منفی بودن، یک هفته بعد دوباره تکرار کنید.
آمادگی‌های لازم قبل از انجام آزمایش ادرار
انجام این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی ندارد. فقط کافی است به نکات زیر توجه کنید:
- نمونه اولین ادرار صبحگاهی خود را به آزمایشگاه بدهید.
- پیش از انجام آزمایش از نوشیدن آب زیاد خودداری کنید.
- اطمینان حاصل کنید که حداقل یک روز از به تعویق افتادن پریود شما گذشته است.
تفسیر آزمایش ادرار بارداری
تست ادرار بارداری یا گراویندکس یک تست کیفی است؛ یعنی میزان دقیق هورمون hCG را در ادرار شما نشان نمی‌دهد؛ بلکه فقط اعلام می‌کند که این هورمون در ادرار شما مشاهده شده است یا خیر.
نتیجه مثبت این تست ممکن است به‌صورت «+» یا «positive» و نتیجه منفی تست به صورت «-» یا «negative» نوشته شود.
آیا ممکن است جواب آزمایش ادرار بارداری غلط باشد؟
بله. گاهی ممکن است نتیجه تست بارداری شما مثبت یا منفی کاذب باشد. عوامل مختلفی می‌توانند بر نتیجه تست ادرار بارداری اثر بگذارند و باعث مثبت یا منفی کاذب شدن آن شوند؛ از جمله:
- رقیق بودن ادرار
- انجام زودهنگام تست (پیش از به‌تعویق افتادن پریود)
- وجود پروتئین در ادرار
- وجود خون در ادرار
- قدیمی بودن نمونه ادرار (آزمایش پس از یک یا دو روز از جمع‌آوری نمونه انجام شود)
- مصرف داروهای ترک اعتیاد
مثبت کاذب
نتیجه مثبت کاذب به این معناست که جواب تست نشان می‌دهد شما باردار هستید، درحالی‌که در واقع این‌طور نیست و باردار نیستید. البته مثبت کاذب در این تست به‌ندرت رخ می‌دهد.
دفع مواد حاصل از تجزیه برخی داروها در ادرار می‌تواند تست را به‌طور کاذب مثبت کند. همچنین برخی بافت‌ها و توده‌های غیرطبیعی در بدن ممکن است موادی مشابه هورمون hCG تولید کنند که باعث می‌شود تست بارداری به اشتباه مثبت شود:
- داروهای ترک اعتیاد
- کیست تخمدان
- بارداری مولار
- تومور بیضه
- کارسینوم ریه (نوعی سرطان ریه)
- برخی از سایر انواع کارسینوما
منفی کاذب
منفی کاذب حالتی رایج‌تر و به این معنی است که جواب تست شما منفی شده؛ با اینکه باردار هستید. در موارد زیر ممکن است با نتیجه منفی کاذب مواجه شوید:
- استفاده از نمونه ادراری به جز اولین ادرار صبحگاهی
- رقیق بودن ادرار (در اثر نوشیدن مایعات فراوان)
- انجام زودهنگام تست (اشتباه در محاسبه تاریخ به تعویق افتادن پریود)
برای مثبت شدن تست ادرار بارداری، لازم است که میزان هورمون hCG در ادرار شما به حد قابل شناسایی رسیده باشد. در اوایل بارداری هنوز غلظت هورمون hCG به‌حدی نیست که در آزمایش قابل شناسایی باشد.
همچنین، درصورتی‌که نمونه ادرار رقیق باشد نیز ممکن است با جواب منفی کاذب مواجه شوید. نمونه ادراری که در طی روز (به جز اولین ادرار صبحگاهی) و پس از نوشیدن مقدار زیاد آب جمع‌آوری می‌شود، معمولاً رقیق‌تر است و ممکن است میزان هورمون در آن به حد قابل شناسایی نباشد.
انجام زودهنگام تست بارداری و رقیق بودن نمونه ادرار، مهم‌ترین دلایل گرفتن نتیجه منفی کاذب از تست ادرار بارداری‌اند.
مقایسه بین آزمایش ادرار بارداری و بیبی چک
آزمایش ادرار بارداری و بی بی چک از بسیاری جهات شبیه هم‌اند؛ مهم‌ترین تفاوت این دو تست در این است که تست ادرار بارداری در آزمایشگاه انجام می‌شود و درنتیجه امکان خطا طی انجام آزمایش کمتر است.
مقایسه بین آزمایش ادرار بارداری و بی بی چک
| فاکتورها | آزمایش ادرار بارداری | بی بی چک |
| نوع نمونه | ادرار | ادرار |
| نوع جواب | کیفی | کیفی |
| زودترین زمان مثبت شدن | یک روز پس از تعویق پریود | یک روز پس از تعویق پریود |
| مدت زمان حاضر شدن جواب | یک ساعت تا یک روز | ۱۰ دقیقه |
| میزان دقت کیت | ۹۹٪ | ۹۹٪ در صورت انجام صحیح |
| احتمال خطا حین انجام تست | کم؛ در آزمایشگاه و توسط نیروی متخصص انجام می‌شود. | زیاد؛ در خانه و توسط خود فرد انجام می‌شود. |
پس از مثبت شدن تست ادرار بارداری چه کنیم؟
مثبت شدن تست ادرار بارداری اغلب نشان می‌دهد که شما باردار هستید. در اولین اقدام لازم است با یک پزشک زنان صحبت کنید و نتیجه آزمایش را به پزشک نشان دهید.
پزشک وضعیت شما را بررسی می‌کند و احتمالاً از شما می‌خواهد یک سونوگرافی انجام دهید.
در سونوگرافی اول بارداری:
- بارداری تایید و تشکیل ساک حاملگی تایید می‌شود.
- زمان زایمان تخمین زده می‌شود.
مشاهده ساک حاملگی، مثبت بودن بارداری را تایید می‌کند.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زنانکلام آخر دکترساینا
آزمایش ادرار بارداری یکی از تست‌های رایج برای تشخیص باردار بودن یا باردار نبودن است. هرچند گرفتن نتیجه مثبت کاذب از این آزمایش نادر است، اما منفی بودن این تست لزوماً به معنی رد احتمال بارداری نیست و لازم است تست را یک هفته بعد دوباره تکرار کنید. درصورتی‌که علائم بارداری را احساس می‌کنید اما نتیجه تست شما منفی می‌شود، با متخصص زنان مشورت کنید.
| نام آزمایش | آزمایش ادرار بارداری |
| تخصص مربوطه | آزمایشگاه تشخیص طبی |
| نمونه مورد نیاز | ادرار |
| حداقل میزان نمونه مورد نیاز | ۱ میلی‌لیتر |
| بهترین نمونه | ادرار صبحگاهی |
| زودترین زمان مثبت شدن | یک روز پس از به تعویق افتادن پریود |
| کاربرد آزمایش | تشخیص بارداری، ارزیابی خطر سقط، شناسایی برخی توده‌های خوش‌خیم، شناسایی برخی سرطان‌ها |
| موارد مثبت کاذب | مصرف برخی داروها، ابتلا به برخی تومورها |
| موارد منفی کاذب | انجام زودهنگام تست، رقیق بودن نمونه |
آزمایش ادرار بارداری حداقل یک روز پس از به تعویق افتادن پریود مثبت می‌شود؛ اما برای اطمینان از گرفتن جواب صحیح، بهتر است یک هفته پس از به تعویق افتادن پریود صبر کنید و سپس برای انجام تست به آزمایشگاه مراجعه کنید.
در گراویندکس یا آزمایش ادرار بارداری، هورمون hCG یا گنادوتروپین جفتی انسانی در نمونه ادرار شما شناسایی می‌شود.