آزمایش قند خون بارداری؛ از نحوه انجام تا تفسیر جواب

انجام آزمایش قند خون در دوران بارداری اهمیت بسیار زیادی برای سلامت مادر و جنین دارد؛ چرا‌که برخی زنان در دوره بارداری ممکن است دچار افزایش غیر‌طبیعی قند خون و در‌نتیجه دیابت مربوط به دوران بارداری شوند. این بیماری درصورتی‌که درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جبران‌ناپذیری برای هم شما و هم جنین شود. از آن‌جایی‌که این بیماری اغلب علائم محسوسی ایجاد نمی‌کند، انجام آزمایش خون برای تشخیص احتمالی آن ضروری است. در متن پیش رو شما را با انواع آزمایش قند خون بارداری و آمادگی‌های ضروری برای انجام آن‌ها آشنا می‌کنیم. در پایان تفسیر نتایج آزمایش را خواهیم گفت و به شما می‌گوییم که در صورت غیرطبیعی بودن جواب تست چه کارهایی لازم است انجام دهید.

به گفته Cleveland Clinic:

غربالگری قند خون بارداری برای شناسایی دیابت تنها یکی از چندین آزمایشی است که لازم است در دوره بارداری انجام دهید. آزمایش قند خون بارداری بخشی روتین از مراقبت‌های دوره بارداری است؛ به این علت که دیابت کنترل‌نشده می‌تواند باعث عوارض هم برای شما و هم برای جنین شود. آزمایش‌های اندازه‌گیری قند گلوکز، ساده و نسبتاً بدون درد هستند.

آزمایش قند خون بارداری یا دیابت بارداری چیست؟ 

آزمایش قند خون بارداری به تشخیص دیابت بارداری کمک می‌کند؛ مشکلی شایع در دوره بارداری که تا ۱۰ درصد زنان باردار را درگیر می‌کند. دیابت بارداری به معنای افزایش غیرطبیعی سطح گلوکز یا قند خون است. این بیماری در صورتی که درمان نشود، می‌تواند باعث عوارضی هم برای مادر و هم برای جنین شود.

علت انجام آزمایش قند خون بارداری چیست؟

آزمایش قند خون بارداری یک آزمایش روتین برای غربالگری و شناسایی به‌موقع دیابت بارداری است. این بیماری درصورتی‌که درمان نشود، می‌تواند باعث بروز عوارض زیر شود:

• ماکروزومی یا وزن بالای کودک که می‌تواند زایمان طبیعی را دشوار کند و منجر به لزوم سزارین شود.
• پره‌اکلامپسی یا افزایش ناگهانی فشار خون مادر
• زردی، مشکلات تنفسی و قند خون پایین کودک
• مرده‌زایی

آزمایش قند خون بارداری یک راه آسان و موثر برای تشخیص به‌موقع و کنترل دیابت بارداری است. ازآن‌جایی‌که بیماری قند خون بارداری اغلب علامت‌دار نمی‌شود، انجام تست قند خون بارداری برای تشخیص به‌موقع بیماری و پیشگیری از عوارض آن ضروری است.

دیابت بارداری به دنبال افزایش قند خون در دوره بارداری رخ می‌دهد و می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد. آزمایش قند خون بارداری به تشخیص این بیماری اغلب بدون علامت کمک می‌کند.

بهترین زمان انجام آزمایش قند خون در بارداری

اغلب زنان باردار آزمایش قند خون بارداری را در فاصله ۲۴ تا ۲۸ هفته انجام می‌دهند. درصورتی‌که پزشک تشخیص دهد که خطر ابتلای شما به دیابت بالا است و یا در آزمایش ادرار مربوط به مراقبت‌های بارداری گلوکز رویت شده باشد، پزشک ممکن است این آزمایش را زودتر و در سه ماهه نخست بارداری درخواست کند.

تست دیابت بارداری برای چه کسانی لازم است؟

اغلب زنان باردار لازم است بین هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری تست غربالگری دیابت را انجام دهند. با این حال درصورتی که هر یک از شرایط زیر را داشته باشید، پزشک ممکن است این آزمایش را زودتر و در سه‌‌ماهه نخست بارداری درخواست کند:

• سابقه دیابت در بارداری قبلی
• سابقه قند (گلوکز) در ادرار در ویزیت‌های قبلی
• سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
• چاقی مفرط
• فشار خون بالا
• ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا سایر بیماری‌هایی که با افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری همراهی دارند.

تست دیابت بارداری برای چه کسانی ضروری نیست؟

زنانی که از نظر ابتلا به دیابت در گروه کم‌خطر هستند، ممکن است لازم نباشد که تست دیابت بارداری را انجام دهند. برای این که در دسته کم‌خطر باشید، لازم است که همه شروط زیر را همزمان باهم داشته باشید:

• در هیچ آزمایشی تا به حال قند خونتان از محدوده طبیعی بالاتر نبوده است
• گروه قومیتی شما از نظر ابتلا به دیابت در دسته کم‌خطر است
• هیچ یک از اعضای درجه یک خانواده (پدر، مادر، خواهر، برادر) دیابت ندارند
• سن شما کمتر از ۲۵ است و وزنتان در محدوده طبیعی است
• بارداری قبلی هیچ پیامد بدی نداشته است

انواع آزمایش قند خون بارداری

به طور کلی ۲ نوع آزمایش قند خون بارداری وجود دارد: تست چالش گلوکز (GCT) و تست تحمل گلوکز (GTT). مهم‌ترین تفاوت این دو تست در این است که آزمایش چالش گلوکز نوعی غربالگری است و تنها به پزشک می‌گوید که شما احتمال بالایی برای ابتلا به دیابت بارداری دارید یا خیر. درصورتی‌که پاسخ این تست مختل باشد، پزشک آزمایش تحمل گلوکز را برای شما درخواست می‌کند. این آزمایش تشخیص دیابت را قطعی می‌کند.

تست چالش گلوکز یا آزمایش غربالگری گلوکز (GCT)

آزمایش چالش گلوکز نوعی آزمایش غربالگری است؛ به این معنی که خطر ابتلا به دیابت بارداری را می‌سنجد و بخشی روتین از مراقبت‌های دوره‌ی بارداری است. پاسخ غیرطبیعی آزمایش به این معنی است که احتمال ابتلای شما به دیابت بارداری بالا است. بااین‌حال تشخیص دیابت بارداری را قطعی نمی‌کند. به آزمایش چالش گلوکز، آزمایش یک ساعته هم گفته می‌شود.

دقت کنید که پاسخ غیرطبیعی آزمایش به این معنی نیست که شما مبتلا به دیابت بارداری هستید؛ بلکه پزشک برای شما آزمایش دیگری هم درخواست می‌کند تا تشخیص دیابت را قطعی یا رد کند. درصورتی‌که جواب آزمایش خوب باشد، بررسی دیگری لازم نیست.

تست تحمل گلوکز (GTT)

این آزمایش در حقیقت تشخیص دیابت بارداری را قطعی می‌کند. برای انجام آزمایش لازم است ناشتا باشید و و در حالت ناشتا قند خونتان اندازه‌گیری شود؛ پس از آن یک محلول قندی می‌نوشید و سطح گلوکز در فواصل مشخصی اندازه‌گیری می‌شود.

آزمایش قند خون بارداری ۲ نوع است. تست چالش گلوکز نوعی غربالگری است در حالی که تست تحمل گلوکز تشخیص دیابت را قطعی می‌کند. برای انجام تست تحمل گلوکز لازم است که ناشتا باشید.

نحوه انجام آزمایش قند خون بارداری

آزمایش قند خون بارداری به دو صورت ممکن است انجام شود: یک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای. براساس شرایط شما پزشک تصمیم می‌گیردکه از چه شیوه‌ای برای تشخیص و ارزیابی دیابت بارداری در شما استفاده کند.

مراحل انجام تست دو مرحله‌ای دیابت بارداری

برای انجام این تست لازم است ابتدا آزمایش غربالگری یا چالش گلوکز (GCT)  بدهید:

• برای انجام آزمایش ناشتایی و آمادگی خاصی نیاز ندارید و لازم نیست که در رژیم غذایی‌تان تغییری بدهید.
• از شما می‌خواهند که یک محلول قندی بنوشید.
• پس از یک ساعت از شما نمونه خون گرفته می‌شود و قند خون شما اندازه‌گیری می‌شود.

درصورتی‌که قند خون در مرحله نخست بالا باشد، پزشک آزمایش تحمل گلوکز ۳ ساعته ۱۰۰ گرمی (GTT-3h,100gr) را درخواست می‌کند:

• برای انجام آزمایش لازم است ناشتا باشید و از حدود ۸ الی ۱۴ ساعت پیش از انجام آزمایش از خوردن یا نوشیدن خودداری کنید. (مصرف آب خالی منعی ندارد.)
• از شما نمونه خون گرفته می‌شود و قند خونتان در حالت ناشتا اندازه‌گیری می‌شود.
• در مرحله بعد از شما خواسته می‌شود که یک محلول قندی حاوی ۱۰۰gr گلوکز بنوشید.
• پس از آن قند خونتان ۳ نوبت دیگر و به فاصله هر یک ساعت اندازه‌گیری خواهد شد.
• انجام این آزمایش در مجموع ۳ ساعت زمان می‌برد.

مراحل انجام تست یک مرحله‌ای دیابت بارداری

به این آزمایش  تست تحمل گلوکز ۲ ساعته ۷۵ گرمی (GTT-2h,75gr) هم گفته می‌شود. مراحل انجام آزمایش به شرح زیر است:

• برای انجام آزمایش لازم است ناشتا باشید و از حدود ۸ الی ۱۴ ساعت پیش از انجام آزمایش از خوردن یا نوشیدن خودداری کنید. (مصرف آب خالی منعی ندارد.)
• از شما نمونه خون گرفته می‌شود و قند خونتان در حالت ناشتا اندازه‌گیری می‌شود.
• در مرحله بعد از شما خواسته می‌شود که یک محلول قندی حاوی ۷۵gr گلوکز بنوشید.
• پس از آن قند خونتان ۲ نوبت دیگر و به فاصله هر یک ساعت اندازه‌گیری خواهد شد.
• این آزمایش در مجموع ۲ ساعت زمان می‌برد.

آمادگی‌های لازم برای قبل از انجام تست قند بارداری چیست

هم در آزمایش یک مرحله‌ای و هم در آزمایش دو مرحله‌ای، لازم است غذاهایی را که به صورت طبیعی مصرف می‌کنید، در روز قبل آزمایش هم مصرف کنید. با پزشک خود درباره داروهایی که مصرف می‌کنید و تاثیری که ممکن است بر روی جواب آزمایش بگذارند، مشورت کنید.

ناشتایی آزمایش قند خون بارداری

همانطور که گفته شد برای انجام تست تحمل گلوکز (GTT) لازم است که ناشتا باشید و از حدود ۸ الی ۱۴ ساعت پیش از انجام آزمایش از خوردن و نوشیدن هرچیزی به جز آب خودداری کنید. درباره اینکه لازم است برای انجام آزمایش ناشتا باشید یا خیر و مدت زمان آن با پزشک متخصص خود مشورت کنید.

آیا انجام آزمایش دیابت بارداری عوارضی دارد؟

اغلب زنان به دنبال انجام آزمایش دیابت بارداری دچار هیچ‌گونه عوارض جانبی نمی‌شوند. نوشیدن محلول قندی مشابه نوشیدن یک نوشابه بسیار شیرین است. برخی زنان ممکن است پس از نوشیدن محلول قندی دچار حالت تهوع، سبکی سر یا تعریق شوند. عوارض شدید ناشی از آزمایش نادر است.

علاوه‌براین برخی عوارض ممکن است به دنبال خونگیری رخ بدهد. گرفتن نمونه خون ممکن است برای برخی آسان و برخی دیگر دشوار باشد. احتمال سایر خطرهای ناشی از خونگیری اندک است. ازجمله:

• خونریزی شدید
• غش کردن
• سوراخ‌های متعدد جهت پیدا کردن محل رگ
• هماتوم (تجمع خون زیر پوست)
• عفونت

تفسیر جواب قند خون بارداری

در جدول‌های زیر مقادیر طبیعی و غیرطبیعی آزمایش یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای دیابت ذکر شده است. فراموش نکنید که مقادیر طبیعی از نظر پزشک شما ممکن است تفاوت‌های جزئی با مقادیر ذکرشده داشته باشد.

درصورتی‌که در آزمایش تست تحمل گلوکز ۳ ساعته، ۲ تا از نتایج غیرطبیعی باشد، تشخیص دیابت بارداری قطعی می‌شود. درحالی‌که اگر یکی از نتایج غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است از شما بخواهد که چند هفته بعد مجدد آزمایش را تکرار کنید.

مطمئن شوید که نتایج آزمایش گلوکز را به خوبی درک‌کرده‌اید و هر نگرانی که در این زمینه داشتید پزشکتان را در جریان قرار دهید.

بعد از آزمایش قند خون در بارداری باید چه کار کنم؟

پس از آن‌که جواب آزمایش را دریافت کردید، بر این اساس که پاسخ آن طبیعی است یا خیر، اقدام‌های بعدی و مراقبت‌های بارداری شما متفاوت است.

جواب تست طبیعی است

در صورت طبیعی بودن جواب تست دیابت بارداری نیازی به تکرار مجدد آن نیست و توصیه‌های مراقبتی پزشک را می‌توانید مثل سابق ادامه دهید.

جواب تست غیرطبیعی است

در صورت غیرطبیعی بودن آزمایش و قطعی شدن دیابت بارداری لازم است برای کنترل آن اقدام کنید و توصیه‌های پزشک را دنبال کنید. دیابت بارداری عموماً با اصلاح سبک زندگی یعنی تنظیم رژیم غذایی، انجام ورزش و نیز اندازه‌گیری منظم قند خون در طول روز قابل کنترل است. یک متخصص تغذیه می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند. اگر اصلاح سبک زندگی به‌تنهایی برای کنترل دیابت کافی نباشد، پزشک ممکن است برایتان دارو یا انسولین تجویز کند.

کی از پزشک کمک بگیرم؟

در دوره بارداری پزشک قند خون شما را به عنوان بخشی روتین از مراقبت‌های دوره بارداری در شما ارزیابی می‌کند. در صورت ابتلا به دیابت بارداری، ممکن است لازم باشد که در فواصل کمتری پزشک خود را ملاقات کنید. برای اطمینان از طبیعی شدن مجدد سطح قند خون، پزشک بعد از زایمان و ۶ هفته بعد از آن آزمایش قند خون درخواست می‌کند. به محض تشخیص دیابت بارداری، لازم است که قند خونتان را به صورت منظم اندازه‌گیری کنید.

اگر مبتلا به دیابت بارداری هستید، در صورت بروز هر یک از موارد زیر لازم است که بلافاصله پزشک خود را درجریان قرار دهید:

• نمی‌توانید قند خونتان را کنترل کنید.
• برای مدت بیشتر از ۶ ساعت استفراغ یا اسهال داشته‌اید.
• سطح قند خون شما بیشتر از سطحی است که پزشک تعیین کرده است.
• علائم افت قند خون یا هیپوگلیسمی از قبیل تعریق، احساس عصبی بودن، ضعف، لرز، گرسنگی شدید و تهوع خفیف، سرگیجه، سردرد، تاری دید یا گیجی را تجربه کردید.

در صورت ابتلا به دیابت بارداری پزشک ممکن است برای کنترل بهتر بیماری شما را به یک متخصص غدد و متابولیسم یا متخصص تغذیه معرفی کند.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

کلام آخر دکترساینا

آزمایش قند خون بارداری بخشی روتین از غربالگری‌های دوران بارداری است که برای تشخیص دیابت بارداری، یکی از عوارض نسبتاً شایع اما بسیار مهم بارداری انجام می‌شود. این بیماری درصورت عدم درمان صحیح و به موقع می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری برای مادر و جنین داشته باشد. این عارضه اگرچه اهمیت بالایی دارد اما به‌سادگی و با انجام آزمایش قند خون بارداری در زمان مناسب قابل تشخیص و ارزیابی است؛ بنابراین برای تجربه یک بارداری کم‌خطر و داشتن فرزندی سالم لازم است توصیه‌های پزشک خود را برای انجام آزمایش و مراقبت‌های ضروری پس از دریافت پاسخ آن به دقت دنبال کنید.

جدول خلاصه مقاله

سوالات متداول