همه چیز درمورد درد تخمدان در بارداری

بارداری باعث بروز عوارض متعددی در بدن می‌شود. یکی از این عوارض، درد تخمدان است. درد تخمدان در بارداری ممکن است به‌صورت یک‌طرفه یا دوطرفه در ناحیه پایین شکم یا لگن احساس شود. اگرچه این درد در بارداری ممکن است علتی طبیعی داشته باشد، اما بیماری‌ها و مشکلات جدی نیز می‌توانند باعث بروز آن شوند. به همین دلیل آشنایی با علل ایجاد درد تخمدان در بارداری، علائم آن‌ها و کمک‌گرفتن سریع از پزشک بسیار مهم است. در این مقاله درباره انواع علل ایجاد درد تخمدان در بارداری، خطرات آن‌ها و نحوه درمان صحبت می‌کنیم.

آیا درد تخمدان در بارداری طبیعی است؟

در اوایل بارداری ممکن است درد تخمدان به طور موقت ایجاد شود و بعد از بین برود؛ ‌اما درد تخمدانی که در تمام طول دوران بارداری ادامه دارد طبیعی نیست و می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک مشکل جدی باشد. گذشته از این، دوران بارداری بسیار حساس است و هرگونه دردی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. به‌همین‌دلیل اگر باردار هستید و درد تخمدان یا شکم دارید، باید به پزشک زنان مراجعه کنید.

به گفته Flo Health در مورد درد تخمدان در بارداری:

گاهی تمایز درد تخمدان در بارداری با سایر دردهای ناحیه‌ی لگن و زیر شکم دشوار است. به‌خصوص اگر اولین بارداری خود را تجربه می‌کنید. علت درد تخمدان در بارداری از مسائل بی‌خطر و بی‌اهمیت تا مشکلات جدی و اورژانسی متغیر است. اگر درد شدید یک‌طرفه را تجربه می‌کنید یا درد خفیف و نبض‌داری دارید که ادامه‌دار شده است، باید با پزشک را در جریان قرار دهید.

علت درد تخمدان در بارداری چیست؟

در طول بارداری عوامل مختلفی می‌توانند باعث درد تخمدان شوند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

۱. بزرگ شدن رحم

از هفته ۱۲ بارداری به بعد همه اندام‌هایی که در ناحیه لگن قرار دارند برای رحم و جنین جا باز می‌کنند. این اتفاق می‌تواند باعث درد تخمدان و انقباض عضلات شکم شود.

رایج‌ترین دلیل درد تخمدان در بارداری، بزرگ‌شدن رحم و فشار آن بر تخمدان‌ها و سایر اندام‌های لگن است.

۲. کیست تخمدان

خیلی از کیست‌های تخمدان بدون علامت و بی‌خطر هستند؛ اما اگر کیست بیش‌ازحد رشد کند، ممکن است بترکد یا پیچ بخورد و باعث بروز عوارض در طول دوران بارداری یا حین زایمان شود. علائم کیست تخمدان شامل موارد زیر است:

• درد یک‌طرفه لگن
• احساس پری، سنگینی و نفخ در شکم
• درد همراه با تب یا استفراغ

۳. پیچ خوردگی یا پارگی تخمدان

یکی از دلایل رایج پیچ‌خوردگی و پارگی تخمدان وجود کیست است. کیست‌های تخمدان تعادل تخمدان را از بین می‌برند و باعث می‌شوند پیچ بخورد. علائم پیچ‌خوردگی تخمدان شامل موارد زیر است:

• درد شدید لگن که گاهی (یک‌طرفه)
• تب
• سرگیجه
• نفس‌نفس‌زدن

۴. بارداری خارج از رحم

یکی از مراحل مهم در فرایند بارداری، حرکت تخمک بارور به سمت رحم و چسبیدن به دیواره آن است. اگر تخمک به جای اینکه به رحم بچسبد، به محل دیگری مثل لوله فالوپ، دهانه رحم یا حفره لگن بچسبد بارداری خارج رحمی اتفاق می‌افتد.

علائم شامل موارد زیر است:

• درد شدید (معمولاً یک‌طرفه) در قسمت شکم یا لگن
• خون‌ریزی که از پریود عادی شدیدتر یا سبک‌تر است
• ضعف، سرگیجه و از حال رفتن
• ناراحتی گوارشی

۵. تخمک‌گذاری

بعد از اینکه یک تخمک سالم توسط اسپرم بارور می‌شود، هورمون‌های بارداری دستور توقف تخمک‌گذاری را به تخمدان‌ها می‌دهند؛ اما در موارد خیلی نادری ممکن است تخمک‌گذاری در بارداری هم اتفاق بیفتد و باعث درد خفیف تخمدان شود. این اتفاق آن‌قدر نادر است که پزشکان هنوز نتوانسته‌اند روی علت ایجاد آن به‌درستی تحقیق کنند.

۶. سندرم تخمدان تحریک‌پذیر

این حالت اغلب در کسانی دیده می‌شود که تحت درمان‌های ناباروری بوده‌اند. در این افراد ممکن است تخمدان‌ها به یک‌باره تعداد زیادی تخمک آزاد کنند و باعث التهاب تخمدان‌ها شوند. این حالت در موارد نادری می‌تواند مشکلات بسیار جدی ایجاد کرده و حیات فرد را تهدید کند.

این سندرم اغلب با علائم زیر همراه است:

• درد شکمی
• نفخ
• تهوع
• تنگی نفس

بارداری خارج رحمی، زایمان زودرس، سقط جنین، پیچ‌خوردن تخمدان یا لوله فالوپ و پره اکلامپسی از جمله مشکلات جدی هستند که باعث درد تخمدان و رحم در بارداری می‌شوند و نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارند.

دردهایی که ممکن است با درد تخمدان اشتباه گرفته شوند

گاهی دردی که در قسمت شکم و لگن احساس می‌شود ناشی از تخمدان نیست! بلکه سرایت آن به این قسمت باعث می‌شود فرد به‌اشتباه تصور کند درد تخمدان دارد. از جمله دلایل این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. درد رباط گرد

رابط‌های گرد نوعی بافت همبند هستند که رحم را در سر جای خودش نگه می‌دارند. یکی از دلایل درد تخمدان در سه‌ماهه دوم بارداری، کشش رباط‌های گرد  به دلیل بزرگ‌شدن رحم است. درد ناشی از کشیدگی رباط گرد با خوابیدن، بلند شدن یا نشستن طولانی‌مدت بدتر می‌شود.

۲. پره اکلامپسی

پره اکلامپسی یکی از بیماری‌های دوران بارداری است که باعث افزایش فشار خون و افزایش میزان پروتئین ادرار و درد یک‌طرفه شکم می‌شود. این اتفاق معمولاً اواسط بارداری (بعد از هفته بیستم) رخ می‌دهد و حدود ۸ درصد از خانم‌های باردار را در تمام جهان درگیر می‌کند. علائم شامل موارد زیر است:

• تورم دست‌ها و صورت
• افزایش وزن
• سردرد
• تاری دید
• تنگی نفس

۳. پیچ خوردگی لوله فالوپ

پیچ‌خوردگی لوله فالوپ در بارداری اتفاق نادری است. بیماران مبتلا با علائم مشابه بارداری خارج رحمی و درد به پزشک مراجعه می‌کنند. تشخیص پیچ‌خوردگی به کمک سونوگرافی امکان‌پذیر است.

۴. زایمان زودرس

انقباض‌های رحمی در زایمان زودرس نیز می‌توانند باعث احساس درد در قسمت تخمدان‌ها شوند. این درد در تمام جهت‌ها احساس می‌شود و غیرقابل‌تحمل است.

۵. سقط جنین

سقط وقتی اتفاق می‌افتد که جنین قبل از ۲۰ هفتگی از دست برود. علائم شامل موارد زیر است:

• خون‌ریزی
• درد در قسمت شکم، لگن و قسمت پایین کمر
• خروج بافت‌ها و ترشحات از واژن

۶. سنگ کلیوی

سنگ کلیه می‌تواند باعث درد شدیدی شود که گاهی افراد آن را با درد تخمدان‌ها اشتباه می‌گیرند. پزشک با معاینه‌ی فیزیکی و شناسایی دقیق محل درد، می‌تواند تشخیص دهد آیا درد مربوط به کلیه یا تخمدان‌ است.

۷. مشکلات کیسه صفرا

تغییرات هورمونی در بارداری می‌تواند باعث ایجاد مشکلات کیسه صفرا و کاهش سرعت یا قطع جریان صفرای ترشح‌شده شود. این اتفاق سبب سفت‌شدن مایع صفرا و ایجاد سنگ کیسه صفرا می‌شود. علائم شامل موارد زیر است:

• خارش
• استفراغ
• درد شدید شکم
• زردی

 8. آپاندیسیت

رشد رحم در بارداری باعث بالاتر رفتن آپاندیس می‌شود. این اتفاق تشخیص آپاندیسیت (عفونت یا التهاب آپاندیس) را که سبب درد شدید شکم می‌شود سخت می‌کند.

۹. عفونت مجرای ادرار

بارداری احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را افزایش می‌دهد. این اتفاق به دلیل افزایش اندازه و وزن رحم – که دقیقاً‌ بالای مثانه قرار دارد – رخ می‌دهد و می‌تواند باعث قطع شدن جریان ادرار از مثانه شود. علائم شامل موارد زیر است:

• درد زیر شکم و مثانه
• مشاهده خون در ادرار
• سوزش ادرار

۱۰. فیبروم

فیبروم‌ها، تومورهای خوش‌خیمی در رحم هستند که می‌توانند در تخمدان‌ها و لگن نیز ایجاد درد کنند. این تومورها مسیر لانه‌گزینی (اتصال تخمک به رحم) را می‌بندند.

۱۱. اندومتریوز

رحم به‌طور معمول دیواره‌ای از خون و ترشحات را تولید می‌کند که به تخمک بارور اجازه می‌دهد راحت‌تر لانه‌گزینی کند. در افراد مبتلا به اندومتریوز این دیواره در محلی خارج از رحم (مثل تخمدان) رشد می‌کند. بافت‌های طبیعی دیواره رحم هر ماه طی پریود فرو می‌ریزند و دفع می‌شوند؛‌ اما بافت‌های اندومتریوز روی هم جمع شده و باعث دردهای شدید می‌شوند.

۱۲. جدا شدن جفت

جدا شدن جفت اتفاق نادر، اما خطرناکی است که بعد از هفته بیستم بارداری رخ می‌دهد. این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که جفت قبل از تولد جنین یا در طول زایمان از رحم جدا می‌شود و اکسیژن و مواد مغذی دیگر به جنین نمی‌رسد. اگرچه جدا شدن جفت نادر است و از هر ۱۰۰ خانم باردار، یکی از آن‌ها به آن دچار می‌شود، اما خطرناک است و می‌تواند به خون‌ریزی شدید، نارسایی کلیوی و مرگ مادر یا جنین منجر شود.

گاهی درد شکمی ناشی از مشکلات دیگر مثل سنگ کلیه، عفونت مجرای ادرار، ‌ مشکلات کیسه صفرا و آپاندیس، فیبروم و اندومتریوز با درد تخمدان اشتباه گرفته می‌شود.

درد تخمدان در ماه‌های مختلف بارداری

برخی از عللی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، در هر زمانی می‌توانند رخ دهند؛ اما برخی مشکلات در ماه‌های خاصی از بارداری بیشتر دیده می‌شوند:

علت درد یک‌طرفه تخمدان در بارداری

درد تخمدان در بارداری ممکن است به‌صورت یک‌طرفه، دوطرفه یا به‌صورت یک درد کلی در شکم احساس شود. درد یک‌طرفه تخمدان و شکم – به‌خصوص سمت راست – می‌تواند علل مختلفی داشته باشد.

علت درد تخمدان چپ در بارداری

از جمله دلایل درد قسمت چپ پایین شکم و تخمدان چپ در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لانه‌گزینی
• سقط جنین
• کشیده‌شدن رباط گرد
• کیست یا پیچش تخمدان
• جدا شدن جفت
• بارداری خارج رحم
• عفونت ادراری

دقت کنید که این مشکلات، اختصاصی سمت چپ نیستند و ممکن است بر حسب اتفاق سمت چپ یا راست را درگیر کنند.

درد در سمت راست شکم می‌تواند نشانه آپاندیسیت، مشکلات کیسه صفرا یا پره‌اکلامپسی باشد و لزوماً ارتباطی به درد تخمدان ندارد.

علت درد تخمدان راست در بارداری

از جمله دلایلی که می‌توانند باعث ایجاد درد در قسمت راست شکم یا تخمدان راست شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آپاندیسیت
• کشیده‌شدن رباط گرد
• کیست یا پیچش تخمدان
• مشکلات کیسه صفرا
• پره اکلامپسی
• عفونت ادراری

آیا درد تخمدان نشان دهنده لانه گزینی است؟

لانه‌گزینی ۶ الی ۱۲ روز بعد از لقاح اتفاق می‌افتد (لقاح حدود ۱۱ الی ۲۱ روز بعد از اولین روز آخرین پریود انجام می‌شود)  و طی آن تخمک بارور خود را به دیواره داخلی رحم می‌چسباند. درد تخمدان و انقباض‌های شکمی نزدیک زمان لانه‌گزینی طبیعی است؛‌ اما تا وقتی که آزمایش بارداری مثبت نشده باشد نمی‌توان با قطعیت گفت که این انقباض‌ها ناشی از بارداری هستند.

درمان درد تخمدان در بارداری

نحوه درمان درد تخمدان به علت زمینه‌ای ایجاد آن بستگی دارد. برای مثال اگر علت ایجاد درد، کیست تخمدان باشد پزشک برای انتخاب درمان مناسب به اندازه کیست، سن بارداری و وضعیت آن از نظر ترکیدن یا پیچ خوردن توجه می‌کند. همچنین برای درمان سنگ کلیه، آپاندیسیت و سنگ صفرا مسکن هم تجویز می‌شود.

درصورتی‌که بارداری خارج رحمی باعث درد تخمدان شده باشد، پزشک داروی تزریقی «متوترکسات» را برای توقف رشد سلول‌ها تجویز می‌کند. اگر دارو موثر نباشد، برای درمان نیاز به جراحی وجود دارد.

در مواردی که سقط جنین باعث درد تخمدان در بارداری شده است، ممکن است پزشک با تجویز دارو به بیمار کمک کند تا بافت‌های بارداری را دفع کند. اگر دارو موثر واقع نشود جراحی برای دفع‌کردن بافت‌ها انجام می‌شود.

در درمان سنگ کلیه، پیچش تخمدان‌ها و بارداری خارج رحم نیز از جراحی استفاده می‌شود.

عوارض درد تخمدان در بارداری

از جمله عوارض درد تخمدان در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عوارض ناشی از پارگی کیست تخمدان

• خون‌ریزی داخلی
• مرگ جنین و مادر
• نرسیدن خون به تخمدان
• پیچ‌خوردن تخمدان

عوارض ناشی از پره اکلامپسی

• زایمان زودرس
• جدا شدن جفت
• نرسیدن مواد مغذی و رشد ناقص جنین
• تشنج و کما
• آسیب به سایر ارگان‌ها (قلب، کبد، کلیه، چشم، ریه و…)
• بیماری قلبی عروقی
• افزایش آنزیم‌های کبدی و کاهش پلاکت (سندرم هلپ)

عوارض ناشی از بارداری خارج رحمی

• پیچ خوردگی و پارگی لوله فالوپ
• خون‌ریزی داخلی
• مرگ بیمار

عوارض ناشی از زایمان زودرس

عوارض احتمالی زایمان زودرس برای نوزاد تازه متولدشده عبارت‌اند از:

• مشکلات شنوایی و بینایی
• اختلال یادگیری
• کندی رشد
• فلج مغزی
• مشکلات تنفسی و قلبی

عوارض ناشی از سقط جنین

• خون‌ریزی شدید
• تب و لرز
• عفونت رحم و دهانه رحم

اگر درد تخمدان ناشی از یک مشکل جدی مثل پاره شدن کیست، پیچ‌خوردن تخمدان، پره اکلامپسی، بارداری خارج رحم یا زایمان زودرس باشد، عدم پیگیری به‌موقع برای درمان می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد.

چگونه درد تخمدان را در خانه مدیریت کنیم؟

درمان درد تخمدان در بارداری قبل از هر چیز نیازمند تشخیص علت آن است. پزشک برای اینکه بفهمد چه چیزی باعث ایجاد درد شده است، آزمایش‌های مختلفی انجام می‌دهد.

نکته مهم این است که درد در دوران بارداری طبیعی نیست و نیازمند مراجعه سریع به پزشک است؛ بنابراین تلاش برای درمان خودسرانه درد در خانه می‌تواند سلامت مادر و جنین را تهدید کند. اما برخی درمان‌های خانگی نیز وجود دارند که در کنار درمان‌های پزشکی می‌توانند به بهبود سریع‌تر درد تخمدان در بارداری کمک کنند. از جمله این درمان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تمرین‌های کششی، یوگای بارداری و مدیتیشن
• کمپرس گرم در محل درد
• دوش آب گرم
• نوشیدن مقادیر زیاد آب
• استراحت زیاد
• تغییر مکرر موقعیت نشستن
• تغییر موقعیت به‌صورت آهسته، به‌خصوص هنگام برخاستن از حالت نشسته

قبل از مصرف مسکن در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید؛ چرا که مصرف برخی از داروهای مسکن برای سلامتی جنین ضرر دارد.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

معمولاً درد شکم و تخمدان بسیار شبیه هستند و تمایز قائل‌شدن بین آن‌ها سخت است. اگر درد شدیدی را در یک یا هر دو تخمدان خود احساس می‌کنید یا درد شکمی دارید که خودبه‌خود از بین نمی‌رود، لازم است هرچه سریع‌تر از پزشک کمک بگیرید؛ به‌خصوص اگر درد همراه با یک یا چند تا از علائم زیر باشد:

• خون‌ریزی
• تب بالا
• سرگیجه
• حالت تهوع یا استفراغ
• از حال رفتن

کلام آخر دکترساینا

درد تخمدان در بارداری به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. در برخی موارد این درد صرفاً علامت آماده‌شدن بدن برای پرورش جنین است؛ ‌ اما گاهی درد تخمدان نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک و درمان سریع دارد. عدم تشخیص به‌موقع علت درد و درمان‌نکردن آن می‌تواند منجر به بروز مشکلات خطرناکی برای مادر و جنین شود.

سوالات متداول