فشار خون نرمال چند است؟ هرآنچه باید درباره فشار خون طبیعی بدانید!

گرفتن فشار خون از جمله اولین معاینه‌های پزشکان برای بررسی وضعیت سلامتی بیماران است. خارج‌شدن فشارخون از وضعیت نرمال، می‌تواند سلامت فرد را به خطر بیندازد و حتی جان او را تهدید کند. به همین دلیل دانستن فشارخون نرمال و نحوه اندازه‌گیری آن برای همه افراد ضروری است. در این مطلب درباره فشارخون نرمال در بزرگسالان، کودکان و خانم‌های باردار صحبت می کنیم. همچنین نکاتی را که باید برای اندازه‌گیری صحیح فشارخون و نحوه خواندن عدد آن بدانید، بررسی می‌کنیم.

فشار خون (نرمال) چیست؟

قلب در هربار ضربان خود، خون را از طریق عروق به سراسر بدن پمپاژ می‌کند. فشار خون میزان نیرو یا فشاری است که خون به دیواره رگ‌ها وارد می‌کند.

به گفته NIH (موسسه ملی سلامت آمریکا):

فشارخون نیروی واردشده توسط خون به دیواره‌های عروق، هنگام پمپاژ خون توسط قلب است. برای اندازه‌گیری فشارخون، پزشک از کاف فشارسنج که دور بازو سفت و سپس شل می‌شود، استفاده می‌کند.

فشار خون نرمال چند است؟

«موسسه ملی سلامت» و «انجمن قلب آمریکا» (AHA) در آخرین دستورالعمل‌های خود فشار خون سیستولیک کمتر از ۱۲۰ و دیاستولیک کمتر از ۸۰ (mm HG) را به‌عنوان فشارخون نرمال معرفی کرده‌اند.

دستورالعمل‌های قدیمی (سال ۲۰۰۳) فشارخون نرمال را ۱۱۵ به ۷۵ معرفی می کردند. در این دستورالعمل‌ها، گفته می‌شد که هر ۲۰ به ۱۰ افزایش فشارخون، خطر ابتلا به بیماری قلبی‌عروقی را ۲ برابر می کند. این دستورالعمل‌ها در سال ۲۰۱۶ به‌روزرسانی شدند. آخرین نسخه دستورالعمل، بیان می‌کند که فشارخون بیشتر از ۱۳۰ به ۸۰ (به جای بیشتر از ۱۴۰ به ۹۰ در دستورالعمل قدیمی) بالا است و نیاز به درمان دارد.

دسته‌بندی «پیش فشارخون بالا» (Prehypertension) نیز برای فشارخون ۱۲۰ الی ۱۳۹ به ۸۰ الی ۸۹ (mm HG) در دستورالعمل قدیم حذف شد. همچنین در دستورالعمل جدید، فشار ۱۴۰ به ۹۰ به‌عنوان فشارخون بالای مرحله ۲ (به جای مرحله ۱ در دستورالعمل قدیم) معرفی شده است.

ممکن است در اینترنت یا کتاب‌های قدیمی، اعداد نرمال متفاوتی با این جدول را ببینید. علت این تفاوت، آن است که دستورالعمل‌های استاندارد فشارخون در سال ۲۰۱۶ به‌روزرسانی شده‌اند. در آخرین دستورالعمل، فشارخون بالا، بیشتر از ۱۳۰ روی ۸۰ (به جای ۱۴۰ روی ۹۰) معرفی شده است.

فشار خون نرمال در سنین مختلف

در جدول زیر می‌توانید فشار خون نرمال در سنین مختلف را مشاهده کنید:

فشار خون نرمال در خانم‌ها و آقایان

فشار خون نرمال در بارداری

درصورتی‌که باردارید و علاوه بر فشار بالا یا در معرض خطر، سردرد و شکم‌درد هم دارید، بلافاصله با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید. در این شرایط بیشتر از ۱ ساعت برای تماس با پزشک تعلل نکنید.

اعداد فشار خون به چه معنا هستند؟

فشارخون با دو عدد فشار سیستولیک و فشار دیاستولیک معرفی می‌شود. واحد اندازه‌گیری فشارخون «میلی‌متر جیوه» (mmHg) است. برای مثال فشار ۱۴۰ روی ۹۰، به معنای فشار سیستولیک ۱۴۰ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک ۹۰ میلی‌متر جیوه است.

فشار خون سیستولیک

فشار سیستولیک میزان فشار در حالتی است که قلب، خون را به رگ‌ها پمپاژ می‌کند.

فشار خون دیاستولیک

فشار دیاستولیک میزان میزان فشار در حالت استراحت قلب بین هر دو ضربان است.

کدام عدد در فشار خون مهم‌تر است؟

اگرچه برای گزارش فشار خون و تشخیص بیماری‌ها هر دو عدد اهمیت دارند؛ اما در افراد بالای ۵۰ سال، بالابودن عدد فشار سیستولیک مهم‌تر و نشانه خطر بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی است. معمولاً با بالارفتن سن، فشار سیستولیک نیز بالا می‌رود. علت این مسئله سفت‌شدن عروق اصلی و رسوب چربی‌ها در درازمدت است. 

چرا داشتن فشار خون نرمال مهم است؟

فشارخون بالا قاتل خاموش انسان است؛ چرا که معمولاً علامت خاصی ندارد و قبل از اینکه بیمار متوجه آن شود، به قلب، کلیه‌ها و مغز او آسیب می‌زند. فشارخون بالا عامل ایجاد بسیاری از بیماری‌های قلبی‌عروقی است.

همچنین درصورت عدم‌درمان، این مشکل باعث بروز بیماری‌های زیر می‌شود:

• حمله ایسکمی گذرا یا TIA (در این وضعیت علائم مشابه سکته مغزی به‌صورت موقتی و کوتاه ظاهر می‌شوند.)
• سکته مغزی
• حمله قلبی
• بزرگ‌شدن قلب
• بیماری شریان محیطی یا PAD (انسداد یا تنگی رگ‌هایی که خون را از قلب به پاها می‌برند.)
• آنوریسم (ورم یا برآمدگی غیرطبیعی دیواره رگ‌ها)
• بیماری کلیوی
• پارگی رگ‌های چشمی

چه زمانی فشار خونمان را چک کنیم؟

درصورتی‌که پزشک تشخیص فشارخون بالا داده باشد، ممکن است از شما بخواهد روزی چند بار یا حداقل هفته‌ای یک بار فشارتان را در خانه اندازه بگیرید. همچنین طی مراجعه‌های دوره‌ای به پزشک نیز، فشار خونتان را اندازه‌گیری می‌کند. در جدول زیر بازه‌های زمانی استاندارد برای مراجعه به پزشک و اندازه‌گیری فشارخون مشخص شده‌اند:

چطور برای اندازه‌گیری فشار آماده شویم؟

• اگر تازه سیگار کشیده‌اید، ورزش کرده‌اید یا قهوه نوشیده‌اید، قبل از اندازه‌گیری فشار ۳۰ دقیقه صبر کنید.
• قبل از اندازه‌گیری فشار، مثانه خود را خالی کنید.
• آستین لباس را بالا بزنید. کاف فشارسنج را روی آستین قرار ندهید.
• قبل از گرفتن فشار، ۵ دقیقه بنشینید و صحبت نکنید.
• صاف بنشینید و پاهایتان را روی زمین قرار دهید. پاهایتان را روی هم قرار ندهید.
• دستتان را روی میز و روبروی بدنتان (هم‌راستا با قلبتان) قرار دهید.

نحوه اندازه‌گیری فشار خون

پزشک برای اندازه‌گیری فشار خون:

• کاف فشار سنج را دور بازو (قسمت بالای آرنج) می‌بندد.
• با فشاردادن توپ متصل به کاف، آن را باد می‌کند تا کاملاً دور بازو سفت شود. این کار باعث توقف جزئی جریان خون در سرخرگ بازویی می‌شود. در این وضعیت درجه فشارسنج باید به عدد ۲۰۰ (mmHg) رسیده باشد.
• سپس کاف را به کمک سوپاپ آن به‌آهستگی خالی می‌کند. همزمان با این کار به کمک استتوسکوپ (گوشی پزشکی) به صدای جریان خون که از سرخرگ بازویی می‌گذرد گوش می‌کند. خالی‌کردن باد کاف، باعث پایین آمدن درجه فشارسنج می‌شود.
• هنگام خالی‌کردن باد کاف، وقتی صدای ضربان شنیده شد درجه فشارسنج را می‌خواند. این عدد همان فشار سیستولیک است.
• سپس سوپاپ را باز می‌کند تا باد کاف خالی شود و فشار از روی سرخرگ بازویی برداشته شود.
• هنگام خالی‌شدن باد کاف، به صدای برگشت جریان خون به سرخرگ گوش می‌دهد و دوباره درجه فشارسنج را می‌خواند. این عدد همان فشار دیاستولیک است.

اندازه‌گیری فشار خون در خانه

خیلی اوقات پزشک از بیمار می‌خواهد فشار خون خود را به‌صورت منظم در خانه اندازه‌گیری کند. این کار برای پیشگیری از عوارض ناگهانی ناشی از فشارخون بالا یا بررسی اثربخشی داروهای فشار است. 

همچنین این کار به افرادی که به «سندرم فشار خون روپوش سفید» (White Coat Hypertension یا فشار خون بالای کاذب) مبتلا هستند نیز توصیه می‌شود. افراد مبتلا به این سندرم، هنگام حضور در مطب پزشک به دلیل استرس فشار خون بالایی دارند؛ اما فشار آن‌ها در خانه نرمال است.

قبل از گرفتن فشار، مطمئن شوید که کاف به‌درستی دور بازویتان بسته شده است. اگر کاف تنگ باشد، عدد فشارسنج بیشتر از واقعیت خواهد بود. به همین دلیل بهتر است برای تهیه دستگاه فشارسنج خانگی مناسب، از پزشک مشورت بگیرید. 

بعضی از فشارسنج‌های خانگی دارای مانیتور هستند. این فشارسنج‌ها، فشار را به‌صورت خودکار اندازه‌گیری می‌کنند؛ اما معمولاً دقت کمتری نسبت به فشارسنج‌های معمولی دارند. برای استفاده از این دستگاه، دستورالعمل‌های دفترچه را با دقت مطالعه کنید.

بهتر است فشار خون را در ساعات مشابهی از روز اندازه بگیرید. در هر نوبت، چند بار و به فاصله ۱ دقیقه از هم، فشار بگیرید. هربار که فشار خود را اندازه می‌گیرید، عدد آن را در دفتر یادداشت کنید. هنگام مراجعه به پزشک، دفتر فشار خود را همراه داشته باشید. پزشک با بررسی این دفترچه، نیاز شما به دارو یا اصلاح سبک زندگی را ارزیابی می‌کند.

در صورت نداشتن فشار خون نرمال چه کار کنیم؟

بزرگسالان و کودکان، درصورت داشتن فشارخون بالای ۱۸۰ به ۱۲۰ یا هرکدام از علائم زیر باید با اورژانس تماس بگیرند:

• درد قفسه سینه
• تنگی‌نفس
• ضعف یا بی‌حسی اندام‌ها
• تغییر توان بینایی
• اختلال تکلم
• سردرد شدید

اما خانم‌های باردار درصورت داشتن فشار بالای ۱۴۰ روی ۹۰ یا هرکدام از علائم زیر باید با اورژانس تماس بگیرند:

• درد بالای شکم
• تغییر توان بینایی
• ورم (به‌خصوص دست و پا)
• سردرد

درصورتی که فشار خونتان پایین است و علائم زیر را دارید، با اورژانس تماس بگیرید:

• تنگی نفس یا نفس‌نفس زدن
• درد قفسه سینه
• نامنظم‌شدن ضربان قلب
• گیجی
• کاهش هوشیاری

نکاتی برای حفظ فشار خون نرمال

پزشک با تجویز داروی فشار (درصورت نیاز) فشار خون شما را پایین می‌آورد و آن را کنترل می‌کند؛ اما مصرف دارو به‌تنهایی برای کنترل فشارخون کافی نیست. ساخت عادات سالم غذایی و بهبود سبک زندگی نیز برای حفظ فشار خون نرمال ضروری است. مهم‌ترین نکات برای حفظ فشار خون نرمال عبارت‌اند از:

• ورزش (حداقل ۳۰ دقیقه در روز، ۵ بار در هفته)
• ترک سیگار
• کاهش مصرف الکل
• مصرف غذاهای سالم و کاهش نمک مصرفی
• رژیم غذایی دش (این رژیم غذایی ویژه افراد مبتلا به فشارخون بالا طراحی شده است.)
• کاهش وزن
• کنترل استرس
• اندازه‌گیری منظم فشارخون
• کنترل دیابت (اکثر افراد مبتلا به دیابت، فشارخون بالا دارند.)
• مصرف منظم داروهای فشار

کلام آخر دکترساینا

فشار خون سیستولیک کمتر از ۱۲۰ و دیاستولیک کمتر از ۸۰ در بزرگسالان به‌عنوان فشارخون نرمال معرفی شده است؛ اما بسته به شرایط فرد (مثل سن، جنسیت یا بارداری) عدد نرمال فشارخون تغییر می‌کند. درصورتی‌که فشارخون بالا یا پایین‌تر از حالت طبیعی باشد، احتمال بروز مشکلات خطرناکی مثل سکته مغزی، حمله قلبی، ازحال‌رفتن و بیماری‌های قلبی‌عروقی بالا می‌رود.

با رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش نمک مصرفی، ورزش و کنترل وزن، می‌توانید فشارخون خود را کنترل کنید. درصورت لزوم، پزشک برای حفظ فشار خون نرمال برایتان دارو تجویز می‌کند.