درد ناف در بارداری: علل، درمان‌های خانگی و نکات مهم

بسیاری از زنان در دوران بارداری به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم، دچار درد ناف می‌شوند. این درد می‌تواند به دلیل فشار رحم، کشیده شدن پوست و عضلات شکم یا علت‌های دیگر باشد. در این مقاله به علت‌های درد ناف در بارداری و راهکارهای درمانی آن می‌پردازیم و به شما می‌گوییم که برای درد ناف در بارداری چه زمانی باید از پزشک کمک بگیرید.

درد ناف در بارداری

بسیاری از افراد طی سه‌ماهه دوم و سوم بارداری درد ناف را احساس می‌کنند. این درد در بیشتر مواقع در اثر تغییرات بدن ناشی از رشد جنین و رحم ایجاد می‌شود و جای نگرانی ندارد؛ اما به‌ندرت می‌تواند نشانه‌ای از مشکلی جدی باشد؛ به‌خصوص اگر با سایر علائم همراه شود.

درد ناف پس از زایمان خودبه‌خود از بین می‌رود. بااینکه درد ناف اغلب مسئله نگران‌کننده‌ای نیست، اما به هر حال این درد به‌خصوص در هفته‌های آخر بارداری که شکم شما به بزرگترین سایز خود می‌رسد می‌تواند آزاردهنده باشد.

در ادامه شما را با علت‌های درد ناف در بارداری و موارد مشکل‌زا و همچنین راه‌های کنترل و مدیریت این درد آشنا می‌کنیم.

درد ناف در بارداری به چه عواملی بستگی دارد؟

• ماه بارداری: هر چه به انتهای دوران بارداری نزدیک‌تر می‌شوید، اندازه رحم شما بزرگتر شده و منجربه ایجاد فشار بیشتر می‌شود. در نتیجه ممکن است درد شدیدتری را احساس کنید.
• تک‌قلو یا چندقلو: ازآنجایی‌که مهم‌ترین علت درد ناف در دوران بارداری، بزرگ شدن رحم و کشیدگی پوست شکم است، احتمال درد وقتی دوقلو یا چندقلو باردارید بیشتر می‌شود.

به گفته وبسایت Healthline:

بدن شما در دوران بارداری هر ماه دچار تغییرات شگرفی می‌شود. برخی زنان هیچ دردی در ناف احساس نمی‌کنند. برخی ممکن است در یک بارداری این درد را داشته، اما در بارداری بعدی نداشته باشند. اگر این شرایط آزاردهنده را دارید، نگران نباشید. درد ناف در بارداری شایع است. به احتمال زیاد این درد با بزرگ شدن شکم، به‌خصوص در سه‌ماهه دوم و سوم شروع می‌شود.

علل درد ناف در دوران بارداری

دلیل ایجاد درد ناف می‌تواند به شکل بدن، شرایط بارداری و خاصیت ارتجاعی پوست شما بستگی داشته باشد. ممکن است مجموعه‌ای از سایر عوامل یا شرایط پزشکی نیز در ایجاد آن دخیل باشند. بیشتر اوقات این درد خطرناک نیست و معمولاً با گذشت زمان یا پس از زایمان از بین می‌رود. برخی علل رایج درد ناف در بارداری عبارتند از:

۱. فشار رحم

در سه‌ماهه اول بارداری، رحم نسبتاً کوچک است و به بالاتر از استخوان لگن نمی‌رسد. همین‌طور که رحم بزرگ‌تر شده و بالاتر می‌آید، تغییرات قابل مشاهده می‌شود. فشار بزرگ شدن رحم از داخل، شکم و ناف شما را به بیرون هُل می‌دهد. در سه‌ماهه سوم، رحم بالاتر از ناف قرار گرفته و با وزن مایع آمنیوتیک و جنین، به جلو فشار می‌آورد. همین فشار ممکن است در برخی زنان در اواخر بارداری باعث بیرون زدن ناف شود. در هر صورت، فشاری که رحم با بزرگ‌تر شدن به سایر قسمت‌های شکم وارد می‌کند، ممکن است باعث درد و ناراحتی در ناف شود.

۲. کشش پوست و ماهیچه شکم

افزایش وزن و جابه‌جا شدن احشای داخل شکم در دوران بارداری، باعث کشیدگی پوست و ماهیچه‌های شکم می‌شود. کشش گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد دیاستاز رکتوس یا جدا شدن عضلات شکمی شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که عضلات دو نیمه چپ و راست شکم از هم فاصله می‌گیرند. دیاستاز رکتوس به‌طور مستقیم باعث درد ناف نمی‌شود؛ اما بافت بین رحم و ناف را کاهش داده و ممکن است حساسیت به فشار و لمس را در این ناحیه افزایش دهد. کشش پوست همچنین ممکن است باعث ایجاد درد و خارش موضعی در ناحیه ناف و اطراف آن شود.

۳. بیرون زدگی ناف

برخی از زنان در بارداری دچار بیرون‌زدگی ناف می‌شوند. این اتفاق زمانی می‌افتد که رحم باردار، ناف فرورفته را به بیرون هُل می‌دهد. بیرون زدن ناف ممکن است درد و حساسیت را افزایش دهد. این بیرون‌زدگی پس از زایمان به‌مرور بهبود پیدا می‌کند.

۴. پیرسینگ

در صورت داشتن پیرسینگ ناف، ممکن است نیاز باشد در دوران بارداری آن را بردارید. پیرسینگ روی پوستی که سفت شده و تحت کشش است، ممکن است باعث ایجاد پارگی شود. پارگی یا زخمی شدن ناف نیز خطر بروز عفونت را افزایش می‌دهد. اگر از گذاشتن پیرسینگ کمتر از یک سال می‌گذرد، ممکن است جای آن هنوز در حال بهبود باشد. بنابراین برای برداشتن آن باید با پزشک مشورت کنید.

۵. فتق ناف

هرچند فتق ممکن است خطرناک به نظر برسد، اما معمولاً به زن باردار یا جنین آسیبی نمی‌رساند. فتق نافی زمانی اتفاق می‌افتد که فشار داخل شکم، روده را به درون حفره نافی هُل دهد. سپس ممکن است روده در آن گیر کرده، ملتهب و دردناک شود. به دلیل افزایش فشار رحم در دوران بارداری، ممکن است این اتفاق رخ دهد. ممکن است پزشک به جای انجام عمل جراحی، شما را تحت نظر گرفته و صبر کند؛ مگر این که فتق علائم قابل توجهی ایجاد کند. با این حال اگر احتمال اینکارسره یا استرانگوله شدن (گیر افتادن) فتق وجود داشته باشد، ممکن است جراحی را انجام دهد.

اینکارسره و استرانگوله شدن زمانی اتفاق می‌افتد که خون‌رسانی به بخشی از روده مختل می‌شود. کاهش خون‌رسانی می‌تواند منجر به مرگ بافت و سایر عوارض شود. عمل جراحی برای مادر و جنین خطر نسبتاً کمی دارد.

فتق ناف (بیرون‌زدگی بخشی از روده به درون ناف) ممکن است باعث درد شود. این حالت مانند یک توده سفت در ناحیه ناف به نظر می‌رسد و نیاز به بررسی پزشکی دارد.

۶. عفونت روده

درد شکم در ناحیه ناف ممکن است در عفونت روده (گاستروانتریت) احساس شود. در این موارد معمولاً علائم دیگری از جمله تهوع، استفراغ، تب و اسهال نیز وجود دارد.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

درد ناف در بارداری اغلب مسئله نگران‌کننده‌ای نیست و با یک‌سری اقدامات خانگی کنترل می‌شود. اگر با وجود انجام اقدامات حمایتی و خانگی هنوز احساس درد می‌کنید، از پزشک خود کمک بگیرید.

همچنین، اگر دردتان شدید است یا هر یک از علائم زیر را دارید، هرچه سریع‌تر با پزشک تماس بگیرید:

• تب
• تهوع
• ورم
• انقباض
• خونریزی

پزشک باید مواردی مثل عفونت، فتق یا سایر مواردی که نیاز به درمان دارند را بررسی و رد کند.

درمان درد ناف در بارداری

اگر درد شما ناشی از عفونت باشد، ممکن است پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک به صورت پماد یا خوراکی تجویز کند.

فتق ناف نیز معمولاً مسئله حادی ایجاد نمی‌کند و برای کنترل آن از راهکارهای حمایتی استفاده می‌شود؛ اما در موارد نادری ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید. هرچند پزشکان معمولاً ترجیح می‌دهند برای جلوگیری از عوارض و مشکلات احتمالی، عمل جراحی را تا زمان تولد نوزاد به تعویق بیندازند.

راهکارهای خانگی برای کاهش درد ناف

درد ناف در دوران بارداری ممکن است متناوب بوده، در دوره‌هایی ایجاد شود و از بین برود. برخی از زنان این درد را در اواخر بارداری که شکم بزرگ‌تر می‌شود احساس می‌کنند، اما برخی دیگر ممکن است آن را زودتر تجربه کنند. برخی اقدامات می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی شما کمک کند، از جمله:

• استفاده از کمپرس گرم یا سرد: قرار دادن کمپرس گرم یا سرد در محل خارش‌دار یا دردناک می‌تواند به تسکین آن کمک کند. از قرار دادن کمپرس داغ یا یخی که دور آن حوله یا پارچه پیچیده نشده خودداری کنید؛ زیرا ممکن است باعث ایجاد سوختگی یا حساسیت بیشتر در ناحیه ناف شود.
• استفاده از ژل آلوئه‌ورا و لوسیون کالامین: ژل آلوئه‌ورا یا لوسیون کالامین می‌تواند به تسکین پوست حساس اطراف ناف کمک کند.
• ماساژ ناحیه ناف به ویژه توسط همسر: اگر درد ناشی از فتق نافی نباشد، ماساژ نیز می‌تواند به تسکین آن کمک کند. مطالعات (Pubmed) نشان داده که ماساژ در دوران بارداری به‌ویژه توسط همسر، دردهای کمر و لگنی را تا حد متوسطی کاهش می‌دهد.
• استفاده از وسایل حمایتی و نکات تسکین‌دهنده: برداشتن فشار از روی شکم ممکن است به کاهش درد کمک کند. به پهلو بخوابید و از بالش برای حمایت شکم و برداشتن فشار آن استفاده کنید. کمربندها و شکم‌بندهای بارداری نیز ممکن است به کاهش درد کمر و شکم در حالت ایستاده کمک کند. همچنین استفاده از لوسیون‌های تسکین‌دهنده ایمن در دوران بارداری یا استفاده از کره کاکائو روی پوست خارش‌دار این ناحیه می‌تواند کمک‌کننده باشد.

نکات مهم و توصیه‌ها برای کنترل درد ناف

مانند بسیاری از ناراحتی‌های دوران بارداری، درد ناف شما نیز احتمالاً به‌زودی برطرف خواهد شد. نهایتاً بعد از زایمان این درد از بین خواهد رفت. اما لازم است در مورد درد ناف در دوران بارداری به نکات زیر توجه داشته باشید:

• مشاوره با پزشک در صورت درد شدید: درد شدید یا درد تیز در ناف نیازمند بررسی است. درصورتی‌که درد شما شدید است یا با علائم دیگری همراه است، حتماً از پزشک کمک بگیرید.
• رعایت توصیه‌های بهداشتی و سبک زندگی مناسب برای کاهش درد: استفاده از کمربندها و شکم‌بندهای بارداری در طول روز با مشورت پزشک، ممکن است با حمایت شکم به کاهش درد ناف کمک کند. همچنین، خوابیدن به پهلو و قرار دادن بالش یا کوسن اطراف و زیر شکم، فشار را برداشته و درد را کاهش می‌دهد.
• اطلاع از زمان‌های خطرناک در مورد درد ناف و اینکه چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم: در نظر داشته باشید که درد ناف در بارداری چه زمان‌هایی باید پیگیری و بررسی شود. در شرایطی که درد شدید یا تیز در ناحیه ناف وجود دارد، علائم همراهی مانند تهوع، استفراغ، خونریزی، ورم یا انقباض دارید، یا پوستتان قرمز و ملتهب است، باید به پزشک مراجعه کنید.

درست است که ناف در زندگی جنین نقشی کلیدی را ایفا می‌کند، اما در بزرگسالان به چیزی متصل و مرتبط نیست. تصورات و باورهای رایجی مانند اتصال ناف مادر به رحم، جفت یا ناف جنین، صحت ندارند.

کلام آخر دکترساینا

درد ناف در دوران بارداری، دردی است که بسیاری از زنان در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری دچار آن می‌شوند. بیشتر موارد درد ناف در بارداری بی‌خطر بوده و پس از زایمان از بین می‌روند. اما با این حال لازم است در مورد علل این درد و مواردی که نیازمند توجه و بررسی بیشتر است اطلاع داشته باشید و با پزشک خود مشورت کنید.

سوالات متداول