باد فتق چیست؟ | علائم ، عوارض و درمان باد فتق

باد فتق به‌معنای بیرون زدن بخشی از اعضاء یا بافت‌های بدن از جای خود است. باد فتق بسته به محل تشکیل و نوع آن، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. برخی از انواع باد فتق مشکلی ایجاد نمی‌کنند و نیاز به درمان خاصی ندارد؛ اما برخی از انواع فتق آزاردهنده یا خطرناک می‌شوند و باید درمان شوند. در این مقاله به بررسی انواع باد فتق، علائم باد فتق، خطرات و روش‌های پیشگیری و درمان آن‌ها می‌پردازیم.

باد فتق چیست؟

باد فتق یا هرنی (hernia) زمانی رخ می‌دهد که یکی از اعضای بدن یا بافت همبند از نقطه‌ای ضعیف در بافت عضلانی احاطه‌کننده‌اش فشار می‌آورد و بیرون می‌زند. باد فتق شامل انواع مختلفی مانند فتق نافی، فتق کشاله ران، فتق برشی، فتق فمورال و فتق هیاتال است.

انواع باد فتق

باد فتق انواع مختلفی دارد که در ادامه هر کدام را شرح می‌دهیم:

فتق کشاله ران

فتق کشاله ران یا فتق اینگوینال شایع‌ترین نوع فتق است و زمانی رخ می‌دهد که بافت چربی یا بخشی از روده‌ها به سمت کشاله‌ی ران و کانال اینگوینال بیرون می‌زند. این نوع فتق بیشتر در مردان دیده می‌شود؛ چراکه این ناحیه در مردان ضعیف‌تر است. فتق کشاله ران اغلب با افزایش سن و در اثر فشار مکرر در ناحیه‌ی شکم ایجاد می‌شود.

فتق فمورال

فتق فمورال نیز مانند فتق اینگوینال به دنبال بیرون‌زدگی بافت چربی یا بخشی از روده به کشاله ران رخ می‌دهد؛ با‌این‌تفاوت‌که شیوع بسیار کمتری دارد و بیشتر در زنان دیده می‌شود. فتق فمورال نیز اغلب به علت وارد شدن فشار مکرر و افزایش سن رخ می‌دهد.

فتق ناف

فتق نافی همان‌طور که از نام آن مشخص است، به وضعیتی گفته می‌شود که بافت چربی یا بخشی از روده در قسمت نزدیک به ناف دچار بیرون زدگی شود. فتق نافی در نوزادان هنگامی رخ می‌دهد که حفره‌ی ناف به‌خوبی پوشانده نشود. فتق نافی در بزرگسالان نیز ممکن است رخ دهد.

فتق هیاتال

در این نوع فتق بخشی از معده از طریق دیافراگم به سمت بالا و قفسه‌ی سینه فشار وارد می‌کند. این نوع از فتق در هر سن و جنسی می‌تواند دیده شود. علائم این نوع فتق شبیه بیماری رفلاکس معده است.

سایر انواع فتق

انواع دیگری از فتق یا هرنی نیز دیده می‌شود که شیوع کمتری دارند:

• فتق برشی: بافت از محل اسکار یا بریدگی شکم ناشی از عمل شکم یا لگن بیرون می‌زند.
• فتق اپی‌گاستریک: بافت چربی از ناحیه‌ی شکمی بین ناف و بخش تحتانی جناق بیرون می‌زند.
• فتق اشپیگل: روده از طریق شکم به عضلات کناری شکم و زیر ناف فشار می‌آورد.
• فتق دیافراگمی: اندام‌ها در شکم از طریق دیافراگم به قفه‌ی سینه فشار می‌آورند.

علائم باد فتق

یکی از شایع‌ترین علائم باد فتق وجود توده یا برآمدگی در محل تشکیل (معمولاً شکم و کشاله ران) است که معمولا در زمان دراز کشیدن محو می‌شود. فعالیت‌هایی مانند خندیدن، گریه کردن، زور زدن هنگام اجابت مزاج، سرفه کردن یا بلند کردن اجسام سنگین باعث بیرون‌زدگی فتق می‌شود.

علائم باد فتق عبارت‌اند از:

• تورم یا برآمدگی در محل‌های ایجاد فتق مانند شکم، کشاله‌ی ران، کیسه‌ی بیضه
• افزایش درد در محل بیرون زدگی
• درد در زمان بلند کردن اجسام سنگین
• افزایش اندازه برآمدگی در طول زمان
• احساس درد مبهم
• احساس سیری یا علائم انسداد روده

توجه کنید که در مورد فتق هیاتیال هیچ‌گونه برآمدگی در خارج از بدن وجود ندارد؛ اما علائم آن شامل سوزش سردل، سوء هاضمه، برگشت مکرر غذا، اختلال در بلع و درد قفسه سینه است.

علت ایجاد فتق چیست؟

باد فتق به‌علت ضعف عضلانی و فشار ایجاد می‌شود و بسته به‌علت آن، ممکن است به‌سرعت یا در مدت‌زمان طولانی ایجاد شود. برخی از دلایلی که باعث ضعف عضلانی و کشیدگی و ایجاد باد فتق می‌شوند عبارت‌اند از:

• افزایش سن
• آسیب ناشی از ضربه یا جراحی
• بیماری مادرزادی
• ورزش سنگین
• بلند کردن اجسام سنگین
• سرفه مزمن
• بارداری به‌ویژه چندقلویی
• یبوست مزمن
• اضافه‌وزن و چاقی
• آسیت (تجمع مایعات در شکم)

فتق کشاله ران یا هرنی اینگوینال شایع‌ترین نوع باد فتق است و بیشتر در مردان دیده می‌شود.

چه افرادی در معرض خطر فتق هستند؟

برخی عوامل خطر باد فتق را افزایش می‌دهند:

• نوزاد نارس
• وزن کم هنگام تولد
• سرفه مزمن
• بارداری
• فیبروز کیستیک (نوعی بیماری ژنتیکی ریوی)
• اضافه‌وزن و چاقی
• سیگار کشیدن
• سابقه خانوادگی باد فتق

عوارض باد فتق

فتق ممکن است با گذشت زمان بزرگ‌تر و دردناک‌تر شود و عوارضی را ایجاد کند؛ ازجمله:

• فتق اینکارسره (گیرافتاده): دراین‌حالت بخشی از روده یا بافت شکمی داخل ساک هرنی گیر می‌افتد و مسیر روده را سد می‌کند. این وضعیت باعث ایجاد حالت تهوع، استفراغ، درد معده یا ناتوانی در دفع می‌شود.
• فتق استرانگوله: در این وضعیت، فتق اینکارسره موجب قطع جریان خون به قسمتی از روده می‌شود. این قطع جریان خون می‌تواند منجربه مرگ بافت روده شود. فتق استرانگوله بسیار خطرناک است و باید به‌صورت اورژانسی جراحی شود.

فتق استرانگوله بسیار خطرناک است و نیاز به عمل جراحی فوری دارد.

روش‌های تشخیصی

اولین قدم در تشخیص باد فتق، معاینه فیزیکی است. پزشک در حین معاینه ممکن است به یک برآمدگی در ناحیه شکم یا کشاله ران برخورد کند که به هنگام ایستادن، سرفه کردن یا فشار بزرگ‌تر می‌شود.

همچنین پزشک سابقه پزشکی، علائم و سبک زندگی شما را بررسی می‌کند. سایر روش‌ها برای تشخیص باد فتق عبارت‌اند از:

• سونوگرافی شکم: در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تهیه تصاویر از ساختارهای داخل بدن استفاد می‌شود.
• سی‌تی‌اسکن شکمی: در این روش از اشعه ایکس برای تهیه تصویر از بافت‌های داخلی استفاده می‌شود.
• آم‌آرآی شکم: در این روش نیز از امواج مغناطیسی قوی برای تصویربرداری استفاده می‌شود.

درمان باد فتق

درمان فتق بسته به نوع و شدت بیرون‌زدگی فتق متفاوت است:

درمان غیرجراحی باد فتق

در‌صورتی‌که علائم باد فتق خفیف باشد، ممکن است پزشک درمان حمایتی را توصیه کند. استفاده از فتق‌بند طبی یکی از روش‌های حمایتی است. فتق‌بند از طریق ایجاد فشار ملایم فتق را در جای خود نگه می‌دارد. حتماً در مورد استفاده از فتق‌بند با پزشک خود مشورت کنید.

درمان جراحی باد فتق

باد فتق اغلب به‌خودی‌خود برطرف نمی‌شود. در مواردی که فتق آزاردهنده، دردناک یا خطرناک باشد، آن را با جراحی برطرف می‌کنند. جراح بهترین روش عمل باد فتق را براساس شرایط شما و شدت فتق انتخاب می‌کند.

در مقاله جراحی فتق به‌طور مفصل به انواع جراحی فتق و مراقبت‌های بعد از آن پرداخته‌ایم.

درمان باد فتق خفیف معمولاً با کمک فتق‌بند صورت می‌گیرد؛ اما در موارد فتق شدید یا خطرناک، عمل جراحی توصیه می‌شود.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

درصورتی‌که باد فتق دچار تغییر رنگ به قرمز، بنفش یا تیره شود باید فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید. اگر باد فتق باعث ایجاد درد قابل توجه و احساس ناراحتی در کشاله ران و اطراف استخوان شرمگاهی شود حتماً با پزشک جراح مشورت کنید. همچنین اگر فتق هیاتال شما منجربه علائمی مانند رفلاکس معده شده است با پزشک مشورت کنید.

پیشگیری از بیماری باد فتق

انجام برخی اقدامات ممکن است به پیشگیری از باد فتق کمک کند:

• سیگار را ترک کنید.
• در صورت سرفه‌های مداوم، با یک پزشک برای درمان مشورت کنید.
• وزن خود را در محدوده‌ی طبیعی حفظ کنید.
• با مصرف فیبر کافی در رژیم غذایی از یبوست جلوگیری کنید.
• ورزش‌های تقویت‌کننده‌ی عضلات شکمی انجام دهید.
• از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید و طریقه صحیح بلند کردن اشیا را از روی زمین یاد بگیرید.

کلام آخر دکترساینا

باد فتق در برخی موارد نیازی به درمان خاصی ندارد؛‌ اما وقتی علائم باد فتق برای شما ایجاد ناراحتی کرده است یا پزشک تشخیص می‌دهد که باد فتق ممکن است خطرناک شود، باید درمان صورت بگیرد. اگر علائمی مانند درد، یبوست، درد قفسه سینه و … را تجربه می‌کنید حتماً با یک پزشک مشورت کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری