کیست هموراژیک چیست؟ + از علائم تا درمان

کیست‌ها کیسه‌هایی پر از مایع هستند که به دلایل مختلفی در هر جایی از بدن ممکن است تشکیل شوند. کیست تخمدان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های زنان است که می‌تواند باعث علائم مختلفی از قبیل درد یا بی‌نظمی قاعدگی شود. کیست‌های تخمدان انواع مختلفی دارند و کیست هموراژیک یکی از آن‌هاست. اگر اخیراً پزشک به شما گفته که مبتلا به کیست هموراژیک هستید و از بابت عوارض آن نگران یا کنجکاوید که درمان آن را بدانید، متن پیش رو را دنبال کنید.

کیست هموراژیک چیست؟

کیست تخمدان یک کیسه پر از مایع است که در تخمدان‎ زنانی که در سنین باروری هستند تشکیل می‌شود. کیست هموراژیک به حالتی گفته می‌شود که کیست تخمدان خونریزی کند.

به نقل از MayoClinic در خصوص کیست هموراژیک:

کیست‌های هموراژیک تخمدان در زنانی که یائسه نشده‌اند تشکیل می‌شوند. این کیست‌ها درنتیجه‌ی تخمک‌گذاری ایجاد می‌شوند. مشخص نیست که چرا این کیست‌ها فقط در برخی زنان دیده می‌شود و در زنان دیگر دیده نمی‌شود. درمان کیست‌های هموراژیک تخمدان به اندازه و علائم احتمالی آن‌ها بستگی دارد. این کیست‌ها عموماً تاثیری بر روی توانایی باروری زنان نمی‌گذارند.

انواع کیست هموراژیک

برای آشنایی با انواع کیست هموراژیک تخمدان، لازم است ابتدا با انواع کیست تخمدان آشنا شویم. اغلب کیست‌های تخمدان فانکشنال یا عملکردی هستند و بیماری محسوب نمی‌شوند. این کیست‌ها به دنبال تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان) ایجاد می‌شوند؛ دو نوع کیست عملکردی وجود دارد:

• کیست‌های فولیکولار: در هر چرخه قاعدگی در هر ماه، یک کیسه کوچک در تخمدان به نام فولیکول، تخمکی آزاد می‌کند. کیست فولیکولار زمانی ایجاد می‌شود که فولیکول تخمکی آزاد نمی‌کند و به جای آن پر از مایع شده و بزرگ می‌شود.
• کیست‌های لوتئال: پس از آزاد شدن تخمک از فولیکول، گروهی از سلول‌های آزادکننده هورمون به نام جسم زرد تشکیل می‌شوند. کیست لوتئال زمانی تشکیل می‌شود که مایع در داخل جسم زرد تجمع یابد و بزرگ شود.

اما همه کیست‌های تخمدان هم عملکردی نیستند؛ برای مثال کیست‌های نئوپلاستیک در اثر رشد بیش‌ازحد سلولی تشکیل می‌شوند و ممکن است خوشخیم یا بدخیم باشند.

اغلب کیست‌های هموراژیک از نوع فانکشنال یا عملکردی و بیشتر از نوع عملکردی لوتئال و تعداد کمی از آن‌ها نئوپلاستیک هستند؛ اما به‌طور کلی این کیست‌ها خوشخیم‌اند. (منبع: Science Direct)

کیست‌ هموراژیک اغلب از نوع عملکردی یا فانکشنال است. کیست هموراژیک اغلب بی‌علامت است.

علائم کیست هموراژیک تخمدان

کیست هموراژیک تخمدان ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. بااین‌حال کیست‌های هموراژیک اغلب باعث درد و ناراحتی می‌شوند. از جمله علائم احتمالی این کیست تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد شکم
• درد لگن
• پریودهای دردناک یا نامنظم  

علائم زیر می‌تواند نشان‌دهنده علائم کیست تخمدان هموراژیک شدید یا عوارض آن باشد و لازم است در صورت بروز هر یک از آن‌ها سریعاً پزشک خود را در جریان قرار دهید:

• درد ناگهانی و شدید لگن
• تب و تهوع همراه با درد لگن
• احساس ضعف، سرگیجه یا غش کردن
• تنفس نامنظم
• خون‌ریزی سنگین و نامنظم بین پریودها

عوارض کیست هموراژیک

اغلب کیست‌های هموراژیک تخمدان بی‌خطرند و به‌طور خودبه‌خودی برطرف می‌شوند. این کیست‌ها عموماً باعث عوارضی از قبیل نازایی نمی‌شوند. بااین‌حال، بروز برخی عوارض محتمل است؛ دقت کنید که اغلب این عوارض، بین انواع کیست‌های تخمدان مشترک‌اند.

۱. کیست سرطانی

این نوع کیست، اغلب غیرسرطانی هستند؛ اما گاهی ممکن است این کیست‌ها سرطانی شوند. کیست‌هایی که پس از یائسگی تشکیل می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که سرطانی باشند.

۲. پارگی کیست تخمدان

کیست‌های عملکردی اغلب بدون عارضه پاره می‌شوند؛ اما در برخی مواقع پارگی کیست می‌تواند باعث درد شدید و تورم شکم شود. هرچه اندازه کیست بزرگ‌تر باشد، احتمال پارگی آن هم بیشتر است.

کیست هموراژیک تخمدان اغلب مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند؛ اما گاهی ممکن است عوارضی ایجاد کند و باعث آسیب به تخمدان شود.

۳. تورشن یا چرخش تخمدان

کیست ممکن است آن‌قدر بزرگ شود که باعث چرخش خودبه‌خودی تخمدان شود. چرخش یا تورشن تخمدان با مختل کردن خون‌رسانی تخمدان، می‌تواند باعث مرگ این عضو بدن شود. درد شدید، تهوع و استفراغ همگی از علائم احتمالی چرخش تخمدان هستند.                     

آیا کیست هموراژیک خطرناک است؟

ابتلا به کیست هموراژیک تخمدان اغلب مسئله‌ساز و خطرناک نیست. در اغلب موارد این کیست‌ها علامتی ایجاد نمی‌کنند و به طور اتفاقی حین معاینه لگن یافت می‌شوند. درصورتی‌که کیست اندازه کوچک یا متوسطی داشته باشد و هیچ درد یا علامتی برای‌تان ایجاد نکند، ممکن است پزشک تنها تصمیم بگیرد که آن را تحت نظر بگیرد.

آیا کیست هموراژیک بر باروری اثر منفی می‌گذارد؟

عموماً کیست هموراژیک تخمدان هیچ تاثیر منفی بر روی بارداری نمی‌گذارد؛ حتی زمانی که یکی از تخمدان‌ها خارج می‌شود، تا زمانی که تخمدان دیگر سالم باشد می‌توانید باردار شوید. تنها زمانی کیست می‌تواند منجر به نازایی شود، که در هر دو تخمدان تشکیل شود و برای درمان آن لازم باشد هر دو تخمدان هم خارج شود.

چه کسانی بیشتر مبتلا به کیست هموراژیک می‌شوند؟

هرکسی ممکن است به کیست هموراژیک تخمدان دچار شود، اما عوامل زیر احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:

• زنانی که دچار یائسگی نشده‌اند
• دوران بارداری
• ابتلا به برخی بیماری‌ها مثل اندومتریوز (تشکیل بافت مشابه دیواره رحم در جایی خارج از رحم مثل تخمدان)
• ابتلا به مشکلات هورمونی
• مصرف داروهایی که به تخمک‌گذاری کمک می‌کنند مثل کلومیفن

آیا کیست هموراژیک تخمدان چپ و راست با هم تفاوت دارند؟

این کیست ممکن است هم در تخمدان راست و هم در تخمدان چپ تشکیل شود. علائم، روش‌های تشخیص و همچنین روش‌های درمان کیست تخمدان صرف نظر از محل قرارگیری آن تفاوتی با یکدیگر ندارد.

تشخیص کیست هموراژیک

راه‌های مختلفی برای تشخیص کیست هموراژیک تخمدان وجود دارد. در ادامه شما را با برخی راه‌هایی که پزشک ممکن است برای تشخیص این نوع کیست تخمدان استفاده کند آشنا می‌کنیم.

۱. آزمایش بارداری

برخی مواقع کیست‌های جسم زرد می‌توانند باعث پاسخ مثبت کاذب آزمایش بارداری شوند (یعنی علی‌رغم اینکه باردار نیستید، نتیجه تست مثبت شود). بنابراین درصورت شک به کیست، پزشک ممکن است آزمایش بارداری درخواست کند.

۲. معاینه لگن

پزشک ممکن است حین معاینه روتین لگن متوجه حضور کیست هموراژیک شود. براساس اندازه و نوع کیست، ممکن است روش‌های تشخیصی دیگری را هم در ادامه درخواست کند.

۳. سونوگرافی لگن

سونوگرافی یک شیوه تصویربرداری است که در آن از امواج صوتی برای دیدن اعضای درونی بدن استفاده می‌شود. سونوگرافی علاوه بر تشخیص کیست، می‌تواند انواع کیست مایع، جامد و ترکیبی را از یکدیگر افتراق بدهد. برای تشخیص کیست هموراژیک اغلب سونوگرافی از راه واژن یا سونوگرافی ترنس واژینال (TVS) درخواست می‌شود.

۴. لاپاروسکوپی

لاپاروسکوپی تشخیصی، یک شیوه جراحی است که با استفاده از چند برش کوچک در شکم و وارد کردن دوربین به پزشک کمک می‌کند تا با دید مستقیم محوطه درون شکم را بررسی کند. لاپاروسکوپی نیاز به بی‌هوشی دارد.

۵. آزمایش خون CA-125

درصورتی‌که کیست بخش جامد داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون CA-125 را درخواست کند تا بفهمد کیست تخمدان خوشخیم یا بدخیم است. سطح آنتی‌ژن سرطان ۱۲۵ یا همان CA-125 در زنان مبتلا به سرطان تخمدان بالا می‌رود. البته سطح این فاکتور ممکن است در بسیاری از مشکلات غیرسرطانی رحم و تخمدان هم افزایش یابد.

درمان کیست هموراژیک

در اغلب موارد کیست‌های هموراژیک نیاز به هیچ درمانی ندارند. آن‌ها معمولاً به صورت خودبه‌خودی و طی چند هفته یا بعد از چند چرخه قاعدگی از بین می‌روند. در سایر موارد پزشک ممکن است یک یا چند تا از درمان‌های زیر را دنبال کند:

تحت‌نظر گرفتن

ازآن‌جایی‌که اغلب کیست‌های تخمدان به صورت خودبه‌خودی و بدون درمان برطرف می‌شوند، پزشک تنها ممکن است تصمیم بگیرد شما را به مدت چند هفته تحت‌نظر بگیرد. ازاین‌رو ممکن است لازم باشد چند هفته یا چند ماه پس از تشخیص کیست هموراژیک، سونوگرافی مجدد بدهید تا پزشک بفهمد کیست به طور خودبه‌خودی برطرف شده است یا خیر.

درمان دارویی کیست هموراژیک

پزشک ممکن است برخی داروهای خاص مثل داروهای ضدبارداری هورمونی را برای توقف تخمک‌گذاری تجویز کند. توقف تخمک‌گذاری عموماً از تشکیل کیست‌های جدید جلوگیری می‌کند.

جراحی

درصورتی‌که کیست هموراژیک تخمدان رشد کند یا علامت‌دار شود، پزشک ممکن است توصیه به انجام جراحی کند. نوع عمل جراحی به محل و نوع کیست بستگی دارد. از جمله روش‌های جراحی کیست هموراژیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لاپاروسکوپی: در این روش پزشک یک برش بسیار کوچک روی شکم می‌زند و کیست را خارج می‌کند. به این روش سیستکتومی تخمدان می‌گویند.
• لاپاروتومی: درصورتی‌که کیست هموراژیک بزرگ باشد، پزشک ممکن است توصیه به لاپاراتومی کند. در این شیوه جراحی لازم است برای خارج کردن کیست، یک برش بزرگ بر روی شکم ایجاد شود.

برای درمان کیست هموراژیک پزشک ممکن است تنها آن را تحت نظر بگیرد و بعد از مدتی سونوگرافی مجدد درخواست کند. اگر کیست مشکل ایجاد کرده باشد، ممکن است توصیه به مصرف دارو یا انجام جراحی کند.

درمان خانگی کیست هموراژیک

برای کمک به درمان کیست هموراژیک تخمدان در خانه می‌توانید روش‌های زیر را امتحان کنید:

• از کمپرس گرم مثل کیسه آب گرم یا پد داغ برای کمک به کاهش درد و فشار عضلات استفاده کنید.
• مراقب داروهایی که می‌خورید باشید و دستورالعمل نوشته‌شده روی آن‌ها را به دقت دنبال کنید.
• داروهای تجویزی پزشک را مطابق با دستورالعمل نوشته‌شده در نسخه مصرف کنید.
• درصورتی‌که پزشک دارویی برای‌تان تجویز نکرده است، با او درباره استفاده از داروهای ضددرد بدون نسخه (OTC) مشورت کنید.

آیا درمان قطعی کیست هموراژیک امکان دارد؟

بله؛ کیست هموراژیک تخمدان در اغلب موارد طی چند هفته یا چند ماه به صورت خودبه‌خودی از بین می‌رود. در غیراین‌صورت اگر اندازه کیست بزرگ باشد یا علامت‌دار شده باشد، پزشک ممکن است توصیه به انجام جراحی کند. بنابراین درمان قطعی کیست هموراژیک تخمدان امکان‌پذیر است. البته همواره ممکن است که دوباره کیست‌های تازه‌ای ایجاد شوند و نمی‌شود از ایجاد مجدد کیست به‌طور قطعی جلوگیری کرد.

چه زمانی برای کیست هموراژیک از جراحی استفاده می‌شود؟

در بعضی موارد لازم است کیست هموراژیک با جراحی خارج شود:

• اندازه کیست هموراژیک تخمدان بزرگ باشد (قطر بیش از ۵ سانتیمتر)
• باعث درد شود
• خودبه‌خود برطرف نشود
• پزشک نتواند تشخیص دهد که خوشخیم یا بدخیم است (بی‌خطر است یا سرطانی)
• پارگی کیست
• تورشن (چرخش) تخمدان شود

آیا کیست هموراژیک تخمدان نیاز به تخلیه تخمدان دارد؟

گاهی بله. جراحی به دو صورت انجام می‌شود:

• سیستکتومی: فقط کیست خارج می‌شود.
• اووفورکتومی: کل تخمدان خارج می‌شود.

تصمیم‌گیری دراین‌باره که تنها کیست یا کل تخمدان خارج شود به عوامل مختلفی از قبیل سن، تمایل به بارداری در آینده و نگرانی در رابطه با سرطان بستگی دارد.

علاوه‌براین، اگر کیست هموراژیک به نحوی به تخمدان آسیب بزند که هیچ بافت سالمی باقی نماند، جراح ممکن است تمام تخمدان را بردارد.

آیا می‌توان از کیست هموراژیک جلوگیری کرد؟

هیچ راه قطعی برای جلوگیری از ایجاد کیست هموراژیک تخمدان وجود ندارد. برخی مطالعات پیشنهاد می‌کند که سرکوب تخمک‌گذاری با مصرف داروهای ضدبارداری می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به کیست مفید باشد؛ اما این راه همیشه موثر نیست.

مراجعه منظم به پزشک و انجام معاینه لگن یک راهی است که به شناسایی هرگونه تغییری در وضعیت تخمدان‌ها از جمله تشکیل کیست کمک می‌کند. در طی معاینه لازم است پزشک را در جریان هرگونه تغییری در چرخه‌های ماهانه قرار دهید. درد مداوم لگن، احساس پری یا سنگینی در لگن، درد حین نزدیکی یا اجابت مزاج از علائمی است که لازم است به آن‌ها توجه کنید و پزشکتان را در جریان آن‌ها قرار دهید.

اگر علائمی مثل درد ناگهانی، کاهش وزن بی‌دلیل، تغییر در چرخه قاعدگی و خونریزی غیرطبیعی دارید در اولین فرصت با پزشک مشورت کنید.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

کیست هموراژیک در اغلب موارد به صورت خودبه‌خودی برطرف می‌شود؛ اما اگر کیست بزرگ یا علامت‌دار شد، لازم است با پزشک خود در این باره مشورت کنید. علائم را به دقت زیرنظر بگیرید و پزشک را در جریان هرگونه تغییر غیرطبیعی قرار دهید. درصورتی‌که کیست هموارژیک دارید و هر یک از علائم زیر را داشتید، لازم است سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• تغییر ناگهانی در چرخه‌های قاعدگی
• قاعدگی‌های دردناک و غیرقابل تحمل
• خون‌ریزی شدید در فواصل بین پریودها
• درد شدید شکمی که برطرف نمی‌شود
• کاهش وزن بدون علت
• وضعیت عمومی سلامت ضعیف
• احساس سرگیجه، سبکی سر یا غش

کلام آخر دکترساینا

کیست هموراژیک تخمدان به وضعیتی گفته می‌شود که کیست تخمدان خون‌ریزی کند. این کیست‌ها اغلب بی‌خطر هستند و پس از مدتی و به صورت خودبه‌خودی برطرف می‌شوند. بااین‌حال درصورتی‌که علامت‌دار شوند یا رشد کنند، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که با استفاده از جراحی آن‌ها را خارج کند. درصورتی‌که هرگونه علائم نگران‌کننده از قبیل درد شدید شکم، خون‌ریزی از واژن یا سرگیجه دارید، لازم است که سریعاً پزشک خود را در جریان قرار دهید.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.