همه‌چیز درباره کیست بارتولین: علائم، خطرات و درمان

کیست بارتولین یا بارتولن ازجمله بیماری‌های شایع زنان است که ناحیه‌ی تناسلی را درگیر می‌کند. در این بیماری غده بارتولین بزرگ شده و تبدیل به کیست می‌شود. کیست بارتولین اغلب عارضه‌ای کم‌خطر است و به‌راحتی درمان می‌شود؛ اما گاهی ممکن است این کیست عفونی شود و مشکلاتی را برای فرد مبتلا ایجاد کند.

درمان کیست بارتولین بستگی به عوامل مختلفی ازجمله وضعیت کیست و سن فرد مبتلا دارد. در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا سعی داریم به تمامی پرسش‌های شما پاسخ دهیم.

کیست بارتولین چیست؟

غدد بارتولین یک جفت غده به اندازه‌ی نخود هستند که در پشت و دو طرف لبه‌های ورودی واژن قرار گرفته‌اند. در واقع لابیا‌ها و غدد بارتولین بخشی از اندام تناسلی خارجی زنانه یا مهبل حساب می‌شوند. این غدد مسئول ترشحات مایعاتی به نام موکوس هستند که به حفظ لغزندگی واژن کمک می‌کنند.

کیست بارتولن نوعی کیست واژن و یک توده‌ی غیرسرطانی است که در اثر انسداد در یکی از دو غده بارتولین ایجاد می‌شود.

با انسداد مجرای ورودی غده بارتولین، مایعات به داخل غده برمی‌گردند. تجمع مایعات درون غده باعث تشکیل یک برجستگی می‌شود. کیست بارتولین معمولاً فقط در یکی از غدد اتفاق می‌افتد.

کیست بارتولین خیلی وقت‌ها کوچک است و ایجاد درد نمی‌کند؛ اما اگر عفونی شده و کیست تبدیل به آبسه بارتولین شود، می‌تواند بسیار دردناک بوده و نیاز به درمان داشته باشد.

به گفته وبسایت Mayo Clinic:

غدد بارتولین در دو طرف مدخل واژن قرار دارند. این غدد با ترشحات مایعات به لغزندگی محیط واژن کمک می‌کنند. گاهی ورودی این غدد مسدود شده و باعث می‌شود تا ترشحات دوباره به داخل غده بازگردند؛ به این حالت کیست بارتولین می‌گویند.

کیست بارتولین به‌خودی‌خود معمولاً بدون درد است؛‌ اما گاهی مایعات داخل کیست عفونی می‌شوند؛ درنتیجه بافت اطراف کیست ملتهب می‌شود، چرک تجمع پیدا می‌کند و آبسه‌ی بارتولین را تشکیل می‌دهد. کیست بارتولین و همچنین آبسه‌ی بارتولین نسبتاً شایع‌اند.

کیست بارتولین چقدر شایع است؟

حدود ۲ درصد از افراد در طول زندگی خود کیست بارتولین را تجربه می‌کنند. (منبع: Cleveland Clinic) کیست بارتولین در زنانی که در سن باروری قرار دارند شایع‌تر است. احتمال ابتلا به کیست بارتولین پس از یائسگی کاهش پیدا می‌کند.

کیست بارتولین چه شکلی است؟

کیست بارتولین شبیه یک برجستگی گرد در زیر پوست و روی لبه‌ی واژن (لابیا) است. این نوع کیست معمولاً بدون درد است. در صورت عفونی شدن، ممکن است قرمز، سفت و متورم شود. ممکن است به نظر برسد درون کیست با مایع و چرک پر شده است؛ در این حالت ممکن است ترشح داشته باشد.

کیست بارتولین می‌تواند به اندازه یک نخود کوچک باشد یا به اندازه یک توپ گلف بزرگ شود. همچنین کیست بارتولین ممکن است باعث شود یک سمت لابیا نسبت به سمت دیگر بزرگتر به نظر برسد.

کیست بارتولین در کجا قرار دارد؟

کیست بارتولین درست در محل قرارگیری غده بارتولین تشکیل می‌شود؛ یعنی در یکی از دو سمت ورودی واژن و در زیر لابیا.

علائم کیست بارتولن

معمولاً تا وقتی‌که کیست خیلی بزرگ و آلوده نشده باشد علائم بالینی ظهور نمی‌کنند. به‌احتمال‌زیاد در صورت ایجاد عفونت یا آبسه در محل کیست، درد شدیدی احساس خواهید کرد. دراین‌حالت رابطه‌ی جنسی و حتی راه رفتن ممکن است درد را تحریک کند. اگر کیست بزرگ باشد ممکن است باعث شود یکی از لبه‌های خارجی واژن پایین‌تر از طرف دیگر قرار بگیرد.

علائم کیست بارتولین عفونی عبارت‌اند از:

• ناراحتی هنگام رابطه، راه رفتن، نشستن، قرار دادن تامپون، شستشو و خشک کردن
• تب و لرز
• قرمزی
• دردی که دائماً شدید شود و نشستن، راه رفتن و حرکت را سخت ‌کند
• تورم و سفتی در منطقه‌ی کیست
• خروج ترشحات از کیست
• تغییر اندازه در یکی از لابیاهای واژن

بسیار مهم است که در صورت مشاهده علائم کیست بارتولن به دکتر زنان مراجعه کنید تا مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید.

علت ایجاد کیست بارتولین

علت دقیق انسداد غده و تشکیل این کیست مشخص نیست. برخی عوامل ممکن است در ایجاد کیست بارتولین نقش داشته باشند:

• آسیب، تحریک یا رشد بیش‌ازحد پوست در بخش مهبل ناحیه واژن
• عفونت‌های مقاربتی مثل سوزاک، کلامیدیا و سایر عفونت‌های مقاربتی
• سایر باکتری‌های عفونی مثل اشرشیا کلای، استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوانزا

اگرچه پزشکان کیست بارتولین را جزو بیماری‌های مقاربتی نمی‌دانند؛ ولی نایسریا گونوره‌آ عامل بیماری مقاربتی سوزاک از شایع‌ترین عوامل بیماری‌زایی است که هنگام آزمایش کیست‌های بارتولن از کیست جدا می‌شود.

آیا کیست بارتولین مسری است؟

اغلب کیست‌های بارتولین عفونی نمی‌شوند و نمی‌توانند در اثر تماس، باعث انتقال عفونت شوند. البته گاهی کیست بارتولین در اثر عفونت مقاربتی ایجاد می‌شود؛ دراین‌حالت، عفونت می‌تواند از طریق تماس جنسی منتقل شود.

آیا کیست بارتولین ناشی از عفونت است؟

لزوماً خیر؛ اما گاهی کیست بارتولین در اثر عفونت با باکتری‌ها مثل اشرشیا کولای یا دیگر باکتری‌های عفونی یا عفونت‌های مقاربتی مثل سوزاک و کلامیدیا ایجاد می‌شوند. این باکتری‌ها می‌توانند ورودی غدد بارتولین را مسدود کنند و باعث تشکیل کیست شوند.

چه کسانی در معرض خطر کیست بارتولین قرار دارند؟

دلیل دقیق انسداد مجاری معمولاً نامشخص است؛ اما می‌توان باکتری‌ها را به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در نظر گرفت.

این افراد برای ابتلا به کیست بارتولن مستعدتر هستند:

• فعال بودن ازنظر جنسی
• بازه‌ی سنی بین ۲۰ تا ۳۰ سال
• سابقه‌ی ابتلا به کیست بارتولین در گذشته
• سابقه صدمات جسمی در ناحیه بروز کیست
• سابقه عمل جراحی در ناحیه‌ی واژن

عوارض کیست بارتولین

کیست بارتولین معمولاً خطرساز نمی‌شود؛ اما می‌تواند بعضی مشکلات را ایجاد کند:

۱. آبسه بارتولین

پیش‌تر گفتیم که گاهی اوقات باکتری‌ها می‌توانند به مایع کیست وارد شده و باعث تجمع چرک به شکل آبسه بارتولین شوند. این آبسه می‌تواند دردناک باشد.

ممکن است پزشک برای مقابله با عوامل ایجادکننده‌ی چرک، آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیف تجویز کند.

آبسه می‌تواند بسیار سریع وخیم شود. فرد مبتلا ممکن است علائم زیر را در ناحیه‌ی اطراف آبسه مشاهده کند:

• قرمزی
• حساس شدن پوست
• احساس گرما و حرارت در منطقه‌ی آبسه
• درد در هنگام فعالیت جنسی
• تب
• پارگی و نشت عفونت

۲. ترکیدن کیست بارتولین

گاهی ممکن است کیست بارتولین خودبه‌خود بترکد. وقتی کیست می‌ترکد، ممکن است از داخل آن مایعات و چرک با رنگ‌های از زرد روشن تا قهوه‌ای یا قرمز به بیرون ترشح کند. این ترشحات ممکن است بوی نامطلوبی داشته باشد. همچنین ممکن است درد زیادی را تجربه کنید.

اما به خاطر داشته باشید این اتفاق خطرناک نیست. ناحیه‌ی کیست را تمیز و خشک نگه دارید تا از انتشار عفونت جلوگیری کنید.

۳. عوارض ناشی از بیماری مقاربتی

گاهی کیست بارتولین ناشی از بیماری مقاربتی است. دراین‌حالت، هر چند کیست بارتولین به‌‌تنهایی خطرناک نیست؛ اما بیماری مقاربتی می‌تواند مشکلات زیادی برای شما ایجاد کند. همچنین ممکن است بیماری را به دیگران منتقل کنید. ازاین‌رو، بهتر است در صورت مشاهده این کیست، به‌خصوص اگر رابطه جنسی محافظت‌نشده داشته‌اید، حتماً از متخصص زنان کمک بگیرید.

۴. سرطان بارتولین

کیست بارتولین خوش‌خیم است و تبدیل به سرطان نمی‌شود؛‌ اما گاهی ممکن است نوع نادری از سرطان به نام سرطان بارتولین با کیست بارتولین اشتباه گرفته شود.

روش‌های تشخیص کیست بارتولین

خیلی وقت‌ها کیست بارتولین طی چکاپ‌های دوره‌ای به‌صورت اتفاقی شناسایی می‌شود. درغیراین‌صورت، شما در صورت مشاهده هر نوع علائم مشکوک باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص قطعی، مراحل زیر را طی می‌کند:

۱. گرفتن شرح حال

پزشک از شما سوالاتی درباره سابقه بیماری و ابتلا به کیست و سابقه بیماری‌های عفونی می‌پرسد. ممکن است درباره فعالیت‌های جنسی شما نیز سوالاتی بپرسد تا از امکان ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مطلع شود.

۲. معاینه لگن

پزشک طی معاینه لگن، ناحیه واژن و دهانه رحم شما را بررسی می‌کند و به‌دنبال هر نوع نشانه غیرطبیعی می‌گردد. اگر کیست بارتولین به‌اندازه کافی بزرگ باشد، پزشک در این مرحله می‌تواند متوجه کیست شود.

۳. نمونه‌برداری

ممکن است پزشک برای رد احتمال سرطان، از کیست شما نمونه‌برداری کند. نمونه‌برداری به‌خصوص در افراد بالای ۴۰ سال اهمیت دارد. سپس این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا زیر میکروسکوپ از نظر وجود سلول‌های غیرطبیعی بررسی شود.

درمان کیست بارتولین

درمان کیست بارتولین بستگی به علائم آن دارد. اگر کیست کوچک و بدون درد است و عفونی به نظر نمی‌رسد، ممکن است اصلا نیازی به درمان نداشته باشید.

اگر علائم پایدارند یا کیست در حال بزرگ شدن است، ممکن است کیست در حال عفونی شدن و تبدیل به آبسه باشد. دراین‌حالت باید درمان را شروع کنید. در موارد شدید کیست با جراحی خارج می‌شود.

۱. درمان خانگی کیست بارتولین

در‌صورتی‌که زیر ۴۰ سال دارید و کیست شما مشکل‌ساز نشده است، ممکن است اصلاً نیازی به درمان دارویی نباشد.

نشستن در تشت یا وان می‌تواند به درمان کیست کمک کند:

1. وان را به‌اندازه‌ی ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر از آب ولرم پر کنید (به‌اندازه‌ای که بتواند واژن شما را بپوشاند) و به‌آرامی بنشینید.
2. این کار را چند بار در روز و به مدت ۳ تا ۴ روز انجام دهید.
3. کیست ممکن است خودبه‌خود ترکیده و تخلیه شود.
4. پس از ترکیدن کیست، محل کیست را تا بهبود کامل تمیز و خشک نگه دارید.

به‌هیچ‌عنوان کیست بارتولین را فشار ندهید و سعی نکنید خودتان آن را تخلیه کنید.

۲. درمان دارویی

مسکن‌ها: درصورتی‌که درد آزاردهنده باشد، ممکن است پزشک برای کاهش درد و التهاب برای شما مسکن تجویز کند.

آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر کیست شما عفونی شده باشد یا آزمایش‌ها نشان دهد که به بیماری مقاربتی مبتلا هستید، احتمالاً پزشک برای‌تان آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.

۳. تخلیه کیست بارتولین با جراحی

 اگر کیست بزرگ و عفونی است، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در این روش پزشک یک برش بسیار کوچک در کیست بارتولین ایجاد می‌کند. بعدازآن یک لوله‌ی لاستیکی کوچک (کاتتر) در دهانه‌ی کیست قرار می‌دهد و محتویات آن را تخلیه می‌کند. این لوله می‌تواند تا ۶ هفته در محل خود باقی بماند. عوارض جانبی این روش شامل درد یا ناراحتی به‌خصوص هنگام برقراری رابطه جنسی است. همچنین ممکن است تورم لبه‌های واژن، عفونت، خون‌ریزی یا زخم نیز داشته باشید.

۴. تخلیه کیست با ﻣﺎرﺳﻮﭘﻴﺎﻟﻴﺰاﺳﻴﻮن

این روش در صورتی استفاده می‌شود که کیست بارتولین شما آزاردهنده یا عودکننده باشد. در این روش پزشک کیست را باز کرده و سپس با بخیه زدن پوست اطراف آن، یک کیسه‌ی کوچک ایجاد می‌کند. این عمل باعث می‌شود کیست تخلیه شود. سپس محل را با گاز مخصوصی که خون و مایعات را جذب می‌کند پانسمان می‌کند. این روش یک عمل سرپایی محسوب می‌شود که کمتر از نیم ساعت طول می‌کشد و شما می‌توانید همان روز مرخص شوید. ممکن است لازم باشد پس‌ازاین عمل مسکن مصرف کنید. البته باید گفت که همچنان خطر عفونت، خونریزی و بازگشت آبسه وجود دارد.

۵. برداشتن غده بارتولن

به‌ندرت اگر کیست شما مدام عود کند یا روش‌های دیگر پاسخ‌گو نباشند ممکن است  غده بارتولین برداشته شود. این جراحی حدود یک ساعت طول می‌کشد. جراحی با بی‌هوشی کامل انجام می‌شود؛ اما ممکن است بتوانید همان روز مرخص شوید. عوارض جانبی احتمالی این عمل شامل خونریزی، کبودی و عفونت است.

مراقبت‌های پس از جراحی کیست بارتولین

ممکن است پس از جراحی تا چند روز احساس درد و ناراحتی در ناحیه مهبل داشته باشید. ممکن است نشستن طولانی‌مدت برای‌تان دشوار باشد. همچنین ممکن است هنگام دفع ادرار، به خاطر برخورد ادرار با زخم احساس درد کنید.

ممکن است پزشک کاتتر را درون کیست باقی بگذارد. وجود کاتتر باعث می‌شود تا ناحیه باز بماند و مایعات کاملاً از آن تخلیه شوند. معمولاً پزشک کاتتر را بعد از ۴ هفته از بدن شما خارج می‌کند. البته گاهی ممکن است کاتتر خودبه‌خود خارج شود؛ دراین‌صورت حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.

قطعاً روزبه‌روز حالتان بهتر می‌شود؛‌ اما ممکن است برای یک تا دو هفته نیاز به مسکن داشته باشید. بهبود کامل حدود ۲ تا ۴ هفته زمان می‌برد.

در طول این مدت، نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

فعالیت بدنی

• در صورت احساس خستگی استراحت کنید. خواب کافی به بهبود سریع‌تر شما کمک می‌کند.
• سعی کنید هر روز کمی قدم بزنید. هر روز کمی بیشتر از روز پیش قدم بزنید و کم‌کم میزان پیاده‌روی را بیشتر کنید.
• هر وقت احساس کردید حال‌تان بهتر است، می‌توانید فعالیت‌های معمول خود را شروع کنید.
• در مورد رانندگی از پزشک‌تان سوال کنید. بی‌هوشی و داروهای مسکن ممکن است باعث خواب‌آلودگی شوند و رانندگی را خطرناک کنند.
• احتمالاً باید چند روزی را از سر کار مرخصی بگیرید.
• در مورد زمان مناسب برای برقراری رابطه جنسی از پزشک‌تان سوال کنید.
• از دوش واژینال استفاده نکنید.

تغذیه

• می‌توانید رژیم غذایی معمول خود را داشته باشید. اگر دچار مشکل گوارشی شده‌اید، غذاهای کم‌چرب مثل برنج ساده، مرغ آب‌پز و ماست میل کنید.
• مایعات فراوان بنوشید. (مگر اینکه پزشک‌تان منع کرده باشد)
• ممکن است پس از جراحی دچار مشکل یبوست و دفع ادرار شوید. برای جلوگیری از این مشکل می‌توانید مکمل های دارای فیبر استفاده کنید.

داروها

• ممکن است پزشک برای‌تان دارو تجویز کند. همچنین اگر به دلیل دیگری دارو مصرف می‌کنید، از پزشک درباره زمان از سر گرفتن داروهایتان سوال کنید.
• اگر داروهای رقیق‌کننده خون مثل آسپرین مصرف می‌کنید، پیش از مصرف دوباره‌ی آن‌ها از پزشک سوال کنید.
• از مصرف خودسرانه دارو بپرهیزید. مسکن‌ها را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• اگر داروهایتان باعث مشکلات معده شده است، آن‌ها را پس از غذا مصرف کنید یا از پزشک بخواهید دارویتان را جایگزین کند.
• اگر پزشک برای‌تان آنتی‌بیوتیک مصرف کرده است، آنتی‌بیوتیک‌ها را تا آخرین دانه و طبق دستور پزشک مصرف کنید. به این دلیل که حالتان بهتر شده است مصرف آنتی‌بیوتیک را خودسرانه قطع نکنید.

مراقبت از پانسمان

• برای برداشتن پانسمان طبق دستور پزشک‌تان عمل کنید.
• روزانه محل جراحی را با آب گرم و صابون بشویید. برای خشک کردن، حوله را آرام روی محل زخم بگذارید و بردارید. حوله را روی زخم نکشید.
• ممکن است محل زخم کمی ترشحات خون‌آلود داشته باشید. درصورت نیاز از پدهای بهداشتی استفاده کنید.
• سه بار در روز برای مدت ۱۵-۲۰ دقیقه در تشت آب گرم بنشینید. سپس محل زخم را با گذاشتن و برداشتن حوله خشک کنید.
• اگر پزشک کاتتر را در محل کیست باقی گذاشته است، برای کمک به تخلیه سریع‌تر کیست، دستورالعمل‌های پزشکتان را به دقت انجام دهید.

پوشش

• لباس زیر نخی بپوشید. از جنس‌های نایلون، پلی‌استر و ابریشم اجتناب کنید.
• تا زمان بهبودی کامل زخم، لباس‌های تنگ نپوشید.
• اگر نشستن برایتان دردناک است، می‌توانید از کوسن‌های دوناتی یا حلقه‌ای استفاده کنید.

پیشگیری از کیست بارتولین

ازآن‌جایی‌که دلیل تشکیل کیست بارتولین به‌درستی مشخص نیست، پس نمی‌توانید از بروز آن‌ها پیشگیری کنید؛ اما رعایت برخی نکات می‌تواند شانس بروز این مشکل را کاهش دهد:

رعایت بهداشت جنسی

عفونت‌های مقاربتی به‌خصوص سوزاک ارتباط مستقیمی با کیست بارتولین دارند. با رعایت بهداشت جنسی شانس ابتلا به این بیماری و ابتلا به کیست را کاهش دهید:

• استفاده از کاندوم
• انجام واکسیناسیون
• رابطه جنسی متعهدانه

رعایت بهداشت فردی

رعایت بهداشت فردی و تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه واژن می‌تواند شانس ابتلا به عفونت‌های واژن و همین‌طور کیست بارتولین را کاهش دهد.

کیست بارتولین و بارداری

هرچند کیست بارتولین می‌تواند باعث درد و ناراحتی شود، اما هیچ مشکلی برای بارداری ایجاد نمی‌کند. از طرفی، بااینکه این کیست می‌تواند باعث احساس درد و ناراحتی حین رابطه جنسی شود و عملاً رابطه‌ی جنسی را غیرممکن کند، اما در صورت برقراری رابطه، وجود این کیست مانع باروری نمی‌شود و بارداری می‌‌تواند بدون مشکل انجام شود.

البته به دلیل حساسیت دوران بارداری، اگر در این زمان دچار کیست بارتولین شدید، باید هرچه سریع‌تر با پزشک صحبت کنید و با توجه به تشخیص پزشک درمان را آغاز کنید.

درمان کیست بارتولین در دوران بارداری

ازآن‌جایی‌که ناحیه تناسلی به‌خصوص در دوران بارداری جریان خون بالایی دارد، اقدامات درمانی برای کیست بارتولین ممکن است باعث آسیب به عروق و خونریزی شود؛ ازاین‌رو بسیاری از پزشکان ترجیح می‌دهند درمان این کیست را تا پس از زایمان به تعویق بیندازند. در این مدت ممکن است درمان‌های خانگی را برای کنترل علائم و کاهش درد توصیه کنند.

اما در مواردی که کیست بسیار بزرگ شده است، ممکن است در حین بارداری کیست را خارج کنند تا مشکلی برای ادامه‌ی بارداری و زایمان پیش نیاید. روش‌های درمان کیست بارتولین در دوران بارداری با زمان‌های دیگر تفاوتی ندارد. پزشک بسته به شرایط شما بهترین درمان را پیشنهاد می‌کند.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

درصورتی‌که شرایط زیر را دارید حتماً به پزشک مراجعه کنید:

• پس از چند روز غوطه‌ور کردن محل کیست در آب گرم (در وان یا حمام پایین‌تنه) کیست از بین نرود یا بزرگ شود.
• احساس درد در ناحیه‌ی کیست بارتولین (که اغلب نشانگر آبسه است)
• تب
• اختلال در راه رفتن یا نشستن
• سن بالای ۴۰ سال

کلام آخر دکترساینا

درمان کیست بارتولین در مراحل ابتدایی معمولاً ساده و حتی بدون نیاز به داروهای خاص است؛ اما اگر کیست بارتولین عفونی شده و تبدیل به آبسه بارتولین شود؛ درمان آن نیز پیچیده‌تر می‌شود. دقت داشته باشید که گاهی علائم کیست بارتولین با دیگر مشکلات زنان مشترک است، ازاین‌رو، تشخیص قطعی باید حتماً از سوی پزشک متخصص انجام شود.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

سولات متداول