یک بازار بزرگ و شلوغ را مجسم کنید. حالا تصور کنید وسط این بازار قدم می‌زنید. چه احساسی دارید؟ اگر استرس می‌گیرید یا احساس ترس و ناامنی می‌کنید، این مقاله برای شماست! آگورافوبیا یا برزن هراسی یا گذرهراسی یکی از اختلالات سلامت روان است که اغلب با حملات پانیک همراه است و باعث می‌شود از قرارگیری در بعضی محیط‌ها یا موقعیت‌ها به‌‌طور غیرمنطقی بترسید. ممکن است ترس شما آن‌قدر شدید باشد که حتی نتوانید از خانه بیرون بروید. البته نگران نباشید؛ این مشکل درمان دارد. در این مقاله به بررسی آگورافوبیا می‌پردازیم و با علل و راهکارهای درمان و مدیریت آن بیشتر آشنا می‌شویم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
آگورافوبیا (گذرهراسی یا برزن‌هراسی) چیست؟
آگورافوبیا یک نوع اختلال اضطرابی است. کلمه آگورا در زبان یونانی به معنای بازار یا محل تجمع است. گاهی اوقات به اشتباه تصور می‌شود که آگورافوبیا ترس از مکان‌های باز است؛ با این وجود افراد مبتلا به آگورافوبیا مشکلات و علائم پیچیده‌تری نشان می‌دهند. این افراد از قرار گرفتن در مکان‌ها یا وضعیت‌هایی که ممکن است منجر به حمله هراس (پانیک) شود یا به آن‌ها احساس زندانی شدن، درماندگی یا خجالت‌زدگی دهد می‌ترسند. این ترس شدید باعث می‌شود که مبتلایان به آگورافوبیا از رفتن به مکان‌های جدید و قرار گرفتن در وضعیت‌های ناآشنا اجتناب کنند.
چند مورد از موقعیت‌هایی که مبتلایان به آگورافوبیا از آن‌ها اجتناب می‌کنند عبارت‌اند از:
- مکان‌های وسیع، باز یا فضاهای بسته
- مکان‌های شلوغ با جمعیت زیاد مثل صف
- هرجایی خارج از منزل
- حملونقل عمومی
آگورافوبیا چقدر شایع است؟
با توجه به اینکه آگورافوبیا به‌تازگی به‌عنوان یک تشخیص رسمی شناخته شده است، هنوز اطلاعات دقیقی درباره شیوع آن در دسترس نیست؛ اما به گفته انستیتو سلامت ملی انگلستان شیوع این اختلال در جمعیت عمومی ۱.۳% برآورد شده است.
به گزارش وبسایت Medical News Today:
آگورافوبیا یک اختلال اضطرابی است که باعث می‌شود شما در برخی مکان‌ها مثل فضاهای بسته یا شلوغ، فضاهای وسیع یا دور افتاده به شدت بترسید؛ چراکه در چنین موقعیت‌هایی احساس می‌کند در صورت نیاز نمی‌تواند به‌راحتی فرار کند یا کمک دریافت کند. افرادی که به آگورافوبیا مبتلا هستند، ممکن است حتی از اینکه از خانه خود خارج شوند هم بترسند.
آگورافوبیا در چه سنی دیده می‌شود؟
بیشترین سن شروع آگورافوبیا اواخر نوجوانی و اوایل جوانی است. اغلب موارد این اختلال قبل از ۳۵ سالگی خود را نشان می‌دهند.
علت ابتلا به آگورافوبیا
پژوهشگران هنوز نمی‌دانند که علت اصلی آگورافوبیا چیست. بااین‌حال، این اختلال معمولا در افرادی بروز می‌کند که از قبل اختلال پانیک دارند. حدود یک‌سوم از افرادی که اختلال پانیک دارند به آگورافوبیا مبتلا می‌شوند؛ اما آگورافوبیا می‌تواند به‌تنهایی و بدون اختلال پانیک نیز ایجاد شود.
چرا افراد مبتلا به آگورافوبیا از بعضی محیط‌ها می‌ترسند؟
آگورافوبیا به واسطه برخی ترس‌های غیرمنطقی (فوبیاها) ایجاد می‌شود:
- ترس از دچار شدن به حمله پانیک در محیط ناامن
- ترس از قرار گرفتن در معرض جنایت‌های خشونت‌آمیز یا حملات تروریستی در صورت ترک خانه
- ترس از ابتلا به یک بیماری خطرناک مسری در صورت حضور در مکان‌های شلوغ
- ترس از انجام کاری در مقابل دیگران که باعث شرمندگی یا تحقیر او شود
- ترس از گم شدن، زمین خوردن، دچار شدن به مشکلات گوارشی و عدم دسترسی به کمک
فرد مبتلا به آگورافوبیا نگران است اگر در چنین موقعیت‌هایی اضطرابش خیلی شدید و غیرقابل‌تحمل شود، راهی برای فرار کردن یا کمک گرفتن نداشته باشد. آگورافوبیا اغلب باعث می‌شود فرد نتواند در هیچ مکان عمومی‌ای احساس امنیت داشته باشد؛ به‌ویژه در مکان‌هایی که جمعیت زیادی در آنجا وجود دارد یا برای فرد ناآشنا است.
آگورافوبیا در بسیاری از مواقع با حملات پانیک همراه است. در واقع ترس از بروز حملات پانیک باعث می‌شود از قرار گرفتن در برخی موقعیت‌ها اجتناب کنید.
عوامل خطر آگورافوبیا
برخی عوامل، خطر بروز آگورافوبیا را افزایش می‌دهند؛ از جمله:
- مبتلا بودن به اختلال پانیک یا سایر ترس‌های شدید (فوبیاها)
- ترس شدید بعد از حملات پانیک
- سابقه ژنتیکی در خانواده (داشتن بستگان مبتلا به آگورافوبیا)
- تروما یا رویدادهای استرس‌زای زندگی مثل بدرفتاری، مرگ یکی از والدین یا مورد حمله قرار گرفتن
- جنسیت مونث
- حمایتگری بیش‌ازحد والدین
- داشتن شخصیت مضطرب
- داشتن شخصیت وابسته
نشانه‌ها و علائم آگورافوبیا
شدت علائم آگورافوبیا در هر فردی متفاوت است. مثلا ممکن است کسی که آگورافوبیای شدید دارد نتواند از خانه بیرون برود؛ درحالی‌که فرد دیگری که به آگورافوبیای خفیف مبتلا است، بتواند بدون هیچ مشکلی به شهرهای نزدیک سفر کند.
به‌‌طورکلی علائم آگورافوبیا را به سه دسته کلی تقسیم می‌شود: علائم جسمی، علائم شناختی و علائم رفتاری.
در ادامه به بررسی این سه دسته می‌پردازیم.
علائم جسمی
علائم جسمی آگورافوبیا بسیار شبیه علائم حملات پانیک است و معمولا زمانی بروز پیدا می‌کنند که فرد در شرایط یا محیط اضطراب‌آور قرار بگیرد. البته بسیاری از مبتلایان به آگورافوبیا به‌ندرت این علائم را نشان می‌دهند؛ چون عمدا از قرار گرفتن در موقعیت‌های اضطراب‌آور اجتناب می‌کنند.
علائم جسمی آگورافوبیا عبارت‌اند از:
- تپش قلب
- تنفس سریع
- احساس گرما و تعریق زیاد
- حالت تهوع
- درد قفسه سینه
- مشکل در بلع
- اسهال
- لرزش
- سرگیجه
- وزوز گوش
- احساس ضعف
علائم شناختی
علائم شناختی آگورافوبیا شامل احساسات، باورها، افکار یا ترس‌هایی غیرمنطقی هستند که می‌توانند با علائم جسمی مرتبط باشند (اما همیشه اینطور نیست.) از جمله ترس از اینکه:
- بروز علائم جسمی باعث می‌شود احمق به نظر برسید یا جلوی دیگران شرمنده شوید.
- علائم جسمی مشابه با حمله پانیک کشنده باشد (مثلا ممکن است نگران باشید که قلبتان از کار بیفتد یا نتوانید نفس بکشید.)
- اگر دچار حمله پانیک و علائم جسمی شوید، نمی‌توانید از مکان یا وضعیتی که در آن هستید خارج شوید.
- در حال ازدست‌دادن عقل خود هستید.
- کنترل خودتان را در مکان‌های عمومی از دست بدهید.
- در جمع بلرزید یا سرخ شوید.
- مردم به شما خیره شوند.
- بدون کمک دیگران نمی‌توانید کاری کنید یا زنده بمانید.
- از تنها ماندن در خانه می‌ترسید.
- به طور کلی احساس اضطراب یا وحشت دارید.
علائم رفتاری
علائم رفتاری آگورافوبیا عبارت‌اند از:
- اجتناب از موقعیت‌هایی که می‌توانند منجر به حمله پانیک شوند؛ مثل مکان‌های شلوغ، حملونقل عمومی و صف‌ها
- خانه‌نشین شدن؛ ناتوانی از ترک کردن خانه برای مدت زمان طولانی
- نیاز به همراه داشتن یک شخص مورد اعتماد برای رفتن به هرجایی
- اجتناب از دور شدن از خانه
البته دقت کنید که بعضی افراد می‌توانند خودشان را مجبور کنند تا با موقعیت‌های اضطراب‌آور مواجه شوند؛ اما هنگام انجام این کار دچار ترس و اضطراب قابل توجهی می‌شوند.
عوارض آگورافوبیا
عدم درمان آگورافوبیا می‌تواند کیفیت زندگی شما را کاهش دهد. از جمله:
- مشکل در کار، تحصیل، معاشرت و تفریح
- افزایش خطر افسردگی ناشی از مشکلات مالی و تنهایی
- احساس خشم نسبت به خود
- تلاش برای مقابله با مشکل با روش‌های ناسالم مثل مصرف الکل یا مواد مخدر
چه زمان از متخصص کمک بگیریم؟
آگورافوبیا می‌تواند زندگی فردی و اجتماعی شما را مختل کند. در‌صورتی‌که علائمی مشابه علامت‌های آگورافوبیا را دارید یا احتمال ابتلا به این اختلال را می‌دهید، با یک متخصص سلامت روان (روان‌پزشک یا روانشناس) مشورت کنید.
دقت کنید در صورت ابتلا به آگورافوبیای شدید، ممکن است مراجعه به روانشناس برای شما سخت باشد. می‌توانید جلسات خود را به صورت تلفنی یا اینترنتی انجام دهید.
بسیاری از متخصصان سلامت روان از جمله متخصصان سلامت روان دکترساینا جلسات ویزیت را در قالب تماس ویدیویی یا تلفنی برگزار می‌کنند.
راه‌های تشخیص آگورافوبیا
روانشناس یا روان‌پزشک برای تشخیص آگورافوبیا دو مرحله را طی می‌کند:
- بررسی علائم این اختلال شامل علائم جسمی، شناختی و رفتاری
- معاینه جسمی و درخواست آزمایش برای رد کردن بیماری‌های دیگری که ممکن است علائم مشابه ایجاد کنند؛ مثل مشکلات قلبی، تنفسی، گوارشی و …
طبق استانداردهای انجمن روان‌پزشکی آمریکا (DSM-5)، اگر حداقل در یکی از موارد زیر احساس ترس شدید یا حمله پانیک داشته باشید، مبتلا به آگورافوبیا تشخیص داده می‌شوید:
- تنها بیرون از خانه بودن
- در محیط باز مثل پارکینگ عمومی یا بازار
- فضای محصور و مسقف مثل سالن سینما یا محیط‌های اداری
- در صف یا داخل جمعیت
- در وسایل حمل و نقل عمومی مثل هواپیما
درمان آگورافوبیا
درمان آگورافوبیا معمولا شامل روان‌درمانی و دارودرمانی است. ممکن است درمان کامل کمی طول بکشد؛ اما در نهایت به بهبود این اختلال ختم می‌شود.
۱. روان‌درمان
در روان‌درمانی با کمک روانشناس اهدافی را مشخص می‌کنید و مهارت‌هایی را برای کاهش علائم اضطرابی خود یاد می‌گیرید.
درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از مؤثرترین روش‌های روان‌درمانی برای اختلال‌های اضطرابی از جمله آگورافوبیا است. در این روش مهارت‌هایی برای تحمل بهتر اضطراب به شما آموزش داده می‌شوید تا بتوانید به‌مرور فعالیت‌هایی را که قبلا از آن‌ها اجتناب می‌کردید انجام دهید.
در طول فرایند درمانی یاد می‌گیرید که:
- چه عواملی ممکن است باعث حمله پانیک یا علائم شبیه به پانیک شوند و چه عواملی این حمله را بدتر می‌کند.
- با علائم اضطراب مقابله کرده و آن‌ها را تحمل کنید.
- ترس‌هایتان را به چالش بکشید؛ مثلا آیا واقعا در موقعیت‌های اجتماعی ممکن است اتفاق بدی رخ دهد یا نه.
- موقعیت‌هایی که از آن‌ها می‌ترسید، در واقع ترسناک نیستند و قرار نیست اتفاق بدی برای شما بیفتد.
- به‌صورت تدریجی، قابل پیش‌بینی، قابل کنترل و مکرر به موقعیت‌هایی که از آن‌ها می‌ترسید نزدیک شوید.
۲. دارودرمانی
داروهای ضدافسردگی و همچنین برخی داروهای ضداضطراب نیز می‌توانند به درمان آگورافوبیا کمک کنند. گاهی لازم است چند دارو روی شما تست شود تا مناسب‌ترین دارو انتخاب شود.
- داروهای ضدافسردگی: انواع خاصی از داروهای ضدافسردگی که به آن‌ها SSRI یا مهارکننده بازجذب انتخابی سروتونین گفته می‌شود، برای درمان اختلال پانیک همراه با آگورافوبیا تجویز می‌شوند. فلوکستین و سرترالین دو تا از این داروها هستند.
- داروهای ضداضطراب: داروهای ضداضطراب تحت عنوان بنزودیازپین‌ها، داروهای آرامبخشی هستند که ممکن است به صورت محدود برای کاهش علائم اضطراب تجویز شوند. بنزودیازپین‌ها عموما به‌صورت کوتاه‌مدت برای کاهش اضطراب ناگهانی (اضطراب حاد) مورد استفاده قرار می‌گیرند. ازآنجایی‌که ممکن است بیمار به مصرف این داروها عادت کند، معمولا انتخاب خوبی برای بلندمدت نیستند.
مدیریت آگورافوبیا: تغییرات در سبک زندگی
علاوه‌بر درمان‌های تخصصی، می‌توانید با ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی خود آگورافوبیا را مدیریت کرده و با آن مقابله کنید. از جمله:
- پیگیری دقیق برنامه درمانی: اگر برای‌تان دارو تجویز شده است، آن را طبق دستور پزشک مصرف کنید. در همه جلسات روان‌درمانی حاضر شوید و طبق صلاح‌دید پزشک به‌صورت منظم برای بررسی روند بهبودی با او ملاقات داشته باشید.
- عدم اجتناب از موقعیت‌های ترسناک: رفتن به جاهایی که شما را می‌ترساند یا قرار دادن خودتان در موقعیت‌های اضطراب‌آور کار راحتی نیست و باعث می‌شود دچار علائم اضطراب شوید. اما اگر به‌صورت منظم خودتان را در این موقعیت‌ها قرار دهید، اضطراب شما به‌تدریج کمتر خواهد شد.
- یادگیری آرام کردن خود: با همکاری درمانگر می‌توانید روش‌هایی را برای آرام کردن خودتان یاد بگیرید. مدیتیشن، یوگا، ماساژ و تصویرسازی ذهنی تکنیک‌های آرام‌سازی ساده‌ای هستند که می‌توانند مفید باشند. زمانی‌که تحت اضطراب یا نگرانی نیستید، این مهارت‌ها را تمرین کنید تا وقتی در موقعیت‌های اضطراب‌آور قرار می‌گیرید بتوانید از آن‌ها استفاده کنید.
- پرهیز از کافئین، الکل و مواد مخدر: این مواد می‌توانند باعث بدتر شدن علائم پانیک و اضطراب شوند.
- مراقبت از خود: به اندازه کافی بخوابید، هر روز فعالیت جسمی کنید، رژیم غذایی سالم شامل مقدار زیادی میوه و سبزی داشته باشید.
- پیوستن به گروه‌های حمایتی: عضویت در گروه‌های حمایتی برای افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی به شما کمک می‌کند با افراد دیگری که با چالش‌های مشابه مواجه‌اند ارتباط برقرار کنید و تجربیات‌تان را با هم به اشتراک بگذارید.
کلام آخر دکترساینا
آگورافوبیا یک اختلال روان‌پزشکی است که بی‌توجهی به آن می‌تواند باعث انزوا و حتی خانه‌نشین شدن شما شود. به یاد داشته باشید که اجتناب از بیرون رفتن و قرار گرفتن در موقعیت‌های ترسناک به شما آسیب بیشتری وارد می‌کند. پس اگر علائم این اختلال را تجربه می‌کنید، بهتر است هرچه زودتر برای درمان دست به کار شوید.