تب مالت یا بروسلوز یک بیماری عفونی است که به‌وسیله باکتری ایجاد می‌شود. این بیماری از حیوانات مبتلا یا فرآورده‌های خوراکی آن‌ها مانند لبنیات غیرپاستوریزه یا گوشت نپخته به انسان منتقل می‌شود. تب مالت در ایران شیوع بالایی دارد. در این متن به بررسی علائم تب مالت، نحوه انتقال و راه‌های پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
تب مالت چیست؟
تب مالت یا بروسلوز یک بیماری عفونی بوده و باکتری «بروسلا» (Brucella) عامل ابتلا به آن است. این باکتری از حیوانات به انسان منتقل می‌شود. چندین گونه مختلف از باکتری بروسلا وجود دارد. برخی از انواع آن در گاوها و برخی دیگر در سگ، خوک، گوسفند، بز و شتر دیده می‌شود. ۴ نوع از گونه‌های مختلف بروسلا، به‌عنوان عامل اکثر عفونت‌های تب مالت در انسان تشخیص داده شده‌اند. تب مالت در حیوانات قابل‌درمان نیست.
تب مالت در ایران شیوع بالایی دارد. تعیین میزان دقیق شیوع تب مالت به دلیل عدم گزارش کامل موارد بیماری مشکل است. طبق گزارش‌های موجود(راهنمای کشوری مبارزه با بروسلوز)، تعداد و میزان بروز بیماری تب مالت در کشور از سال ۱۳۸۵ به دنبال افزایش پوشش واکسیناسیون دام‌ها روبه‌کاهش رفت و در سال ۱۳۸۹ به ۹/۱۵ نفر در هر صدهزار نفر رسید.
تب مالت در سایر کشورهای جهان نیز یک مسئله مهم و قابل‌توجه در حوزه سلامت محسوب می‌شود. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از نیم‌میلیون نفر در ۱۰۰ کشور مختلف به تب مالت مبتلا می‌شوند.
به گفته Mayo Clinic، «بروسلوز» (تب مالت) یک عفونت باکتریایی است که از حیوان به انسان منتقل می‌شود. ابتلای انسان به این بیماری از طریق خوردن محصولات لبنی غیرپاستوریزه و گوشت خام شایع‌تر است. گاهی نیز باکتری عامل تب مالت، از طریق هوا یا تماس مستقیم با حیوان آلوده منتقل می‌شود.
علائم تب مالت شامل تب، درد مفاصل و خستگی است. درمان این عفونت معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود. بااینحال روند درمان ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد و عفونت مجدداً عود کند.
علائم بیماری تب مالت در انسان
بعد از آلوده‌شدن به تب مالت، علائم ممکن است چند روز تا چند ماه بعد از آلوده‌شدن بروز کنند. علائم و نشانه‌های آن شبیه آنفلوانزا و شامل موارد زیر است:
- تب (شایع‌ترین علامت تب مالت که معمولاً عصرها شدت می‌گیرد.)
- لرز
- بی‌اشتهایی
- تعریق فراوان (به‌خصوص در شب)
- ضعف
- خستگی
- درد کمر، عضلات و مفاصل
- سردرد
علائم تب مالت ممکن است چند هفته تا چند ماه از بین بروند و دوباره بازگردد. برخی افراد به تب مالت مزمن مبتلا می‌شوند و علائم بیماری در بدنشان به مدت چند سال باقی می‌ماند. علائم تب مالت مزمن عبارت‌اند از:
- خستگی
- تب‌های عودکننده
- التهاب مفاصل یا «آرتریت» (Arthritis)
- التهاب لایه داخلی حفره‌های قلب یا «اندوکاردیت» (Endocarditis)
- التهاب مفاصل ستون مهره‌ها یا «اسپوندیلیت» (Spondylitis)
- التهاب مفصل متصل‌کننده ستون مهره‌ها و لگن یا «ساکروایلئیت» (Sacroiliitis)
چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟
تشخیص تب مالت، به‌ویژه در مراحل اولیه که علائم آن شبیه به بیماری‌های دیگری مانند آنفلوانزا است، ساده نیست. درصورتی‌که هر یک از شرایط زیر را دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید:
- تبی که به‌سرعت بالا می‌رود.
- تب مداوم و پایدار
- دردهای عضلانی
- ضعف غیرعادی
- داشتن شرایطی که شما را مستعد ابتلا به بیماری می‌کند. (مانند تماس با دام آلوده یا مصرف لبنیات غیرپاستوریزه مثل شیر و پنیر محلی)
برای مشاهده لیست بهترین پزشک عمومی و داخلی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با پزشک عمومی ارتباط آنلاین با پزشک عمومیتب مالت از چه راه‌هایی منتقل می‌شود؟
تب مالت از طریق تماس با دام یا محصولات دامی آلوده به باکتری بروسلا منتقل می‌شود. شایع‌ترین راه‌های انتقال تب مالت از حیوان به انسان عبارت‌اند از:
- خوردن لبنیات غیرپاستوریزه: باکتری بروسلا در شیر دامی آلوده وجود دارد و با خوردن شیر خام، بستنی، کره و پنیر غیرپاستوریزه به انسان منتقل می‌شود. این باکتری همچنین می‌تواند از طریق گوشت خام یا نیم‌پز حیوان آلوده منتقل شود.
- تنفس در هوای آلوده به باکتری بروسلا: این باکتری به‌راحتی در هوا منتشر می‌شود. دامداران، شکارچیان، تکنسین‌های آزمایشگاه و قصاب‌ها ممکن است با استنشاق آن به تب مالت مبتلا شوند.
- تماس پوستی با خون یا ترشحات بدن حیوان آلوده: باکتری در خون، مایع منی و جفت حیوان آلوده وجود دارد. اگر زخم یا برشی روی پوست شما وجود داشته باشد، باکتری از طریق تماس زخم با این مایعات می‌تواند وارد جریان خون شود. ازآنجایی‌که تماس عادی با حیوانات (لمس، نوازش یا بازی‌کردن) باعث انتقال این بیماری نمی‌شود، معمولاً انتقال از حیوانات خانگی اتفاق نمی‌افتد. بااینحال، افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند باید از نگهداری سگ‌های مبتلا به تب مالت خودداری کنند.
شیوع تب مالت در فصل‌های بهار و تابستان (زمان زایش و شیردهی دام‌ها) بیشتر است.
آیا تب مالت واگیر دارد؟
سرایت تب مالت از انسان به انسان بسیار نادر است. راه اصلی گسترش تب مالت، از فردی به فرد دیگر نیست. امکان انتقال این بیماری از مادر باردار آلوده به جنین، یا مادر شیرده به فرزند وجود دارد. همچنین به‌ندرت ممکن است انتقال از طریق رابطه جنسی یا تزریق خون آلوده به باکتری بروسلا صورت گیرد.
تب مالت در اکثر مواقع از طریق حیوان به انسان منتقل می‌شود. مصرف گوشت خام، لبنیات غیرپاستوریزه، شیر محلی نجوشیده و تماس با حیوان آلوده می‌تواند باعث انتقال این بیماری شود.
چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا به تب مالت هستند؟
اگر شرایط زیر را داشته باشید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به تب مالت هستید:
- دامپزشک هستید یا با حیوانات کار می‌کنید.
- در دامداری یا کارخانه تولید لبنیات کار می‌کنید.
- قصاب هستید، در کشتارگاه کار می‌کنید یا با گوشت خام سروکار دارید.
- شکارچی هستید.
- در آزمایشگاهی که با باکتری بروسلا سروکار دارد کار می‌کنید.
- گوشت نپخته یا فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه را مصرف می‌کنید.
تب مالت در کدام حیوانات دیده می‌شود؟
تب مالت در گاو، گوسفند، اسب، بز، گاومیش، شتر، خوک، سگ، موش صحرایی و پستانداران دریایی مانند دلفین ممکن است دیده شود.
عوارض بیماری تب مالت
تب مالت ممکن است هرجایی از بدن از جمله دستگاه تولیدمثل، کبد، قلب و سیستم عصبی مرکزی را درگیر کند. تب مالت مزمن ممکن است در سرتاسر بدن یا فقط در یکی از اعضا عوارضی را ایجاد کند. عوارض احتمالی عبارت‌اند از:
- التهاب لایه داخلی حفره‌های قلب (اندوکاردیت): این مورد یکی از جدی‌ترین عوارض تب مالت است. اندوکاردیت در صورت درمان‌نشدن ممکن است باعث آسیب‌دیدگی یا تخریب دریچه‌های قلبی شود. این اتفاق، علت اصلی مرگ‌های ناشی از تب مالت است.
- التهاب مفصل (آرتریت): التهاب مفاصل با درد، سفتی و تورم در مفاصل به‌خصوص زانو، لگن، مچ پا، مچ دست و ستون مهره‌ها همراه است. درمان التهاب مفاصل ستون مهره‌ها (اسپوندیلیت) و مفصل متصل‌کننده ستون مهره‌ها به لگن (ساکروایلئیت) ممکن است دشوار باشد و می‌تواند آسیب ماندگار ایجاد کند.
- التهاب و عفونت بیضه (اپی‌دیدیموارکیت): باکتری عامل بیماری تب مالت می‌تواند «اپی‌دیدیم» (لوله پیچ‌خورده‌ای که مجرای وابران و بیضه را به هم متصل می‌کند.) را نیز آلوده کند. عفونت می‌تواند از این قسمت به بیضه نیز منتشر و باعث درد و تورم شود. این درد و تورم ممکن است شدید باشد.
- التهاب و عفونت طحال و کبد: تب مالت ممکن است طحال و کبد را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد و باعث بزرگ‌شدن آن‌ها شود.
- عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی: این عفونت‌ها به‌صورت بالقوه تهدیدکننده حیات هستند؛ از جمله آن‌ها می‌توان به التهاب پرده‌های اطراف مغز و نخاع (مننژیت) یا التهاب خود مغز (انسفالیت) اشاره کرد.
- سقط جنین: ابتلا به تب مالت به‌خصوص در سه‌ماهه اول و دوم می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد. همچنین ابتلا به این بیماری می‌تواند باعث زایمان زودرس و همچنین انتقال بیماری به جنین شود.
روش‌های تشخیص تب مالت
پزشک تب مالت را با گرفتن شرح‌حال و بررسی علائم و درخواست آزمایش خون یا سایر آزمایش‌ها برای یافتن نشانه‌هایی از باکتری بروسلا، تشخیص می‌دهد. ازآنجایی‌که علائم تب مالت اختصاصی نیست و شبیه بیماری‌های دیگر است، پزشک برای اینکه از نبود سایر بیماری‌ها مطمئن شود آزمایشاتی را درخواست می‌دهد.
بهترین راه برای اثبات عفونت تب مالت، جداکردن عامل بیماری (باکتری بروسلا) از نمونه بافت یا مایعات بدن و کشت آن در محیط آزمایشگاه است؛ اما ازآنجایی‌که این باکتری رشد آهسته‌ای دارد، ممکن است چند هفته طول بکشد تا تشخیص تأیید شود. همچنین ممکن است برای تأیید تشخیص نیاز باشد طی چند هفته، بیش از یک نوبت آزمایش خون انجام دهید. به همین دلیل استفاده از آزمایش خون برای تشخیص تب مالت رایج‌تر است.
سایر روش‌های تشخیصی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون: برای تشخیص تب مالت معمولاً نمونه خون شما (برای بررسی از نظر وجود آنتی‌بادی بروسلا یا جهت کشت باکتری) گرفته می‌شود.
- نمونه سایر مایعات بدن: ممکن است پزشک مایع مغزی نخاعی، مفصلی یا سایر نقاط بدن را برای یافتن باکتری بررسی کند.
- نمونه بافت (بیوپسی): پزشک ممکن است از نمونه مغز استخوان یا سایر بافت‌های بدن برای بررسی استفاده کند.
- تصویربرداری: بسته به این که کدام بخش بدن شما درگیر بیماری شده است، پزشک ممکن است درخواست رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، اسکن استخوان، سونوگرافی یا اکوکاردیوگرافی بدهد. این موارد برای مشاهده تغییرات در اعضای بدن یا استخوان‌های شماست.
درمان بیماری تب مالت
عامل بیماری تب مالت یک باکتری است؛ بنابراین برای درمان آن باید از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کنید. برخی از آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر در درمان تب مالت شامل موارد زیر هستند:
- استرپتومایسین یا جنتامایسین
- ریفامپیسین (ریفامپین)
- داکسی‌سایکلین یا تتراسایکلین
- کوتریموکسازول
- سیپروفلوکساسین
معمولاً در درمان تب مالت حداقل دو مورد از آنتی‌بیوتیک‌های ذکرشده برای شما تجویز می‌شود. تعداد بیشتر یا کمتر از این، دوز مصرفی و نوع آنتی‌بیوتیک مناسب برای شما، توسط پزشک تعیین می‌شود.
علاوه بر آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده برای ازبین‌بردن باکتری، ممکن است برای تسکین و کنترل علائمی مانند درد مفاصل و تب، داروهای مسکن یا سایر درمان‌ها توصیه شود. درباره این موارد نیز با پزشک خود مشورت کنید.
کادر هشدار: درمان کامل تب مالت ممکن است زمان‌بر باشد. حتی اگر علائم بیماری‌تان روبه‌بهبود هستند، مصرف آنتی‌بیوتیک را قبل از اتمام دوره درمان تجویزشده قطع نکنید. قطع دارو می‌تواند باعث عود مجدد بیماری شود.
بهترین دارو برای تب مالت چیست؟
بسته به شدت بیماری و شرایط جسمی و سلامتی هر فرد، دارویی که پزشک برای درمان او انتخاب می‌کند متفاوت است. اما تمامی داروهای ذکرشده برای درمان تب مالت مؤثر هستند.
روند درمان تب مالت چقدر طول می‌کشد؟
دوره مصرف داروهای تب مالت معمولاً ۸ هفته است؛ اما زمان بهبودی بسته به شدت بیماری و زمان شروع درمان ممکن است چند هفته یا حتی چند ماه طول بکشد. مصرف داروها و کامل‌کردن دوره درمان برای جلوگیری از عود بیماری ضروری است.
مراقبت‌های خانگی برای درمان تب مالت
درمان‌های خانگی زیادی در اینترنت برای تب مالت نوشته شده است. به‌عنوان‌مثال کلوئید نقره، سیر، ادویه‌ای به نام زعتر، ترکیب برخی روغن‌ها و بسیاری موارد دیگر را می‌توان نام برد؛ اما شواهد علمی برای اثربخشی هیچ یک از این درمان‌ها وجود ندارد. باید قبل از استفاده از هر راه‌حل و درمانی، با پزشک خود مشورت کنید.
اگر درمان در یک ماه ابتدایی درگیری با تب مالت آغاز شود، روند بهبودی و درمان شما سریع‌تر خواهد بود؛ بنابراین بهتر است هرچه زودتر برای تشخیص و دریافت درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از بیماری تب مالت
برای کاهش خطر ابتلا به تب مالت، به موارد زیر توجه کنید:
- از مصرف لبنیات غیرپاستوریزه خودداری کنید. از مصرف شیر، پنیر و بستنی غیرپاستوریزه، صرف‌نظر از اینکه منشأ آن کجاست، بپرهیزید. پاستوریزه‌کردن شیر، روندی است که در آن با حرارت دادن، باکتری‌های موجود در شیر کشته می‌شوند. جوشاندن شیر قبل از مصرف نیز می‌تواند به ازبین‌بردن باکتری‌های درون آن کمک کند.
- گوشت را کامل بپزید. برای پخت یک تکه کامل گوشت، باید آن را تا دمای ۶۳ درجه سانتی‌گراد برسانید و سپس حداقل ۳ دقیقه استراحت بدهید. گوشت چرخ‌کرده را نیز تا دمای ۷۱ درجه سانتی‌گراد بپزید. گوشت تمام پرندگان را نیز تا دمای ۷۴ درجه سانتی‌گراد بپزید.
- دستکش بپوشید. اگر دامپزشک، دامدار، شکارچی یا کارگر کشتارگاه هستید، هنگام دست‌زدن به حیوانات بیمار یا مرده، بافت حیوانی، یا کمک به زایمان حیوانات، از دستکش لاستیکی استفاده کنید. با این کار باکتری از طریق زخم‌های پوستی وارد بدنتان نمی‌شود.
- احتیاط‌های عمومی در محیط‌های کاری پرخطر را رعایت کنید. اگر در آزمایشگاه کار می‌کنید، تمام نمونه‌ها را در شرایط ایمنی مناسب نگهداری کنید. کشتارگاه‌ها نیز باید اقدامات حفاظتی مانند جداکردن محل کشتار از سایر قسمت‌های فراوری و استفاده از لباس‌های حفاظتی را رعایت کنند.
- حیوانات را واکسینه کنید. روند بیماری تب مالت در ایران از سال ۱۳۸۵ به دنبال موفقیت در پوشش واکسیناسیون دام‌ها روبه‌کاهش بوده است. باتوجه‌به اینکه واکسن تب مالت زنده است، در صورت ورود به بدن باعث ایجاد بیماری در فرد می‌شود؛ بنابراین اگر در حال واکسینه کردن حیوانات به طور اتفاقی با سوزن آلوده شدید، باید تحت درمان قرار بگیرید.
برای پیشگیری از ابتلا به تب مالت، هرگز گوشت نپخته و لبنیات غیرپاستوریزه مصرف نکنید. اگر عضو کادر آزمایشگاهی بوده یا به دلیل شغلتان با حیوانات در تماس هستید، اقدامات احتیاطی را برای پیشگیری از ابتلا انجام دهید.
تاثیر تب مالت در بارداری
ابتلا به تب مالت در بارداری ممکن است باعث سقط‌جنین (قبل از هفته ۲۴ بارداری)، مرده‌زایی (بعد از هفته ۲۴ بارداری) یا زایمان زودرس (زایمان قبل از ۳۷ هفته) شود. به همین دلیل، در دوران بارداری رعایت دقیق نکات مربوط به پیشگیری از ابتلا به تب مالت، مانند مصرف‌نکردن لبنیات غیرپاستوریزه و شیر خام، بسیار حیاتی است.
اما در صورت ابتلا به تب مالت در بارداری، می‌توان با تجویز آنتی‌بیوتیک مناسب این بیماری را درمان کرد. مصرف برخی داروها در بارداری مورد تأیید است و مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کند. در صورت ابتلا به تب مالت در بارداری، پزشک متخصص داروی مناسب برای شرایط شما را تجویز خواهد کرد.
کلام آخر دکترساینا
تب مالت یک بیماری عفونی است که در ایران شیوع بالایی دارد. این بیماری از حیوانات به انسان منتقل می‌شود و راه اصلی انتقال آن، مصرف لبنیات غیرپاستوریزه، شیر خام و گوشت نپخته است. درصورتی‌که سابقه تماس با دام آلوده، مصرف لبنیات غیرپاستوریزه یا گوشت نپخته داشتید و دچار علائمی مانند تب، بی‌اشتهایی، تعریق و درد مفاصل شدید، حتماً برای بررسی بیشتر با پزشک مشورت کنید.
خلاصه مقاله تب مالت
| نام بیماری | تب مالت یا بروسلوز |
| تخصص مربوطه | عفونی |
| علائم |
|
| عوارض |
|
| علت |
|
| موارد ریسک بالای ابتلا |
|
| روش‌های تشخیص |
|
| روش‌های درمان | مصرف آنتی‌بیوتیک |
| داروها |
|
| میزان شیوع | بیش از نیم‌میلیون نفر در ۱۰۰ کشور مختلف |
| نرخ مرگ‌ومیر | ۳۵ تا ۷۰ در هر صدهزار نفر |
| آمار ایران | ۹/۱۵ در هر صدهزار نفر |
سوالات متداول
بهطورکلی، تب مالت ممکن است بسیار شدید باشد؛ اما به‌ندرت کشنده است. ممکن است عوارض تب مالت مانند اندوکاردیت (التهاب لایه داخلی حفره‌های قلب)، منجر به مرگ شود.
بله. ازآنجایی‌که تب مالت باعث کاهش شدید اشتها می‌شود، ممکن است منجر به کاهش وزن و لاغری شود.
شایع‌ترین عارضه تب مالت، درگیری استخوان و مفاصل است. این عفونت می‌تواند باعث التهاب و عفونت استخوانها و مفاصل هرجایی از بدن شود.
دمای ۶۱ درجه سانتی‌گراد به مدت ۱۵ دقیقه و دمای ۷۱ درجه سانتی‌گراد به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه برای ازبین‌بردن باکتری بروسلای موجود در شیر کافی است.