همه چیز درباره سقط قانونی یا سقط عمدی جنین

سقط جنین ممکن است به‌صورت خودبه‌خودی یا عمدی انجام شود. سقط جنین عمدی در برخی کشورها از جمله ایران غیرقانونی بوده و برای آن مجازات در نظر گرفته شده است. بااین‌حال تحت شرایط خاصی افراد می‌توانند با مراجعه به پزشک و با دریافت حکم قانونی، جنین خود را سقط کنند. در این مقاله درباره شرایط سقط جنین عمدی قانونی، روش‌های انجام آن و خطرات سقط غیرقانونی صحبت می‌کنیم.

انواع سقط جنین عمدی

سقط جنین عمدی ممکن است به دلایل درمانی یا به انتخاب خود مادر انجام شود. هرکدام از انواع سقط در کشورهای مختلف شرایط و قوانین مخصوص به خود را دارند.

سقط جنین درمانی

خیلی اوقات ممکن است بارداری شرایط طبیعی نداشته باشد و ادامه آن باعث عوارض جدی مثل تهدید جان مادر، تولد نوزاد ناقص یا مرده‌زایی شود. در این شرایط پزشکان برای جلوگیری از تولد نوزادی که آینده او با مشکلات جدی گره خورده است یا حفظ سلامت جسمی و جان مادر، جنین را سقط می‌کنند که به آن سقط جنین درمانی می گویند.

سقط جنین انتخابی

گاهی سقط جنین عمدی با تصمیم شخصی مادر (حتی در صورت عدم وجود مشکل خاصی) انجام می‌شود که به آن سقط جنین انتخابی می‌گویند. این نوع سقط در برخی کشورها (از جمله ایران) غیرقانونی است.

به گفته Healthline:

روش‌های دیلاسیون و تخلیه (D&E) و ساکشن از جمله روش‌های موثر برای سقط جنین عمدی هستند. احتمال موفقیت این روش‌ها ۹۸ درصد است؛ این یعنی فقط ۲ درصد از افرادی که عمل سقط جنین را انجام داده‌اند، برای کامل‌شدن سقط باید دوباره جراحی کرده یا قرص مصرف کنند. بعضی متخصص‌ها می‌گویند روش ساکشن تا حد زیای موفق‌تر از روش دارویی است؛ اما برای تایید این ادعا باید تحقیق بیشتری انجام شود.

چه مواردی باعث تصمیم به سقط جنین عمدی می‌شوند؟

شرایط مختلفی (اعم از مشکلات درمانی یا ترجیحات شخصی) باعث تصمیم به سقط جنین عمدی می‌شوند. در ادامه می‌توانید رایج‌ترین دلایل سقط جنین در دنیا را مشاهده کنید.

۱. سقط جنین درمانی

• بیماری‌های حاد قلبی؛ از جمله: سندرم مادرزادی آیزن منگر، سابقه حمله قلبی، سابقه نارسایی قلبی بارداری (کاردیومیوپاتی)، فشار خون شدید، سندرم مارفان، بیماری‌های دریچه قلب که منجر به نارسایی شدید شده‌اند، بیماری‌های حاد قلبی مثل میوکاردیت و پریکاردیت

• بیماری‌های مربوط به گوارش؛ از جمله: کبد چرب حاملگی، واریس مری (درجه ۳)، سابقه خونریزی از واریس مری، هپاتیت خودایمنی غیرقابل‌کنترل

• بیماری‌های مزمن؛ از جمله: اختلال‌های انعقادی خون (مثل TTP)، بیماری‌های متابولیک (مثل رتینوپاتی دیابتی)، بیماری‌های مزمن کلیوی مثل نارسایی کلیه، بیماری‌های ریوی که باعث فشار خون ریوی شده باشند

• بیماری‌های مغز و اعصاب؛ از جمله: آنوریسم مغزی، ناهنجاری شریانی وریدی مغز، تومورهای مغزی که درمان آن‌ها جان مادر و جنین را تهدید می‌کند، ام اس (در صورت ناتوان‌شدن بیمار)، بیماری ALS

• مشکلات بارداری؛ از جمله: بارداری پوچ، پره اکلامپسی شدید، پارگی زودرس کیسه آب، عفونت داخلی رحم حین بارداری، حاملگی خارج‌رحمی، مرگ جنین

• رشد توده‌های خوش‌خیم یا بدخیم؛ از جمله: سرطان دهانه رحم، تومور ناشی از رشد غیرطبیعی سلول‌های جفت، سرطان مرحله آخر

• احتمال آسیب‌دیدگی رحم طی بارداری؛ از جمله: دوقلوهای به‌هم‌چسبیده، چسبندگی جفت، سابقه پارگی حاد رحم

• بیماری‌های پوستی؛ از جمله: دیمفیکوس ولگاريس، پسوريازيس شديد و ژنراليزه، ملانوم نوع پيشرفته که باعث خطر جدی جانی برايی مادر شود

• ابتلا به ویروس HIV که منجر به بیماری ایدز شده باشد.

۲. مشکلات مربوط به جنین

• ناهنجاری‌های شدید؛ از جمله: آنانسِفالی یا بی‌مخ‌زایی (تشکیل ناقص مغز)، مهره شکاف‌دار، نقص قلبی مادرزادی شدید، هیدروسفالی شدید، تشکیل‌نشدن دو کلیه

• ناهنجاری‌های کروموزومی؛ از جمله: سندرم داون و سایر تریزومی‌ها، سندرم X شکننده، هموفیلی، سندرم فریاد گربه

• نقص‌های متابولیک مادرزادی؛ از جمله: اختلال دیستروفی عضلانی دوشن، بیماری تای ساکس

• آسیب‌دیدگی جنین در اثر عوامل محیطی؛ از جمله: داروهای وارفارین، تالیدومید، راکوتان، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، ید رادیواکتیو

• عفونت‌های مسری از مادر؛ از جمله: سرخجه، سیتومگالوویروس، عفونت توکسوپلاسموز

• بیماری‌های ارتوپدی؛ از جمله: استئوژنزیس ایمپرفکتای مادرزادی، دیسپلازی استخواني – غضروفی کشنده يا استيپل اپی فيزيال، بیماری استئوپتروزيس انفانتيل

همچنین رایج‌ترین دلایل سقط جنین انتخابی عبارت‌اند از:

• مشکلات مالی
• نداشتن زمان کافی برای مراقبت از فرزند
• اختلافات زناشویی
• نداشتن آمادگی روحی برای بچه‌دارشدن
• بارداری ناخواسته به دلیل تجاوز جنسی

شرایط سقط جنین عمدی در ایران

سقط جنین عمدی در ایران غیرقانونی است و فقط تحت یکی از شرایط زیر با مجوز کمیسیون‌های پزشکی و پزشکی قانونی انجام می‌شود:

1. بارداری جان مادر را به‌طورجدی تهدید کند و تنها راه نجات او سقط جنین باشد.
2. در شرایطی اگر جنین سقط نشود، هم مادر و هم جنین فوت کنند.
3. وجود سختی شدید و غیرقابل‌تحمل برای مادر (اصطلاحاً حَرَج) تحت شرایط زیر:
4. رضایت مادر
5. درصورتی‌که سختی ناشی از وجود بیماری یا نقص جنین باشد، غیرقابل‌درمان بودن ناهنجاری آن به‌صورت قطعی تشخیص داده شده باشد.
6. امکان جبران و جایگزینی برای سختی ایجادشده برای مادر وجود نداشته باشد.

سقط جنین تا چند ماهگی مجاز است؟

به گفته Iranian Journal of Forensic Medicine و طبق قانون سقط جنین ایران، سن مجاز بارداری برای سقط جنین عمدی تا چهارماهگی (قبل از هفته ۱۹ و دمیدن روح در جنین) است. البته در مواردی که ادامه بارداری باعث فوت مادر و جنین می‌شود ممکن است مجوز سقط جنین بعد از هفته ۱۹ هم صادر شود.

انواع روش‌های سقط جنین عمدی

سقط جنین ممکن است با دارو یا روش‌های جراحی انجام شود. بسته به شرایط بیمار ممکن است پزشک سقط با دارو یا جراحی را تجویز کند. همچنین گاهی بعد از سقط با دارو، محتویات رحم به‌صورت کامل تخلیه نمی‌شوند؛ در این شرایط هم لازم است برای جلوگیری از بروز عفونت داخلی، جراحی انجام شود.

۱. سقط جنین با دارو

در این روش داروهای خاصی با دوز و فواصل زمانی مشخص به فرد داده می‌شود. این داروها روند رشد سلول‌های جنین را متوقف کرده و با تحریک رحم، به تخلیه محتویات داخل آن کمک می‌کنند. داروهای مهم سقط جنین عمدی عبارت‌اند از:

• میزو پروستول (سایتوتک)
• میفپریستون

داروهایی که به سقط یا علائم بعد از آن کمک می‌کنند:

• هیوسین
• اکسی‌توسین
• متیل آرگونوین

۲. آسپیراسیون/ساکشن

در این روش بعد از باز کردن دهانه رحم، از لوله‌ای با مکش جزئی برای تخلیه رحم برای سقط جنین عمدی استفاده می‌شود.

۳. دیلاسیون و تخلیه (D&E)

در این روش دهانه رحم باز شده و به کمک پنس جراحی، بافت‌های مربوط به دوره بارداری از رحم خارج می‌شوند.

۴. سقط با القا زایمان

در این روش داروهایی به بیمار داده می‌شود که باعث شروع علائم زایمان و تخلیه رحم طی مدت‌زمان ۱۲ تا ۲۴ ساعت می‌شوند. استفاده از این روش نادر است و فقط وقتی جان مادر در خطر است کاربرد دارد.

سقط جنین عمدی در ماه‌های مختلف بارداری

بسته به شرایط فرد و اینکه سقط در چه بازه زمانی از بارداری قرار است اتفاق بیفتد، روشی نیز که پزشک برای انجام آن انتخاب می‌کند متفاوت است.

سقط جنین عمدی در سه‌ماهه اول

برای سقط جنین در سه‌ماهه اول بارداری از روش‌های سقط با دارو و آسپیراسیون/ساکشن استفاده می‌شود.

سقط جنین عمدی در سه‌ماهه دوم

اگرچه گاهی از روش‌های ساکشن و سقط دارویی حداکثر تا هفته ۱۴ بارداری نیز می‌توان استفاده کرد، اما معمولاً برای سقط در سه‌ماهه دوم بارداری از روش دیلاسیون و تخلیه (D&E) و در برخی موارد اورژانسی از روش القای زایمان استفاده می‌شود.

سقط جنین عمدی در سه‌ماهه سوم

سقط جنین در سه‌ماهه سوم بارداری (سقط دیرهنگام) به‌ندرت اتفاق می‌افتد. درصورتی‌که مشکل جدی وجود داشته باشد که جان مادر را به خطر انداخته باشد، سقط جنین دیرهنگام با روش القای زایمان یا دیلاسیون و تخلیه انجام می‌شود.

مراقبت‌های پس از سقط جنین عمدی

سقط جنین باعث بروز علائم جسمی و روحی در فرد می‌شود که زندگی روزمره او را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اگر سقط در سه‌ماهه اول انجام شده باشد، روند بهبود طی چند روز کامل می‌شود؛ اما اگر سقط در سه‌ماهه آخر انجام شده باشد، عوارض شدیدتر خواهند بود و بهبود کامل ممکن است تا چند هفته طول بکشد.

انجام مراقبت‌های جسمی و روانی بعد از سقط به فرد کمک می‌کنند تا سریع‌تر به زندگی عادی برگردد.

مراقبت‌های جسمی بعد از سقط جنین عمدی

احساس خستگی شدید، لکه‌بینی، درد و ورم پستان‌ها و انقباض شکم (مشابه دوره پریود) طی روزهای ابتدایی بعد از سقط کاملاً طبیعی است. مهم‌ترین نکات مربوط به مراقبت جسمی روزهای ابتدایی عبارت‌اند از:

• کمک‌گرفتن از نزدیکان برای انجام کارهای روزمره
• یک الی دو روز مرخصی گرفتن از محل کار برای استراحت
• انجام‌ندادن فعالیت‌های سنگین فیزیکی
• ماساژ شکم و کمر
• استفاده از کمپرس گرم
• مصرف مسکن برای کاهش درد
• مصرف منظم داروهای تجویزشده توسط پزشک

پیشگیری از عفونت بعد از سقط جنین عمدی

به دلیل زمان‌بر بودن بسته‌شدن دهانه رحم بعد از سقط، احتمال ایجاد عفونت بسیار زیاد است. به‌همین‌دلیل فرد باید تا دو هفته از انجام فعالیت‌هایی که خطر عفونت را افزایش می‌دهند دوری کند.

پس از سقط جنین عمدی تا دو هفته از فعالیت‌های زیر پرهیز کنید:

• استفاده از تامپون و کاپ قاعدگی
• برقراری دخول جنسی
• قراردادن جسم خارجی در واژن
• استخر رفتن

مراقبت‌های روانی بعد از سقط جنین عمدی

نکات زیر به بهبود سریع‌تر شرایط روانی فرد در این دوران کمک می‌کنند:

• استراحت کافی
• صحبت‌کردن و اشتراک احساسات با دوستان و اعضای خانواده
• کمک‌گرفتن از روانشناس
• عضویت در گروه‌هایی که اعضای آن‌ها تجربه مشابه دارند.

عوارض سقط جنین عمدی

سقط جنین ممکن است مجموعه‌ای از عوارض جسمی و روانی را در افراد ایجاد کند.

عوارض جسمی سقط جنین عمدی

در جدول زیر می‌توانید عوارض احتمالی روش‌های مختلف سقط جنین عمدی را بخوانید. البته دقت داشته باشید که در انجام سقط اصولی و زیر نظر پزشک متخصص، عوارض شدیدی مثل خونریزی یا سقط ناقص (نیاز به انجام جراحی مجدد برای خارج‌کردن بافت‌های باقی‌مانده) بسیار نادرند.

تبعات روحی سقط جنین عمدی

برخی افراد بعد از سقط احساس رضایت دارند و برخی دیگر دچار عذاب‌وجدان، حسرت و غم می‌شوند. سقط جنین تجربه سختی است و می‌تواند روی شرایط روحی خود فرد و نزدیکان او تاثیر منفی بگذارد. علاوه‌براین تغییرات هورمونی هم که بعد از سقط اتفاق می‌افتند باعث شدیدتر شدن این نوسان‌های روحی می‌شوند.

گاهی ممکن است احساسات منفی بعد از سقط تا مدت‌ها باقی بمانند و باعث ایجاد افسردگی شوند. در این شرایط بهتر است به متخصص روانشناس یا روانپزشک مراجعه شود.

عوارض سقط غیرقانونی

ازآنجاکه گاهی سقط‌های غیرقانونی در محیط استاندارد و توسط افراد متخصص انجام نمی‌شوند، می‌توانند برای سلامت فرد خطرناک باشند. از جمله عوارض سقط عمدی غیرقانونی و غیراصولی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سقط ناقص (باقی‌ماندن بافت‌های بارداری در رحم)
• خون‌ریزی شدید
• عفونت
• پارگی رحم
• آسیب‌دیدن اعضای داخلی و مجرای تناسلی
• واکنش شدید بدن (شوک) نسبت به داروها

این عوارض ممکن است به نازایی یا حتی مرگ فرد منجر شوند.

معمولاً برای سقط جنین عمدی در سه‌ماهه اول از روش دارویی و ساکشن و در سه‌ماهه دوم و سوم از روش دیلاسیون و تخلیه استفاده می‌شود. از روش القای زایمان در موارد نادری که جان مادر در خطر است استفاده می‌شود.

بارداری مجدد پس از سقط جنین عمدی

به‌صورت کلی سقط جنین عامدانه روی توان باروری فرد اثر منفی ندارد و خیلی از افراد بعد از تجربه سقط توانسته‌اند دوباره بچه‌دار شوند. اما اگر سقط عمدی باعث ایجاد عوارضی مثل عفونت رحم شده باشد، ممکن است عفونت به لوله‌های رحم و تخمدان‌ها سرایت کند و باعث بیماری التهابی لگن شود. در این شرایط احتمال بارداری خارج‌رحمی و ناباروری وجود دارد.

احتمال بروز عوارض جدی مثل عفونت که بارداری مجدد بعد از سقط را با مشکل روبرو کنند بسیار کم است. اما اگر سقط به‌صورت غیراصولی انجام شده باشد، احتمال ایجاد این عوارض و نازایی فرد بسیار زیاد است.

با تشخیص و درمان به‌موقع عفونت می‌توان احتمال نازایی را کم کرد. اگر علائم عفونت مثل خونریزی شدید، ترشح بدبو و تب شدید را تجربه می‌کنید به پزشک اورژانس مراجعه کنید.

چه مدت بعد از سقط جنین می‌توان دوباره باردار شد؟

هرچه سن بارداری حین سقط جنین عمدی بیشتر باشد، زمان لازم برای برگشت میزان هورمون‌ها به حالت عادی و تخمک‌گذاری دوباره بیشتر می‌شود. اگرچه زمان تخمک‌گذاری در افراد یا چرخه‌های قاعدگی مختلف، متفاوت است؛ اما به‌طور معمول تخمک‌گذاری مجدد حدود دو هفته بعد از سقط انجام می‌شود. این یعنی اکثر افراد می‌توانند قبل از شروع دوره پریود بعدی خود دوباره باردار شوند.

البته پزشکان به افرادی که سقط داشته‌اند توصیه می‌کنند حداقل تا پایان پریود بعدی خود صبر کنند و بعد اقدام به بارداری کنند. همچنین افرادی که به دلیل بیماری زمینه‌ای یا مشکل خاصی سقط داشته‌اند، بهتر است تا زمانی که مشکل‌شان رفع نشده است از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنند.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

عوارض خطرناک بعد از سقط قانونی به‌ندرت اتفاق می‌افتند؛ اما اگر علائم زیر را بعد از سقط تجربه کردید، باید به اورژانس مراجعه کنید:

• نداشتن خونریزی تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف داروی سقط
• خونریزی شدید (نیاز به تعویض نوار بهداشتی معمولی هر یک ساعت یک بار، به مدت حداقل سه ساعت متوالی)
• خروج ترشحات بدبو از واژن
• تب بالای ۳۸ درجه
• حالت تهوع شدید، استفراغ و اسهال به مدت بیشتر از ۲۴ ساعت بعد از مصرف داروی سقط
• علائم غیرطبیعی جسمی مثل تنگی‌نفس و درد قفسه سینه
• درد شدید شکم و کمر
• سرگیجه و ضعف

کلام آخر دکترساینا

سقط جنین عمدی در قانون ایران تحت شرایطی که بارداری برای مادر خطر داشته باشد، جنین دچار نقص‌های خاصی غیرقابل‌درمان باشد یا با ادامه بارداری هم جنین و هم مادر فوت کنند مجاز است. سقط جنین قانونی با روش‌های مختلفی از جمله روش دارویی و جراحی انجام می‌شود.

عوارض ناشی از این روش‌ها اگر توسط پزشک و در محیط استاندارد انجام شوند خفیف هستند و فرد می‌تواند دوباره باردار شود. سقط جنین غیرقانونی در محیط‌های غیراستاندارد و توسط افراد غیرمتخصص می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری مثل نازایی، شوک و حتی مرگ فرد را به همراه داشته باشد.

جدول خلاصه بیماری