مشاوره آنلاین پزشکی بعد از همه‌گیری کرونا بیشتر از گذشته مورد استقبال قرار گرفت و تبدیل به یکی از پرطرفدارترین‌های دنیای نوآوری شد. اپلیکیشن‌های حوزه سلامت یا همان سلامت الکترونیکی حالا دیگر روی گوشی هوشمند بیشتر افراد نصب است. در این بین مشاوره پزشکی از متخصص کودک به صورت فوری، جراح مغز‌واعصاب به صورت ویدیویی و مشاوره روانشناسی تلفنی بیشترین جذابیت را برای کاربران داشته است. این آمار از گزارشی استخراج شده که تیم دکتر ساینا در شبکه‌های اجتماعی خود منتشر کرده است.
این جذابیت تا جایی ادامه پیدا کرد که بعد از آرام‌تر شدن وضعیت پاندمی همچنان نه تنها در کشورهای توسعه یافته، حتی در ایران هم با وجود همه حواشی اقبال عمومی نسبت به خدمات مشاوره سلامت آنلاین کاهش پیدا نکرده است.
سلامت الکترونیکی روزهای پرچالشی را از سر گذرانده است. نبود رگولاتوری هوشمند و روزآمد، عدم دانش و آگاهی کافی در جامعه نسبت به امکاناتی که می‌توان از جریان سلامت الکترونیکی به دست آورد و البته تصمیمات انقباضی وزارت بهداشت، هر کدام به نوعی بر چالش‌های این حوزه اضافه کردند.
آنچه امروز سلامت الکترونیکی ایران از آن بهره می‌برد صرفا حوزه تله‌هلث است. این در حالی است که تله‌مدیسین با اهمیت گسترده آن، همچنان آنطور که باید و شاید رشد و توسعه پیدا نکرده است. فروش آنلاین دارو بارها و بارها مورد انتقاد قرار گرفته و به دلیل نبود پرونده‌های سلامت الکترونیکی بخش‌های اساسی این امکان پرظرفیت از دسترس خارج است.
پرمخاطب‌ترین مشاوره‌ها از مسیرهای گوناگون
مشاوره‌های پلتفرم‌های حوزه سلامت اغلب بر اساس سه روش تلفنی، ویدیویی و فوری به کاربران خود مشاوره می‌دهند. هر یک از این سه روش برای مشاوره‌های پزشکی متفاوتی جذاب است و کاربران با توجه به نیاز و موقعیتی که در آن قرار می‌گیرند، یکی از این روش را استفاده می‌کنند.
اولین تخصصی که برای مشاوره فوری پزشکی جذابیت دارد و بیشتر مورد توجه قرار گرفته، دریافت مشاوره پزشکی از متخصص کودک است. بالاترین رتبه استفاده از مشاوره‌های ویدیویی هم مربوط به جراح مغز و اعصاب است، این در حالی است که مشاوره روانشناسی بیشترین جذابیت را در مشاوره تلفنی داشته و در رتبه نخست این روش دریافت مشاوره آنلاین قرار گرفته است.
مشاوره آنلاین به عنوان یک ضرورت
مشاوره فوری پزشکی بعد از تخصص کودکان بیشترین استقبال را در بخش‌های زنان و زایمان، بیماری‌های داخلی، گوارش و کبد، کلیه و مجاری ادراری، بیماران عفونی، پزشک عمومی، روانشناسی، پوست و مو و در نهایت اعصاب و روان داشته است.
همچنین کاربران بخش مشاوره ویدیویی بعد از جراح مغز و اعصاب، بیشترین تخصص‌هایی که به آن مراجعه کرده‌اند، کودکان، روانشناسی، ریه، زنان و زایمان، گوارش و کبد، پزشک عمومی، ارتوپدی، کلیه و مجاری ادراری و همچنین چشم پزشکی بوده است.
همچنین در بخش مشاوره تلفنی نیز بعد از روانشناسی بیشترین استفاده کاربران از این تخصص‌ها بوده است: زنان و زایمان، پوست و مو، اعصاب و روان، بیماری عفونی، کلیه و مجاری ادراری، ریه، گوارش و کبد، بیماری داخلی و مغز و اعصاب (نورولوژی) بوده است.
این روند بیانگر آن است که کاربران این پلتفرم‌ها دقیقا بر اساس میزان حساسیت و نیاز خود در مواقع گوناگون به دنبال برقراری ارتباط با پزشک مشاوری به صورت آنی یا با کمترین صرف زمان و هزینه هستند. استفاده از خدمات پزشکی آنلاین این امکان را در اختیار بیماران قرار داده تا با دور زدن ترافیک شهری، دور بودن از پزشکان متخصص و در زمان عدم دسترسی به پزشک متخصص نیاز خود را رفع کنند.
مخالفت و چالش‌آفرینی مدام وزارت بهداشت
با وجود استقبالی که هموراه نسبت به پلتفرم‌های مشاوره آنلاین وجود دارد اما تقریبا یک سال قبل در خرداد ۱۳۹۹ «محمد جهانگیری»، معاون نظارت و ارزیابی سازمان نظام پزشکی کشور، با بیان این که خدمات از راه دور پزشکی یا دوراپزشکی یا تله‌مدیسین بعد از شیوع ویروس کرونا مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته، اعلام کرد: «در مبحث تله‌مدیسین به دو نکته باید توجه داشت. اولاً، باید تجهیزات لازم برای معاینه از راه دور فراهم باشد که همان بستر نسخه‌نویسی الکترونیک است. دوم بیمار حتماً از قبل توسط پزشک متخصص معاینه شده و پرونده داشته باشد و ارتباط مؤثر با پزشک ثبت شود.»
به‌گفته او دستورالعمل‌های استاندارد برای راه‌اندازی سامانه ویزیت آنلاین در نظر گرفته شده است. مردم باید توجه کنند، اپلیکیشن‌های مشاوره پزشکی آنلاین هیچ کدام مجوز تبلیغات و فعالیت را از سوی سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت دریافت نکرده‌اند و همه این سامانه‌هایی که در فضای مجازی تبلیغ می‌شوند غیر مجازند و مورد وثوق این نهاد نیستند.
پرونده سلامتی که هنوز آنلاین نشده
این موضوع در حالی است که تا چند روز آینده و از اول دی ماه امسال نسخه نویسی الکترونیکی به طور رسمی اجرایی خواهد شد. شاید در نگاه اول اجرای نسخه نویسی الکترونیکی در تضاد با چنین اظهار نطرهایی نباشد، اما حقیقت این است که پلفرم‌های مشاوره آنلاین به اثرگذاری محسوس و بسیار جدی بر این موضوع داشتند.
از سویی دیگر پرونده پزشکی آنلاین یکی از نیازهایی است که همچنان از چشم وزارت بهداشت دور مانده و با وجود اظهارنظرهای قابل توجه در این حوزه از طرف فعالان حوزه سلامت الکترونیکی و البته اظهار نظرهای وزارت بهداشت مبنی بر تلاش برای اجرایی شدن، همچنان اجرایی نشده است. حالا سوال اساسی اینجاست که چطور وزارت بهداشت با وجود گام‌های کند در حوزه سلامت الکترونیکی بر توقف آن از سوی بخش خصوصی هم پافشاری دارد؟
اهمیت استفاده از بیمه برای توسعه مشاوره پزشکی آنلاین
اگر بیمه تامین اجتماعی، خدمات مشاوره پزشکی آنلاین را به طور کامل تحت پوشش خود قرار دهد، جمعیت افرادی که تحت پوشش این سازمان قرار دارند، همگی به طور دائم به یک پزشک آنلاین دسترسی دارند و این موضوع می تواند بهبود قابل توجهی در وضعیت سلامت و بهداشت جامعه داشته باشد.
در کشورهای توسعه یافته، خدمات پزشکی آنلاین تحت پوشش بیمه ها قرار می گیرد. برای مثال شرکت بزرگ بیمه Medicare در ایالات متحده آمریکا، که افراد بالای ۶۵ سال و افراد دارای معلولیت را تحت پوشش قرار می دهد، ۸۰ درصد هزینه خدمات درمانی آنلاین یا تله مدیسین را تحت پوشش خود قرار داده است.
اهمیت این موضوع در حالی است که با وجود نیاز جدی جامعه نسبت به استفاده از مشاوره پزشکی آنلاین نه تنها وزارت بهداشت، رایزنی و ارتباط سودمند با بیمه‌ها برای ارائه این خدمات برقرار نکرده، بلکه بر میزان و نوع مراجعه به مشاوره‌های آنلاین پزشکی هم چشم‌پوشی کرده است.
به هر روی کاربران بیشترین نیاز مشاوره پزشکی را به متخصص کودک، زنان و زایمان و همچنین مشاوره روانشناسی دارند. با چشم‌پوشی از این ضرورت و نیاز و پافشاری پایان‌ناپذیر بر فعالیت پلتفرم‌های مشاوره پزشکی آنلاین باید از وزارت بهداشت پرسید این نیاز از چه مسیری و با چه زیرساخت‌هایی پاسخ داده خواهد شد؟