طب سنتی در ایران در دهه اخیر همراه با نام گیاهان دارویی شناخته شده در صورتی که طب سنتی ایران شامل ادویه طب سنتی است و تنها گیاهان نمی باشند ادویه طب سنتی شامل( معدنی، حیوانی، گیاهی ) است. گوشه ای از این اقیانوس بی کران، معدنی ها می باشند که زاج ها با متجاوز از 25 نوع یکی از این مواهب هستند. زاج نیز همچون برخی گیاهان از ادویه ضد عفونت می باشد به دلیل آنکه دارای مواد قابضه می باشد. جسمی معدنی بلوری و در اثر تاثیر مواد معدنی به رنگ های متفاوت دیده می شود.

درخت بادام به بلندی 8 متر می رسد . برگهای آن بیضی ، باریک ، نوک تیز و برنگ سبز می باشد . گلهای آن بسیار زیبا و برنگ صورتی است . در اوائل بهار شکوفه های بادام ظاهر می شود . بطور کلی دو نوع بادام وجود دارد : 1- بادام شیرین Sweet Almond 2- بادام تلخ Bitter Almond میوه درخت بادام بصورت شفت می باشد که قشر خارجی آن سبز رنگ و پوشیده از کرک است که در داخل آن بادام با پوست سخت وجوددرد . در ابتدای تشکیل میوه پوشش خارجی سبز رنگ و گوشت در است که پوشیده از کرک است و هنوز بردستی رشد نکرده که آنرا چغاله بادام Amandon می نامند که دارای خواص مخصوص می باشد . پس از رسیدن بادام بتدریج پوشش خارجی سبز رنگ خشک شده و پوست آن نیز سفت و سخت می شود و مغز بادام در داخل آن رشد کرده و آماده استفاده می شود . مغز بادام بیضی شکل و مسطح بوده که یک طرف آن نوک تیز است . مغز بادام در داخل پوسته نارک قهوه ای رنگی می باشد که می توان آنرا بکمک آب گرم از آن جدا کرد که مغز بادام سفیدرنگ در داخل آن است . مغز بادام شیرین و طعم ملایم و خوشمزه ای درد و بسهولت از بادام تلخ تشخیص داده می شود . از کلیه قسمت های درخت بادام شیرین مانند شکوفه ، برگ و میوه آن استفاده طبی می شود .

خار مقدس (نام علمی: Cnicus benedictus) یکی از گیاهان تیرهٔ گل‌ستاره‌ای‌ها (Asteraceae)، راستهٔ گل مینا (Asterales) است که در نواحی مدیترانه‌ای و از جمله ایران می‌روید. خار مقدس در ایران از جمله در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد می‌روید. گیاهی یک ساله است که بلندای آن تا ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد. دارای برگ‌های پرزدار بوده که عموماً طولی نزدیک به ۳۰ سانتی‌متر و عرض ۸ سانتی‌متر دارند. گل‌های آن زردرنگ می‌باشد.

تخم شربتی basil seed گیاهی یک‌ساله از خانواده نعناعیان است. این دانه خوراکی طبع سرد و تری دارد. تخم آن سیاه شفاف است و وقتی‌ که در آب ریخته شود سریعاً حالت ژله‌ای و لعاب‌دار پیدا می‌کند. در ایران اغلب افراد تخم شربتی را با بذر ریحان و دانهٔ چیا اشتباه گرفته می‌گیرند، اما بهتر است بدانید که این سه دانه خوراکی خواص کاملا متفاوتی دارند و تنها شباهت آن‌ها لعاب‌دار شدن هر سه است که به دلیل وجود موسیلاژ است. درادامه با ما همراه باشید تا با خواص و مضرات تخم شربتی آشنا شوید.

گیاه چای درختچه یا درخت کوچکی است که دارای برگهای همیشه سبز و ناخزان به رنگ سبز تیره مایل به سیاه است،ارتفاع آن تا 2 متر و در خاکها و مناطق خیلی مناسب تا 7 متر نیز می رسد.برگهای آن بیضی نوک تیز که با دمبرگ به ساقه چای متصل می شود.گلهای آن کوچک سفید اغلب منفرد است.از نطر آب و هوا درختچه چای مناطق خیلی گرم و مرطوب را دوست دارد و در مناطقی نزدیک به استوا مانند جاوه و سیلان که گرم و مرطوب است ، رشد چای بسیار خوب است. درجه حرارت کمتر از صفر درجه سانتی گراد را تحمل نمی کند و رشد آن متوقف می شود. محصول چای مربوط به مزارع چایکاری در ارتفاع کم و هم سطح دریا ، دارای کیفیت بالایینیست و چای با کیفیت عالی در ارتفاعات 2000-1500 متری این مناطق به دست می آید.
برای اینکه چیدن برگ چای به سهولت انجام گیرد با هرس کردن درختچه چای مانع از ان می شوند که ارتفاع آن از حد دسترسی خارج می شود.
چای سبز که به سبب رنگ سبز برگش ،بهاین نام گفته می شود بیشتر چای سیاه محرک است و در چین ،ژاپن و آفریقای جنوبی ودر روسیه مستعمل است.

اسطوخودوس یا اسطوقدوس گیاهی است چندین ساله به ارتفاع حدود نیم متر با برگهای متقابل، باریک ، دراز سبز رنگ و پوشیده از کرکهای سفید پنبه ای. گلهای آن به رنگ بنفش و به صورت سنبله می باشد. قسمت مورد استفاده این گیاه ، گلها و سرشاخه های گلدار آن است.

بومادران گیاهی است از تیره گل ستاره‌ای (کاسنیان)به ارتفاع 20 تا 90 سانتی متر و حتی بیشتر که برگ‌هایی بدون دم برگ، دراز و پوشیده از کرک دارد و دارای بریدگی‌های زیاد و باریکی است . گل‌های سفید رنگ آن به صورت کاپیتول کوچک و مجتمع در قسمت انتهایی ساقه قرار گرفته‌اند . همه قسمت‌های گیاه دارای بوی نافذ و تلخ مزه است.
زمان گل‌دهی گیاه از اواخر اردیبهشت تا پایان تیرماه و بهترین زمان برداشت نیمه اول تیر ماه است . قسمت دارویی این گیاه ، برگ‌ها و گل‌های آن هستند.
نام لاتین این گیاه برگرفته از آشیل، قهرمان افسانه‌ای یونان است. گفته می‌شود در دوران نبردهای تروآ(حدود 1200 سال قبل از میلاد) از بومادران برای درمان زخم و جلوگیری از خون‌ریزی و عفونت استفاده می‌شد.
نام مرسوم آن یعنی"خون دماغ" کاربرد سنتی بند آورنده خون‌ریزی را بیان می‌کند.

فلوس درختی است به ارتفاع 10-15 متر که به حالت خودرو در بشتر نقاط گرمسیر دنیا مانند آفریقا ، هند و جنوب می روید . فلوس در بعضی از نواحی ایران به نام خرنوب هندی و خیار شنبر نیز معروف است .
میوه فلوس یه طول 30 تا 50 سانتیمتر و به قطر 3-2 سانتیمتر است . اگر فلوس درقسمت طول آن شکافته شود تیغه های متعدد در آن دیده می شود که فلوس را به خانه های متعدد گاهی تا 100 خانه تقسیم می کند.
در داخل این خانه ها مایع چسبنده تیره رنگی وجود دارد که عسل خیار شنبر نامیده می شود . طعم این مایع کمی شیرین ولی نامطبوع است . برای استفاده از فلوس غلاف آنرا کمی روی آتش گرم می کنند تا عسل خارج شود . معمولا این عسل با روغن بادام مخلوط شده و به عنوان مسهل استفاده می شود، البته می توان مغز فلوس را با قند یا شکر مخلوط کرده و در درجه حرارت معتدلی پخت که به آن فلوس پخته می گویند .

زرشک درختچه‌ای تیغدار به طول ۱ تا ۵ متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزه‌است. به ریشهٔ درخت زرشک «آئر خیس» گفته می‌شود. انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است، غنچه‌های زرد رنگ زرشک در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.

شِکَرتیغال (Echinops) سرده‌ای از گیاهان چندساله‌است. نام‌های دیگر آن در قدیم شکرتیار، خارشکر و تیغ قندک بوده‌است. شکر تیغال که براحتی در آب حل می‌شود دارای ۲۳ درصد قند ترهالوز، طعمی شیرین و لعاب‌دار است و بعنوان لینت‌بخش و برطرف‌کننده سرفه و نیز پائین آورنده تب مصرف می‌شود. گیاهان این سرده را خارشکرها و قندرونک‌ها هم نامیده‌اند.

این سرده در ایران ۵۴ گونه گیاه علفی چندسالهٔ خاردار دارد که معمولاً انحصاری ایران‌اند.

گیاهی است علفی و یکساله، دارای ساقه و شاخه‌های راست به ارتفاع ۲۵ تا ۶۰ سانتیمتر که در نواحی بحرالروم (مدیترانه) و غالب نقاط ایران می‌روید. این گیاه به رنگ سبز مایل به زرد با دمبرگ دراز و گلهایی مجتمع بصورت خوشهٔ دراز در کنارهٔ برگها دارد. دانه اش تقریباً کروی و صاف است. سرشاخه‌های گل دار این گیاه بعلت دارا بودن اسانس بوی مخصوص دارند. مشک چوپان در طب عوام بعنوان خلطآور مصرف می‌شود و برای آن اثر ضد تشنج و نیرو دهنده و تسکین دهنده تنگی نفس ذکر شده است. به آن مشک داش هم گفته شده‌است.

یکی از میو های جنوب شرقی آسیا و بومی مالزی و اندونزی و تایلند است. در زبان مالیایی به معنی میوه مودار است که بر گرفته از شکل ظاهری آن است.
رامبوتان میوه ای گرمسیری است که با نام علمی سرخالوی مژکی (nephelium lappaceum) شناخته شده است.
این میوه بومی مناطق استوایی بوده و کشورهای آسیای جنوب شرقی مانند مالزی و ویتنام، مهمترین تولید و صادرکنندگان آن به سراسر جهان به شمار می روند.
این میوه شیرین و آبدار است و مزه آن شبیه به انگور ست ودارای هسته ای بزرگ می باشد.میوه آن شباهت زیادی به میوه لایچی و لونگان دارد.
رامبوتان به صورت خام و کنسرو شده ویا آب میوه در فروشگاه ها به فروش می رسد.
میوه رامبوتان شکلی تقریبا کروی دارد و مودار است. نام رامبوتان نیز به زبان مالزیایی معنی "میوه مودار" می دهد. موهای پوسته رامبوتان نازک و نرم بوده، خار مانند نیستند و به پوست و دست آسیب نمی رسانند. اندازه هر میوه بالغ نصف کف دست است.
همچنین میوه ها قبل از رسیدن به رنگ سبز روشن می باشند.
رامبوتان به شکل خوشه ای روی درخت خود می روید و در دو رنگ زرد و قرمز موجود است.
رامبوتان زرد طعمی ترش و شیرین و رامبوتان قرمز مزه شیرین دارد.
برای مصرف هر دو گونه، با برش دادن پوسته رنگی، آن را جدا کرده و گوشته سفید (گاهی متمایل به صورتی) و آبدار میوه را میل می کنند.
داخل میوه هسته ای به رنگ قهوه ای روشن و به قطر 2 سانتی متر وجود دارد.
درخت رامبوتان بومی مناطق استوایی بوده، ریشه عمیقی ندارد، بعد از 2 الی 3 سال از زمان کاشت میوه می دهد و تا 8 الی 10 سال قدرت باردهی دارد.
میوه رامبوتان را اغلب به صورت خام مصرف می کنند و به خاطر رنگ سفید آن کمتر در سالاد های میوه مورد مصرف قرار می گیرد.
این میوه سرشار از ویتامین C و کلسیم بوده و همچنین دارای آهن و فیبر است، به همین جهت خوردن آن برای افراد دارای کم خونی ناشی از فقر آهن هم توصیه می شود.
هر عدد رامبوتان حدود 59 الی 60 کالری دارد.

این گیاه از هر لحاظ شبیه به بادام شیرین است با این تفاوت که مغز آن به علت داشتن یک ماده ای از نوع هتروزیدها تلخ مزه می باشد. اندام مورد استفاده داروئی بیشتر مغز دانه گیاه و روغن حاصل از آن است. طبیعت آن گرم است. روغن بادام تلخ چنانچه بصورت خوراکی مصرف گردد یکی از داروهای بسیار خوب برای دفع اخلاط چسبیده به دیواره دستگاه گوارش است و ضماد آن با مقداری سرکه به پیشانی و اطراف، سردردهای سرد مزاج را ساکت می کند. ریختن روغن بادام تلخ در چشم قدرت بینایی را زیاد می کند. بادام تلخ یا روغن آن در معالجه تنگی نفس و آسم و ورم شش ها نیز فافع می باشد. افرادیکه به درد کلیه ها مبتلا هستند در صورتیکه علت درد وجود سنگ نباشد بلکه مربوط به بافت خود کلیه باشد می توانند مقداری بادام تلخ را با مقداری نشاسته و مقداری نعناع خشک پودر کرده بخورند، درد کلیه ها ساکت خواهد شد.اگر بادام تلخ را با شربت عسل میل نمایند سختی خروج ادرار را مرتفع میسازد. روغن بادام تلخ چون دارای مقداری سم است کشنده جنین است و دخول آن در رحم زنان باردار سبب سقط جنین می گردد. در بیشتر گوش دردها مانند اوتیت ریختن روغن بادام تلخ در گوش، درد را ساکت می سازد و ناراحتی را برطرف می کند. افرادیکه در فصول سرد پوست بدنشان شقاق می شود اگر با روغن بادام تلخ شقاق را چرب کنند از سایر چربی ها زودتر شقاق را بهبودی می بخشد. کتیرای درخت بادام تلخ یا بادام شیرین را می توان بجای صمغ عربی مصرف نمود. مقدار خوراک از پودر مغز دانه بادام تلخ تا ۲۰ گرم و از روغن آن تا ۵ گرم است در مداوای زخم هایی که احتیاج به چرب کردن و ضدعفونی هم دارند همراه با مرحم مربوط مقداری روغن بادام تلخ اضافه می کنند.
اگر پودر گنه گنه را با روغن بادام تلخ مخلوط نموده و بر محل درد در دردهای مفصلی بمالند اکثر مواقع درد را تسکین میدهد.

آسِرولا میوه‌ای گرمسیری است که در هند غربی و شمال آمریکای جنوبی می‌روید. این میوه در هندوستان نیز کشت می‌شود. آسرولا میوه‌ای با طعم شیرین و دارای مقدار بسیار زیادی ویتامین ث می‌باشد.این میوه از تیرهٔ مالپیگیاسه (Malpighiaceae) است.
ویتامین ث موجود در آسرولا در قرص ضدچروک ایمدین استفاده می‌شود و در ساخت کلاژن‌های جدید کاربرد بسیار زیادی دارد.
آسرولا، نوعی میوه بوته ای به رنگ قرمز و با طعم ترش است. این میوه بومی کارائیب و آمریکاست.

آلوچه (نام علمی:Prunus cerasifera) میوه ایست از خانوادهٔ آلوها که بومی اروپا و آسیا می‌باشد.
گونه‌های وحشی آن دارای شاخه های بلند و درختهای کوچک هستند که بلندی آنها به ۶ تا ۱۵ متر می‌رسد. درخت آلوچه خزان پذیر است. طول برگ‌های درخت آلوچه به ۴ تا ۶ سانتیمتر می‌رسد. این درخت یکی از نخستین درخت‌هایی است که در فصل بهار در اروپا و خاورمیانه شکوفه می‌دهد. آغاز شکوفایی این درخت در ایران تقریبا اوائل اسفند ماه است. شکوفه‌های این درخت سفیدرنگ و پنج پر هستند که قطر آنها ماگزیمم به ۲ سانتیمتر می‌رسد. میوهٔ این درخت، آلوچه، دارای هسته است و قطر میوه به ۲ تا ۳ سانتیمتر می‌رسد و رنگ آن زرد یا قرمز است و خوراکی می‌باشد. میوهٔ درخت آلوچه در ایران در اواخر خرداد ماه کاملا رسیده می‌شود.
درخت آلوچه به صورت وحشی بسیار دیده می‌شود.برخی از انواع این درخت دارای میوه‌های شیرین و برخی دیگر دارای میوه‌های ترش هستند.
درخت آلوچه درخت تزئینی پرطرفداری برای باغهاست و از میوهٔ آن در اروپا برای درست کردن مربا بهره برداری می‌شود. در ایران این میوه کمتر به صورت خام و فرآوری نشده مصرف می‌شود، بلکه انواع ترش آن را له و خشک کرده و به صورت فراورده‌های غذایی ترش مزه به بازار عرضه می‌کنند.

شاتره گیاهی علفی است که در فصل بهار در مزارع، باغ‌ها، کنار جاده‌ها و زمین‌های کشاورزی به‌وفور می‌روید. اغلب روستاییان ظاهر این گیاه را می‌شناسند.
به همین دلیل است که این روزها اکثر خانم‌های روستایی را در دشت و صحرا در حال جمع‌آوری اقسامی از گیاهان دارویی می‌بینیم.
اگر شما هم برای تفریح به یکی از دشت‌های سرسبز حوالی شهر سفر کردید و وسوسه چیدن این گیاه دارویی به دلتان افتاد، بدانید که این گیاه شاخه‌های ظریف فراوان و برگ‌هایی با تقسیمات بسیار زیاد دارد.
گل‌های آن کوچک، انبوه و به رنگ سفید مایل به گلی است و به صورت متراکم در کنار هم قرار گرفته است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ، گل و شاخه آن است.

قند خون را به سرعت کاهش می دهد. برای طول عمر، یبوست، وبا، سرماخوردگی و اختلالات کبد مفید است. آرام بخش بودن نیز از دیگر خواص این عرق گیاهی می باشد.

کاکوتی کوهی در گویش محلی کرمان (آلاله) گفته می‌شود. به عنوان ادویه در غذاها کاربرد وسیعی دارد. از برگ‌های خشک ‌شده و خرد شده کاکوتی به عنوان طعم‌دهنده در دوغ استفاده می‌شود و برخی از دوغ‌‌های بسته بندی شده در ایران این ادویه را دارند.

 فراورده مایع متشکل از سکنجبین و پیاز گیاه عنصل (اسقیل در مخزن الادویه) که در کتب طب ایرانی با توجه به کاربرد، نحوه ساخت و درصد اجزای متفاوتی را شامل می شود. تاریخچه ذکر این ترکیب دارویی و منافع آن از جانب حکیمان ایرانی در زمانی بیشتر از هزار سال قابل استناد است. 

بزرگسال : نیم ساعت پیش از صبحانه20 سی سی (معادل دو قاشق غذاخوری)  از شربت با یک استکان آب گرم حل شده و میل شود. با صلاحدید پزشک در صورت کثرت ماده دوز دیگری با فاصله 12ساعت تجویز می شود.
در تنظیم قدر شربت و فاصله مصرف طبیب و داروساز باید این ملاحظات را در نظر بگیرند:
مقدار مرض ، سحنه (فربهی و لاغری و سستی و سختی بدن) و قوت بیمار، سن بیمار، مزاج صحی و مزاج عضوی (اعضای تحت اثر دارو) ، عادت بیمار، مذکر یا مونث بودن، شغل بیمار، فصل بیماری و سایر شرایط محیطی بیمار.

عسل که آن را به فارسی اَنگَبین (همچنین «انگُبین» و «اَنگُوین»[۱]) گویند، مایعی شیرین و گران‌رو است که زنبورعسل از شهد گل‌ها تولید می‌کند. عسل به طور کلی یک ترکیب محلول در آب بسیار غلیظ قندی است. مهم‌ترین قندهای عسل فروکتوز، گلوکز و ساکاروز هستند. در مجموع یک کیلوگرم عسل ۳۲۵۰ کالری انرژی دارد. عسل به لحاظ داشتن برخی مواد تخمیری در تبادلات غذایی و کمک به هضم غذا بالاترین مرتبه را در میان غذاها دارد، از این دسته مواد می‌توان به آمیلاز، اینورتاز، کاتالاز و پراکسیداز اشاره کرد. تعدادی از ویتامین‌های اصلی هم در عسل وجود دارند، اما مقدار آن‌ها قابل توجه نیست. میزان املاح معدنی در انواع مختلف عسل متفاوت است و عسل‌های تیره املاح معدنی بیشتری دارند که مهم‌ترین آن‌ها کلسیم، پتاسیم، سدیم، منگنز، آهن، مس، فسفر، منیزیم و گوگرد است. عسل دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی مثل اسید فرمیک و مشتقات کلروفیل و مقداری آنزیم و رایحه‌های معطر است. عسل به علت مقدار بسیار اندک آب، به سختی فاسد می‌شود و از همین روی نگهداری، انتقال و تجارت آن آسان است. قبل از کریستال سازی شربت نیشکر و تهیه شکر، عسل تنها ماده غذایی بود که جهت شیرین کنندگی توسط بشر استفاده می‌شد. مصرف عسل برای کودکان زیر دو سال به دلیل ایجاد سم بوتولینم، خطرناک است.