اسفند
Hamel, Wild rue
اسفند نوعی سُداب وحشی است. گیاهی است علفی، پایا و بوته‌ای که ارتفاع آن تا 50 سانتیمتر می‌رسد. دارای برگهای فراوان و سبز با تقسیمات سه‌تایی نامنظم و باریک و دراز است. گلهای نسبتاً بزرگ این گیاه پنج کاسبرگ تقریباً سفیدرنگ و پنج گلبرگ بلند به رنگ سفید مایل به سبز دارند. میوه گیاه پوشینه،کروی، دارای سه لُب و به قطر تا 8 میلی‌متر می‌باشد که حاوی دانه‌های قهوه‌ای مایل به سیاه فراوانی است. قسمت مورد استفاده گیاه این دانه‌ها هستند.در تعریف این گیاه در منابع طب سنتی ایران می‌خوانیم: اسفند بر دو نوع است؛ نوعی از آن دارای غلاف‌های گرد و کمی سرخ است که تخم‌های سیاه‌رنگی به اندازه خردل دارد و بوی زیادی ایجاد می‌کند و در بیشتر موارد، مراد از اسفند همین نوع است و نوع دوم برگهایی مایل به رنگ سفید و گلهای خوشبویی شبیه گل یاسمن سپید دارد و غلاف دانه آن درازتر و سپیدرنگ است که آن را حُرمل سپید می‌نامند.
بر مبنای متون طب سنتی ایران طبیعت اسفند در سوم گرم و دوم خشک است و قوّتش تا چهار سال باقی می‌ماند.
در طب ایرانی برای این گیاه اثرات درمانی فراوانی ذکر شده است، از جمله:
آن که رطوبت‌های سینه و ریه را خشک می‌کند
بادهای روده‌ها را تحلیل می‌برد
نیروی جنسی را تقویت می‌نماید
ترشح شیر را زیاد کرده
مُدر و قاعده‌آور است
مسهل سودا و بلغم غلیظ و ضد کرم کدو است.
همچنین خلط‌های غلیظ و لزج را می‌برد و ادرار بول را زیاد می‌کند.
ترکیبات مختلفی از اسفند برای درمان تنگی نفس و سرفه‌های رطوبی، سردرد مزمن، صرع، نازایی، دردهای سیاتیکی، تقویت اعضا و رفع سستی آنها و سیاه کردن مو، بیماری‌های ریه و کبد، سنگینی گوش و کَری و طنین در گوش، درد دندان و... در متون طب ایرانی شرح شده است گه در تمامی موارد فوق توصیه و تشخیص پزشک متخصص طب سنتی ضروری است.
همچنین جهت بهبود آسم، کولیک، دیس‌منوره، تب، سنگ مثانه، هیستری، یرقان، لارنژیت، مالاریا، نورالژی، سرطان، پارکینسون و روماتیسم از اسفند استفاده میشود.
از دانه‌های اسفند در یونان برای چشم‌درد و به عنوان کرم‌کش، قاعده‌آور، مُسکن و مُعرّق، در هندوستان جهت درمان سفلیس و در آفریقای شمالی برای پایین‌آوردن تب استفاده می‌شده است. در نواحی استوا از دانه‌ها به عنوان ادویه و در الجزایر از روغن دانه‌ها استفاده میشود.
سلام ،دکتر سیدشهاب الدین متولی امینی پزشک عمومی هستم،
میتوانید همین الان سوالتونو بصورت چت یا تلفنی از من بپرسید و با هم گفتگو کنیم .
مضرات استفاه از اسفند
بر اساس آموزه‌های طب سنتی ایران اسفند برای گرم‌مزاجان مضر است و سردرد و قی و دل‌بهم‌خوردگی می‌آورد.
مصرف میزان زیاد و یدون دستور پزشک می‌تواند باعث مشکلات روانی، استفراغ، افزایش بزاق، دیدن مناظر رنگی و رعشه (لرزش) شود. در تحقیقات حیوانی دوز مرگ‌آور آن 1500 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است که به علت اثرات سرکوب سیستم عصبی مرکزی می‌باشد. مقدار کم هارمین باعث تحریک مغز و مقدار زیاد آن باعث سرکوب سیستم عصبی مرکزی میشود. اثرات هالوسینوژنی هارمین با مصرف خوراکی حدود 25 میلی‌گرم آن ایجاد میگردد.
استفاده بیشتر از حد دارویی آن ممکن است باعث سقط جنین، استفراغ، افسردگی و توهم‌زایی گردد.
گرچه گیاه اسفند در گذشته به عنوان یک گیاه دارویی مورد استفاده بوده است و هنوز هم در بعضی نقاط دنیا از آن استفاده میشود، ولی نباید عوارض سمی مختلف آن را از نظر دور داشت.
طریقه مصرف اسفند
ترکیبات اسفند
100 گرم گیاه تازه اسفند حاوی تا 68 گرم آب، 6 گرم پروتئین، 5/1 گرم چربی، 16 گرم عصاره حاوی الکالوئید‌های آزاد (ترکیبات نیتروژن‌دار آزاد) 6 گرم فیبر، 4٪ خاکستر، 6/0 گرم کلسیم، 06/0 گرم فسفر، 0009/0 گرم مس و 250 میلی‌گرم تیامین است.
در کشور مصر از روغن دانه‌های اسفند فراورده‌ای به نام «زیت الحرمل» تهیه میشود که برای افزایش میل جنسی به کار می‌رود.
دانه‌های خشک اسفند حاوی تا 35٪ پروتئین، 17٪ روغن و آلکالوئیدهای هارمالین، هارمین، هارمان، هارمالول، پگانین، ایزوپگانین، دی‌پگانین، وازی‌سی‌نن و داوکسی وازی‌نون می‌باشند. گزارش بررسی‌های شیمیایی دیگری حاکی است که گیاه اسفند علاوه بر 4 آلکالوئید یادشده دارای کینازولین می‌باشد. آلکالوئید هارمین مهمترین است که در تمام قسمت‌های مختلف گیاه وجود دارد. دانه رسیده اسفند در حدود 8/5 -8/3 درصد از 4 آلکالوئید اصلی را دارا می‌باشد.
آلکالوئید هارمالین با غلظت 25000/1 موجب کاهش فعالیت قلبی قورباغه و برادیکاردی (کندشدن ضربان قلب) شده است و نتیجه آزمایش اثر آلکالوئید هارمین نیز تقریباً مانند آلکالوئید هارمالین بوده است.
باید توجه داشت که شرایط آب و هوایی محل رشد این گیاه به طور قابل توجهی در مواد مؤثر و آثار دارویی آن تأثیر دارد. به عنوان مثال، با مختصر مطالعات انجام شده بر روی اسفند ایران، توسط اساتید دانشکده داروسازی دانشگاه تهران، مشخص شده که ترکیبات اصلی گیاه با نتایج منتشر‌شده بعضی کشورها از جمله ترکیه کاملا متفاوت است.
دمنوش پونه کوهی و آویشن
پونه کوهی گیاهی معطر از خانواده نعناعیان است که با نام‌های آویشن کوهی و فودنج جبلی نیز شناخته میشود. پونه کوهی گیاهی است که بین ۳۰ تا ۹۰ سانتیمتر رشد می‌کند و برگها متقابل، از نظر اندازه متغیر و در پایین بسیار بزرگ‌تر است. اما هرچه به‌طرف رأس گیاه می‌رود کوچکتر شده و به شکل تخم مرغی یا بیضوی درمی‌آید. حاشیه برگها صاف یا کنگره‌ای است. گلها به طول ۴ ـ ۷ میلی‌متر به‌رنگ صورتی یا سرخ به شکل‌خوشة افشان روی شاخه‌ها قرار دارد. زمان گل دادن بین تیر تا شهریور است. تمام قسمت‌های گیاه بوی مطبوع معطری شبیه آویشن دارد.
دمنوش دارچین و زنجبیل
دمنوش زنجبیل نوشیدنی گرمِ تند
زنجـبیل یا زنجفیل یک گیاه خوراکی، ادویه و گیاه دارویی است. زنجبیل از گیاه زرد رنگ دارای رگه‌های بنفش بدست می‌آید. اگرچه معمولاً از زنجبیل به عنوان ریشه آن گیاه نام برده میشود ولی در اصل قسمت مورد استفاده گیاه ساقه متورم شده زیرزمینی آن است که «ریزوم» نام دارد.
دمنوش برگ درخت به
به درخت کوچکی است که پوست ساقه و تنه آن قهو های بوده ، برگهای آن پوشیده از کرک و صاف است . گلهای آن درشت ، برنگ سفید و یا صورتی و دارای پنج گلبرگ می باشد . میوه رسیده زردرنگ ، گرد و یا بشکل گلابی است و در سطح آن پوشیده از کرک بوده و دریا طعمی مطبوع ، شیرین و یا کمی ترش است .
دم آلبالو
دم آلبالو عبارت از دم میوه هائی است که باریک و کشیده و بصورت دو شاخه ، برنگ قهوه ای روشن دیده میشود . این قطعات متعلق به در خت آلبا لو با نام علمی:Cerasus vulgaris Mill. ازتیره گلسرخ است (Rosaceae) است . آلبالو درختی است زیبا که در اغلب نقاط ایران کشت می گردد . گلهای سفید و زببای آن قبل از باز شدن برگها روی درخت ظاهر میگردد و ظاهری بسیار زیبا در بهار ایجاد می نماید .
میوه های کاملا مدور و قرمز رنگ، برگهای دندانه دار و سا قه های قرمز رنگ که پوسته پوسته می گردد از مشخصات ابن درخت است .
جو قاسم
Neted Saffron غده های کروی , پوشیده از شبکه ای فیبری به رنگ قهوه ای روشن بدون بو با طعم تند است که از غده های زیرزمینی گیاه جو قاسم با نام علمی:Crocus Haussknechtii Boiss.از تیره زنبق (Iridaceae ) بدست می آید که نوعی زعفران صحرایی بومی ایران است .9 تا 14 برگ کشیده و باریک آن درزمستان و بهار ظاهر میگردند . گلهای آن از سفید تا آبی پررنگ مشاهده می گردد و وجود خامه منقسم به سه شاخه قرمز و روشن علامت مشخصه است .