درمان گیاهی خشکی واژن تا چه حد مؤثر است؟
درمان گیاهی خشکی واژن یکی از روش‌های درمانی است که بسیاری از زنان به دنبال آن هستند، اما آیا درمان خانگی خشکی واژن واقعاً تاثیرگذار است؟ در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا با روش‌های درمان طبیعی خشکی واژن (به‌خصوص درمان گیاهی خشکی واژن) و میزان تأثیر گذاری آنها آشنا خواهید شد. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.
خشکی واژن چیست؟
خشکی واژن مشکلی شایع است که بسیاری از زنان در زندگی خود به آن دچار می‌شوند. این مشکل معمولاً بعد از یائسگی که سطح استروژن پایین می‌آید رخ می‌دهد؛ اما به‌طورکلی ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد.
این شرایط ناخوشایند باعث احساس خشکی، خارش یا سوزش در واژن، رابطه‌ی جنسی دردناک، تکرر ادرار یا عفونت ادراری(UTI) می‌شود. همچنین افراد مبتلا ممکن است هنگام دفع ادرار احساس ناراحتی داشته باشند. ازآنجایی‌که خشکی واژن گاهی اوقات نشان‌دهنده‌ی یک بیماری زمینه‌ای (مانند عفونت) است، در صورت مشاهده‌ی علائم این بیماری حتماً با پزشک مشورت کنید.
علت خشکی ناحیه تناسلی
در بیشتر موارد کاهش سطح استروژن باعث خشکی ناحیه تناسلی می‌شود. افزایش سن و کاهش سطح استروژن می‌تواند منجر به کاهش رطوبت دیواره‌ی واژن شود. تغییرات هورمونی وابسته به سن نیز می‌تواند ثبات میزان رطوبت را برهم زند.
تغییرات هورمونی ناشی از بارداری یا در دوران شیردهی می‌تواند در برخی از زنان منجر به کاهش رطوبت واژن شود. سطح استروژن ممکن است در موارد زیر نیز کاهش یابد:
- شیمی‌درمانی یا هورمون‌درمانی در درمان سرطان
- پرتودرمانی ناحیه‌ی لگن
- اختلالات سیستم ایمنی
- جراحی و برداشتن تخمدان یا رحم (هیسترکتومی)
خشکی واژن معمولاً در اثر کاهش هورمون استروژن ایجاد می‌شود؛ اما گاهی ممکن است نشان‌دهنده‌ی وجود عفونت یا بیماری زمینه‌ای باشد. بسیار مهم است که خانم‌ها در صورت مشاهده علائمی مانند سوزش، خارش، احساس خشکی یا درد حین رابطه جنسی حتماً با دکتر زنان مشورت کنند.
سایر علل خشکی ناحیه تناسلی
- در برخی موارد خشکی واژن ممکن است ناشی از مصرف داروهایی باشد که سطح رطوبت بدن را کاهش می‌دهند (مانند داروهای ضدآلرژی و سرماخوردگی). همچنین مواردی نظیر دوش‌های واژینال، شوینده‌های لباس و صابون‌ها ممکن است واژن را تحریک کنند.
- استعمال سیگار، استفاده از تامپون و کاندوم نیز ممکن است باعث خشکی ناحیه تناسلی شوند.
درمان گیاهی خشکی واژن تا چه حد مؤثر است؟
روش‌های مختلفی تحت عنوان درمان گیاهی و خانگی خشکی واژن وجود دارند که در ادامه برخی از آنها را معرفی می‌کنیم، اما این روش‌های درمانی تا چه حد مؤثر هستند؟
طبق تحقیقات انجام شده درمان‌های گیاهی و خانگی به تنهایی نمی‌توانند مشکل خشکی و آتروفی(نازک شدگی) مخاط واژن را برطرف کنند و جهت درمان قطعی خشکی واژن باید به دکتر زنان مراجعه کنید. درمان خشکی واژن معمولاً شامل استفاده از کرم‌های واژن بر پایه استروژن و همچنین روان‌کننده‌های بر پایه‌ی آب است. البته یادتان باشد که از مصرف خودسرانه این کرم‌ها بپرهیزید و قبل از هرگونه اقدام برای درمان با پزشک مشورت کنید. پزشک بعد از معاینه و تشخیص علت خشکی واژن، بهترین روش درمانی را به شما پیشنهاد خواهد داد.
سبزیجات برگ سبز و رفع خشکی واژن
یکی از روش‌های طبیعی برای برطرف کردن خشکی واژن، مصرف سبزیجات برگ‌دار است. سبزیجات با برگ‌های تیره تصفیه‌کننده خون هستند و به دلیل داشتن بسیاری از مواد مغذی ازجمله نیترات‌های موردنیاز بدن، گردش خون را تقویت می‌کنند. نیترات می‌تواند از خشکی واژن جلوگیری کرده و موجب تحریک ترشحات واژن شود.
این سبزیجات همچنین سرشار از ویتامین E، منیزیم و کلسیم هستند که همه این مواد برای سلامت ماهیچه‌ها ازجمله ماهیچه‌های واژن مفیدند.
درمان خانگی خشکی واژن با شبدر قرمز
عصاره شبدر قرمز یکی از روش‌های درمان خانگی خشکی واژن است و خصوصاً به زنان یائسه‌ای که به بیماری زمینه‌ای دچار نیستند کمک می‌کند.
در سال 2009 مطالعه‌ای بر 29 زن و در دو فاز هشت هفته‌ای انجام شد. در فاز اول نیمی از افراد شرکت‌کننده مکمل شبدر قرمز و نیمی دیگر دارونما مصرف کردند و بعدازاین فاز، یک وقفه‌ی دوهفته‌ای (دوره استراحت) داده شد. در فاز دوم آزمایش ماده‌ی مصرفی دو گروه جابه‌جا شد؛ گروه اول دارونما و گروه دوم مکمل شبدر قرمز دریافت کردند.
خشکی واژن هردو گروه هنگامی‌که مکمل شبدر قرمز مصرف می‌کردند کاهش یافت. استروژن نیز چنین تأثیری دارد؛ ولی مصرف استروژن احتمال ابتلا به سرطان رحم را در دوران یائسگی افزایش می‌دهد. طبق این تحقیق شبدر قرمز چنین عارضه‌ی جانبی نداشته است.[1]
همچنین شبدر قرمز حاوی چهار ترکیب است که از لحاظ بیولوژیکی فعال هستند. درحالی‌که سویا دو ترکیب فعال بیولوژیکی دارد. هرچند این تحقیق یک خبر خوب برای کسانی است که تمایل دارند روش‌های درمان گیاهی خشکی واژن را امتحان کنند، ولی لازم است مطالعات بیشتری برای اطمینان از عوارض جانبی کوتاه‌مدت و درازمدت این گیاه انجام شود.
کوهوش سیاه
از کوهوش سیاه معمولاً برای تسکین علائم یائسگی استفاده می‌شود. این گیاه از دیرباز به‌عنوان درمانی برای دردهای عضلانی و آرتریت (التهاب مفاصل) مورداستفاده قرار می‌گیرد.
یکی از ترکیبات اصلی کوهوش سیاه اسید فوکینولیک است که خواصی مشابه استروژن دارد. احتمال می‌رود این ماده به بهبود مشکلات ناشی از کاهش سطح استروژن کمک کند.
در بعضی موارد کوهوش سیاه به‌عنوان یک جایگزین طبیعی برای "درمان جایگزینی هورمون" (HRT) مطرح می‌شود. این گیاه به‌عنوان یک درمان طبیعی برای برخی از علائم یائسگی ازجمله گرگرفتگی، تعریق شبانه، اختلال در خلق‌و‌خو و خشکی واژن استفاده می‌شود.
علاوه بر موارد فوق گاهی از کوهوش سیاه برای درمان بی‌نظمی قاعدگی و بهبود علائم سندرم پیش از قاعدگی نیز استفاده می‌شود.
تاثیر کوهوش بر درمان خشکی واژن
با این‌که کوهوش سیاه یکی از محبوب‌ترین داروهای طبیعی برای درمان علائم یائسگی است؛ اما مطالعات انجام‌شده برای اثبات آن نتایج متناقضی را به همراه داشته‌اند. در ادامه به نتایج این تحقیقات می‌پردازیم:
جامع‌ترین مقاله‌ی موجود گزارشی است که در سال 2012 گردآوری شد. در این مقاله نتایج 16 تحقیق مختلف (که درمجموع بر روی 2027 نفر انجام شده بودند) بررسی و تحلیل شد. در این مقالات اثرات کوهوش سیاه، درمان جایگزینی هورمون، شبدر قرمز و دیگر مواد مؤثر بر علائم یائسگی موردبررسی قرار گرفتند.[2]
پس از بررسی مقالات، محققان به این نتیجه رسیدند که کوهوش سیاه تأثیر خاصی بر گرگرفتگی ندارد و اثر درمان جایگزینی هورمون بسیار مؤثرتر است. به دلیل نبود نتایج کافی نمی‌توان گفت آیا کوهوش سیاه بر دیگر علائم یائسگی نظیر خشکی واژن تأثیر مثبتی دارد یا خیر. درکل به نظر می‌رسد برای اطمینان یافتن از تأثیرات کوهوش سیاه بر یائسگی تحقیقات بیشتری باید انجام گیرد.
سویا و خشکی واژن
مصرف سویا به‌عنوان درمانی برای علائم ناشی از یائسگی کمی بحث‌برانگیز است. سویا حاوی ماده‌ای به نام فیتواستروژن است. فیتواستروژن در بدن عملکردی مشابه استروژن دارد و به همین دلیل مصرف آن برای افراد با سطح استروژن پایین (مانند زنان یائسه) مفید به نظر می‌رسد. سطح استروژن بدن به دلایل مختلف از داروها گرفته تا یائسگی کاهش می‌یابد و یکی از علائم آن خشکی واژن است.
سویا چگونه به درمان طبیعی خشکی واژن کمک می‌کند؟
تمامی محصولات فرآوری نشده‌ی سویا آب‌دوست هستند (که به ماهیچه‌ها امکان می‌دهد آب بیشتری را در خود نگه‌دارند). این محصولات همچنین حاوی ایزوفلاون (یک فیتواستروژن گیاهی) هستند که طبق تحقیقات برای پوست زنان یائسه مفید است.
به نظر می‌رسد مصرف موادی مانند گیاهان دارای برگ سبز، شبدر قرمز، سویا و مواد غذایی حاوی ویتامین E تأثیر خوبی روی خشکی واژن دارند. اما به یاد داشته باشید که درمان‌های گیاهی به‌هیچ‌وجه جایگزین درمان‌های پزشکی نیستند و باید به‌صورت مکمل و با تجویز پزشک استفاده شوند
درمان طبیعی خشکی واژن با مصرف امگا 3
در یک تحقیق در سال 2012 اثر اسیدهای چرب امگا 3 به‌عنوان درمان طبیعی خشکی واژن بررسی شد. در این تحقیق زنان دچار آتروفی واژن (یعنی دیواره‌های واژن آنها نازک، خشک و ملتهب شده بود) که سرطان سینه‌ی خود را با موفقیت شکست داده بودند به مدت شش ماه امگا 3 مصرف کردند. این مطالعه نشان داد امگا 3 به بهبود بافت موکوسی واژن و برطرف کردن علائمی نظیر خشکی واژن کمک قابل‌توجهی می‌کند.[3]
البته با توجه به محدود بودن مطالعات صورت گرفته، این داده‌ها قابل استناد نیست و مطالعات بیشتری باید انجام شود. از سوی دیگر نگرانی‌هایی مبنی بر رقیق شدن خون یا خونریزی بیش‌از‌حد ناشی از مصرف امگا 3 وجود دارد؛ اما پژوهش‌ها این مسئله را تأیید نمی‌کنند.
نقش ویتامین E در درمان خشکی واژن
ویتامین E یکی دیگر از روش‌های درمان طبیعی خشکی واژن شناخته می‌شود. مطالعه‌ای بر روی 52 زن یائسه نشان داد شیاف‌های واژینال ویتامین E در بهبود علائم آتروفی واژن نقش دارند.[4] ویتامین E را می‌توان به‌صورت خوراکی و از طریق مصرف مواد غنی از ویتامین E نظیر روغن‌های گیاهی، آجیل، مغز و دانه‌ها، میوه‌ها و سبزیجات نیز دریافت کرد.
غذاهایی مانند کدوتنبل و تخمه آفتابگردان برای رفع خشکی واژن مفید هستند. اگر ویتامین E از طریق مصرف مواد غذایی طبیعی به بدن برسد هیچ‌گونه خطری به همراه ندارد؛ اما مصرف آن به‌صورت مکمل و در دوزهای بالا ممکن است با تداخل در روند لخته شدن خون احتمال خونریزی را بالا ببرد. البته چنین مواردی نادر هستند؛ ولی در صورت بروز می‌توانند به سکته‌ی مغزی خونریزی‌دهنده یا خونریزی مغزی منجر شوند.
توجه کنید که مصرف خودسرانه‌ی هرگونه داروی گیاهی یا مکمل حاوی استروژن و حتی مصرف بی‌رویه‌ی گیاهان و مواد غذایی طبیعی می‌تواند عوارض جدی را به دنبال داشته باشد. حتماً پیش از اقدام برای هر نوع درمان گیاهی، با متخصص زنان مشورت کنید. ++
کلام آخر دکتر ساینا درباره درمان گیاهی خشکی واژن
خشکی واژن عارضه‌ای شایع است که بسیاری از زنان به‌خصوص در دوران یائسگی آن را تجربه می‌کنند؛ اما به یاد داشته باشید شایع بودن آن به معنای بی‌خطر بودنش نیست. عدم درمان خشکی واژن نیز می‌تواند منجر به مشکلات جدی دیگری شود. همچنین یادتان باشد که درمان خانگی خشکی واژن به تنهایی به رفع این عارضه کمک نمی‌کند و برای درمان قطعی خشکی واژن لازم است حتماً با پزشک مشورت کنید.
منابع برای محققان
[1] Red clover isoflavones enriched with formononetin lower serum LDL cholesterol—a randomized, double-blind, placebo-controlled study, Clifton-Bligh et al, European Journal of Clinical Nutrition volume 69, pages134–142(2015)
[2] Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms, Leach et al, https://doi.org/10.1002/14651858.CD007244.pub2
[4] A survey of the therapeutic effects of Vitamin E suppositories on vaginal atrophy in postmenopausal women, Emamverdikhan et al, Iran J Nurs Midwifery Res. 2016 Sep-Oct; 21(5): 475–481. doi: 10.4103/1735-9066.193393
