بیماری هاشیموتو (Hashimoto’s Disease) یا تیروئید هاشیموتو نوعی اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن آنتی‌‌بادی‌هایی ایجاد می‌کند که به غده‌ی تیروئید آسیب می‌رسانند. افراد مبتلا به تیروئید هاشیموتو ممکن است چندین سال به آن مبتلا باشند؛ اما از وجود آن بی‌خبر باشند.
در ادامه این مطلب از مجله سلامت دکتر ساینا به‌طور کامل به بررسی بیماری هاشیموتو می‌پردازیم. با خواندن این مطلب با این بیماری خودایمنی بیشتر آشنا خواهید شد.
فهرست آنچه می‌خوانید:
بیماری هاشیموتو چیست؟
همانطور که اشاره کردیم بیماری هاشیموتو وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن به غده‌ی تیروئید حمله می‌کند. (غده‌ی تیروئید یکی از غدد درون‌ریز بدن است که به شکل پروانه‌ای در قسمت جلوی گردن قرار دارد. این غده هورمون‌هایی تولید می‌کند که بسیاری از عملکردهای بدن را هماهنگ می‌کنند)
التهاب ناشی از بیماری هاشیموتو که به «تیروئیدیت لنفوسیتیک مزمن» نیز شناخته می‌شود اغلب منجر به کم‌کاری غده‌ی تیروئید می‌شود. به همین دلیل از بیماری هاشیموتو به عنوان شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید یاد می‌شود.
علل بروز تیروئید هاشیموتو
علت بروز بیماری هاشیموتو مانند بسیاری از بیمارهایی با پایه خودایمنی هنوز مشخص نیست. برخی دانشمندان فکر می‌کنند ممکن است یک ویروس یا باکتری باعث تحریک سیستم ایمنی بدن و ایجاد بیماری هاشیموتو شود، در حالی که برخی دیگر معتقد هستند که ممکن است در ایجاد بیماری هاشیموتو یک نقص ژنتیکی تاثیر داشته باشد.
با این حال برخی عواملی که در بروز بیمار هاشیموتو تاثیرگذار هستند عبارتند از:
جنسیت
احتمال ابتلا به بیماری هاشیموتو در زنان (به‌ویژه زنان باردار) هفت برابر بیشتر از مردان است.
افزایش سن
بیماری هاشیموتو در هر سنی می‌تواند رخ دهد، اما بیشتر در سنین میانسالی به‌خصوص بعد از ۵۰ سالگی بروز می‌کند.
ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی
افرادی که حداقل به یکی از بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری گریوز، لوپوس، سلیاک، دیابت نوع ۱، سندرم شوگرن، روماتیسم مفصلی، ویتیلیگو، بیماری آدیسون مبتلا هستند بیش از دیگران در معرض بیماری هاشیموتو قرار دارند.
وراثت
خطر ابتلا به بیماری هاشیموتو در افردای که سابقه‌ی خانوادگی مشکلات تیروئید دارند بیشتر است.
برخی داروها
مصرف برخی از داروها به‌ویژه داروهای حاوی ید ممکن است خطر ابتلا به بیماری هاشیموتو را افزایش دهند.
دیگر بروز علل بیماری هاشیموتو
- قرارگیری در معرض تشعشعات
- سابقه‌ی درمان با اشعه
- سیگار کشیدن
علائم تیروئید هاشیموتو
علائم بیماری هاشیموتو معمولا طی سال‌های متمادی بسیار آهسته پیشرفت می‌کند. به همین دلیل ممکن است افراد مبتلا به این بیماری طی سال‌ها از بیماری خود بی‌خبر باشند. با این وجود مبتلایان به تیروئید هاشیموتو علائم زیر را تجربه خواهند کرد:
مشاهده هر یک از این علائم به‌تنهایی نشان‌دهنده‌ی بیماری هاشیموتو نیست، اما چنانچه چندین هفته است که این علائم را تجربه می‌کنید بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت را ریشه‌یابی کند.
- افزایش وزن بی‌دلیل
- خستگی و خواب آلودگی
- افزایش حساسیت به سرما
- خشکی پوست، مو و ناخن
- نازک‌شدن مو و شکنندگی ناخن‌ها
- مشکلات معده (به‌ویژه یبوست)
- درد و سفت‌شدن مفاصل و ماهیچه‌ها
- قاعدگی شدید یا طولانی‌مدت
- تغییرات خلق‌وخو و افسردگی
- بزرگ شدن گواتر
سایر علائم تیروئید هاشیموتو
مبتلایان به بیماری هاشیموتو ممکن است نشانه‌های زیر را نیز تجربه کنند:
- ضربان قلب آهسته
- بزرگ‌شدن زبان
- افت حافظه
- مشکل در بلع، نفس کشیدن یا صحبت کردن
تشخیص بیماری تیروئید هاشیموتو
پزشک برای تشخیص بیماری هاشیموتو در اولین اقدام معاینه فیزیکی گواتر را انجام می‌دهد، چرا که اغلب اوقات تیروئید هاشیموتو با بزرگ شدن گواتر همراه است.
انجام آزمایش خون
بعد از بررسی علائم و معاینه‌ی فیزیکی گلو پزشک برای تأیید یا رد بیماری هاشیموتو آزمایش خون را تجویز می‌کند. درحقیقت آزمایش خون تنها آزمایشی است که در آن سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید (Thyroid Stimulating Hormone (TSH)) مشخص می‌شود. در صورتی که فعالیت هورمون تیروئید کم باشد، سطح TSH در بالاترین حد خود قرار می‌گیرد، زیرا غده تیروئید برای تولید این هورمون باید بیشتر تلاش کند. در آزمایش خون سطح آنتی‌بادی و سایر هورمون‌ها برای تایید تیروئید هاشیموتو بررسی می‌شود.
درموارد دیگر پزشک ممکن است سونوگرافی از گلو را به‌منظور بررسی بافت غده‌ی تیروئید توصیه کند.
برای مشاهده لیست بهترین فوق تخصص غدد کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص غدد ارتباط آنلاین با متخصص غددآیا بیماری هاشیموتو خطرناک است؟
عدم درمان تیروئید هاشیموتو می‌تواند عوارضی را برای سلامت فرد ایجاد کند که برخی از آن‌ها بسیار خطرناک هستند. این عوارض عبارتند از:
بیماری گواتر
همانطور که اشاره کردیم یکی از شایع‌ترین عوارض بیماری هاشیموتو بزرگ شدن غده گواتر است. یک گواتر بزرگ‌‌شده می‌تواند در بلع یا تنفس شما اختلال ایجاد کند.
مشکلات قلبی
بیماری هاشیموتو همچنین ممکن است با افزایش خطر بیماری قلبی همراه باشد. این عارضه باعث افزایش کلسترول بد خون (LDL) می‌شود و عوارضی دیگری مانند بزرگ شدن قلب و نارسایی قلبی را به‌همراه دارد.
افسردگی
مشکلات بهداشت روان از جمله افسردگی از دیگر عوارض بیماری هاشیموتو است که معمولا در اوایل بیماری آغاز و با گذشت زمان شدیدتر می‌شود.
کاهش میل جنسی
هاشیموتو همچنین می‌تواند باعث کاهش میل جنسی در مردان و زنان شود و منجر به کند شدن عملکرد ذهنی شود.
بیماری هاشیموتو و بارداری
ابتلا به بیماری هاشیموتو در دوران بارداری می‌تواند مشکلاتی را برای جنین به‌همراه داشته باشد. طبق آخرین تحقیقات صورت گرفته مشخص شده است که زنان مبتلا به تیروئید هاشیموتو درمان نشده به احتمال زیاد نوزادانی با نقص‌های قلبی، مغزی و کلیوی به دنیا می‌آورند. همچنین ممکن است بین کم‌کاری تیروئید هاشیموتو در دوران بارداری و تولد نوزاد با شکاف کام ارتباطی وجود داشته باشد.
سرطان تیروئید
بیماری هاشیموتو ممکن است خطر ابتلا به یک نوع نادر از سرطان تیروئید به‌نام «لنفوم تیروئید» را افزایش دهد. لنفوم تیروئید بزرگ شدن ناگهانی و شدید غده‌ی تیروئید است که طی چند روز یا چند هفته اتفاق می‌افتد. اگر این بیماری به‌موقع تشخیص داده شود قابل‌درمان است.
کما میکسدما
کما میکسدما (Myxedema Coma) یک وضعیت نادر و تهدیدکننده است که می‌تواند در نتیجه بیماری هاشیموتو درمان نشده ایجاد شود. علائم و نشانه‌های این عارضه شامل خواب‌آلودگی یا رخوت و به‌دنبال آن از هوش رفتگی و کما است. این عارضه نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
دیگر عوارض بیماری هاشیموتو
- کم‌خونی
- افزایش کلسترول
درمان بیماری هاشیموتو
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری هاشیموتو وجود ندارد. با این حال برخی روش‌های درمانی موجود در کنترل و کاهش علائم و همچنین جلوگیری از پیشرفت بیماری نقش به‌سزایی دارند. درمان این عارضه با هدف به تعادل رساندن هورمون‌های تیروئید و بهبود روند فعالیت بدن انجام می‌شود. پزشک نوع درمان را با توجه به عوامل مختلفی مانند سن بیمار، وزن و شدت بیماری انتخاب می‌کند.
هورمون‌درمانی
لووتیروکسین (Levothyroxine) یک هورمون مصنوعی است که جایگزین هورمون تیروئید از دست‌رفته (تیروکسین) در بدن فرد می‌شود. هدف از درمان این است که سطح هورمون تیروئید را به حالت طبیعی برگرداند. بیماران مبتلا به تیروئید هاشیموتو گاهی لازم است تا پایان زندگی خود از این دارو استفاده کنند.
عوارض جانبی لووتیروکسین خفیف است و معمولاً طی چند روز یا دو هفته از بین می‌رود. اما چنانچه عوارض جانبی این دارو شدید هستند یا از بین نمی‌روند باید با پزشک خود صحبت کنید.
نکات ضرورری در طول مدت مصرف لووتیروکسین
یادتان باشد که مصرف همزمان برخی از مکمل‌ها و داروها می‌توانند توانایی بدن در جذب لووتیروکسین را کاهش دهند. برخی از داروهایی که باعث ایجاد مشکلاتی در جذب لووتیروکسین می‌شوند عبارتند از:
- مکمل‌های آهن
- مکمل‌های کلسیم
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (درمانی برای ریفلاکس اسید معده)
- برخی از داروهای کلسترول
- استروژن
بنابراین بسیار مهم است که در مورد داروهای مصرفی خود با پزشکتان صحبت کنید تا توصیه‌های لازم را به شما ارائه دهد.
همچنین مصرف برخی از غذاها نیز ممکن است بر روی جذب لووتیروکسین تأثیر بگذارند؛ پس حتما با پزشک در مورد رژیم غذایی خود صحبت کنید.
از آنجا که هورمون‌های مصنوعی تحریک‌کننده‌ی تیروئید بسیار آهسته عمل می‌کنند ممکن است چند ماه طول بکشد تا علائم بیماری هاشیموتو مانند گواتر از بین بروند. در شرایطی که گواتر درمان نشود ممکن است پزشک جراحی را تجویز کند.
درمان‌های خانگی
در کنار مصرف داروها افراد مبتلا به تیروئید هاشیموتو با تغییر در سبک زندگی خود می‌توانند به کنترل و جلوگیری از پیشرفت این بیماری کمک کنند. این تغییرات کوچک و مؤثر می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
پیروی از یک رژیم غذایی سالم
مصرف میوه، سبزیجات و غلات کامل تقریباً برای همه افراد توصیه می‌شود و افراد مبتلا به کم کاری تیروئید هاشیموتو نیز از این قاعده مستثنی نیستند. سبزیجات چلییایی مانند کلم‌بروکلی، گل‌کلم، کلم و کلم‌پیچ در صورتی که بهمقدار زیادی مصرف نشوند مفید خواهند بود.
داشتن فعالیت ورزشی منظم
ورزش منظم نه تنها سلامت عمومی شما را بهبود می‌بخشد، بلکه همچنین می‌تواند به تسکین علائم تیروئید هاشیموتو مانند خستگی، کمبود انرژی، مشکلات خواب و افسردگی کمک کند. از طرف دیگر انجام ورزش می‌تواند سوخت‌و‌ساز بدن را افزایش و خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش دهد.
مدیریت استرس
استرس می‌تواند علائم تیروئید هاشیموتو را تشدید کند. راه‌های ساده‌ای برای مقابله و به حداقل رساندن استرس وجود دارد. به‌عنوان مثال انجام مدیتیشن، یوگا، گوش دادن به موسیقی، تنفس عمیق و … از جمله کارهایی هستند که به کاهش استرس کمک می‌کنند.
کلام آخر دکتر ساینا
درست است که بیماری هاشیموتو یک بیماری مادام‌العمر است و هیچ درمان قطعی ندارد؛ اما هرچه زودتر این بیماری تشخیص داده شود زودتر می‌توان عوارض آن را مدیریت کرد. بنابراین اگر فکر می‌کنید که به مشکلات تیروئید مبتلا هستید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.