داروی نورتریپتیلین (Nortriptyline) یک داروی اعصاب و روان است که معمولا برای درمان افسردگی در بزرگسالان تجویز می‌شود. اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده، طبیعی است که سؤالاتی ذهن شما را درگیر کرده باشد. در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا به معرفی داروی نورتریپتیلین، کاربرد، هشدارها، عوارض و نکات مهم مصرف آن می‌پردازیم. مطالعه این مقاله اطلاعات مفیدی را درباره نورتریپتیلین و مصرف ایمن آن در اختیار شما قرار خواهد داد؛ پس با ما همراه باشید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- نورتریپتیلین در یک نگاه
- کاربرد قرص نورتریپتیلین
- نورتریپتیلین چطور عمل می‌کند؟
- پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذاریم؟
- نحوه مصرف نورتریپتیلین
- عوارض جانبی نورتریپتیلین
- علائم و عوارض ناشی از اوردوز
- هشدارهای نورتریپتیلین
- آیا می‌توان نورتریپتیلین را با داروی دیگری جایگزین کرد؟
- نحوه نگهداری قرص نورتریپتیلین
- نکاتی درباره خرید قرص نورتریپتیلین
- هنگام مصرف نورتریپتیلین چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
- کلام آخر دکترساینا
- سوالات متداول
نورتریپتیلین در یک نگاه
جدول اطلاعات دارویی نورتریپتیلین
| نام علمی | نورتریپتیلین Nortriptyline |
| نام‌های تجاری | نورتریپتیلین، نورتریلن |
| شرکت سازنده | داروسازی روز دارو، داروپخش، داروسازی امین، داروسازی لقمان، داروسازی عبیدی |
| اشکال | قرص، کپسول |
| کاربرد | افسردگی، درد عصب، ترک سیگار |
| نحوه مصرف | طبق دستور پزشک مصرف شود |
| حداکثر دوز مجاز |
- برای کودکان: ممنوع است - برای بزرگسالان: ۱۵۰میلی‌گرم در روز |
| عوارض جانبی | تهوع، خواب‌آلودگی، ضعف یا خستگی، تاری دید، خشکی دهان، تغییرات اشتها یا وزن، یبوست، مشکل در ادرار کردن، تغییرات میل یا توانایی جنسی |
| موارد منع مصرف | مصرف هم‌زمان با داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز MAOI، سندروم بروگادا (یک بیماری قلبی)، سکته قلبی اخیر، حساسیت به نورتریپتیلین |
| هشدارهای مهم |
- خطر بروز افکار خودکشی در جوانان (زیر ۲۵ سال) - افزایش ریسک آفتاب‌سوختگی - لزوم پرهیز از رانندگی و کارهای حساس به علت ریسک سرگیجه، تاری دید یا خواب‌آلودگی - چالش در کنترل قندخون در بیماران دیابتی |
| بارداری و شیردهی |
- بارداری: فقط در صورت صلاحدید پزشک مصرف شود. - شیردهی: مقدار کمی از دارو وارد شیر مادر می‌شود که عموما بی‌خطر است. |
| وضعیت نسخه | نیاز به نسخه دارد . |
کاربرد قرص نورتریپتیلین
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به نورتریپتیلین برای درمان افسردگی در بزرگسالان تأییدیه داده است. علاوه‌بر‌این، ممکن است از نورتریپتیلین در موارد زیر نیز استفاده شود:
- اختلال پانیک
- ترک سیگار
- درد مزمن
- میگرن
- سرفه عصبی
- نوروپاتی دیابتی
- درد میوفاسیال مزمن (یک سندروم درد مزمن که عضلات را درگیر می‌کند.)
- درد عصب یا نورالژی
نورتریپتیلین چطور عمل می‌کند؟
نورتریپتیلین عضوی از خانواده ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای است. این دارو روی سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارد و به احیای تعادل برخی مواد شیمیایی همچون سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز کمک می‌کند؛ از این طریق باعث بهبود خلق و افسردگی می‌شود. از طرف دیگر، این دارو باعث افزایش یک ماده شیمیایی به نام نورآدرنالین می‌شود. این ماده با اثری که در مغز دارد، سیگنال‌های درد را کاهش می‌دهد و منجر به بهبود دردهای عصب می‌شود.
این که نورتریپتیلین چگونه به ترک سیگار کمک می‌کند هنوز مشخص نیست، اما به‌نظر می‌رسد با تقلید اثرات لذت‌بخش سیگار کشیدن، ترک سیگار را آسان‌تر می‌کند.
پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذاریم؟
پیش از مصرف داروی نورتریپتیلین موارد زیر را به پزشک اطلاع دهید:
- سابقه شخصی یا خانوادگی اختلالات روانی مانند اختلال دوقطبی
- سابقه خانوادگی خودکشی
- سابقه هر نوع بیماری در گذشته و حال (به‌خصوص بیماری‌های قلبی، کبدی و کلیوی)
- کمبود پتاسیم یا منیزیم خون
- سابقه دریافت درمان الکتروشوک (شوک‌درمانی)
- سابقه حساسیت به نورتریپتیلین و سایر ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای مانند دزی‌پرامین، کلومی‌پرامین، ایمی‌پرامین و تریمی‌پرامین یا هر داروی دیگر
- سابقه حساسیت به داروهای ضدتشنج مثل کاربامازپین، اسلیکاربازپین، اوکسکاربازپین، روفینامید
- مصرف داروهای ضدافسردگی SSRI مانند سیتالوپرام، اس‌سیتالوپرام، فلوکستین، فلووکسامین، پاروکستین، سرترالین، ترازودون یا ویلازودون طی ۵ هفته گذشته
- مصرف داروی مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI) مانند لینزولید، متیلن بلو، سلژیلین و ترانیل‌سی‌پرومین طی ۱۴ روز اخیر
نحوه مصرف نورتریپتیلین
- دارو را طبق دستور پزشک مصرف کنید. قبل از شروع مصرف، راهنمای دارویی ارائه شده را بخوانید و اگر سؤالی داشتید با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
- این دارو را طبق دستور پزشک، معمولاً ۱ تا ۴ بار در روز مصرف کنید.
- دوز دارو بر اساس وضعیت پزشکی شما و پاسخ به درمان تعیین می‌شود. برای کاهش خطر عوارض جانبی (مانند خشکی دهان و سرگیجه) پزشک ممکن است این دارو را با دوز پایین شروع کند و به تدریج دوز را افزایش دهد.
- این دارو را به‌طور منظم مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای کمک به یادآوری، آن را هر روز در زمان یکسان مصرف کنید. همچنین دوز را افزایش ندهید یا از دارو بیشتر استفاده نکنید؛ چراکه وضعیت شما سریع‌تر بهبود نمی‌یابد و صرفا خطر عوارض جانبی افزایش می‌یابد.
- حتی اگر علائم بهبودی دارید به مصرف این دارو ادامه دهید و بدون مشورت با پزشک مصرف این دارو را قطع نکنید. برخی شرایط ممکن است با قطع ناگهانی این دارو بدتر شوند.
- نورتریپتیلین ممکن است بلافاصله عمل نکند؛ احتمال دارد ظرف یک هفته کمی بهبود احساس کنید. بااین‌حال، تأثیر کامل آن ممکن است تا ۴ هفته طول بکشد.
حداکثر دوز مجاز مصرف
حداکثر دوز مجاز مصرف نورتریپتیلین در بزرگسالان بالاتر از ۱۸ سال ۱۵۰ میلی‌گرم در روز است.
اگر یک دوز را فراموش کردیم چه‌کار کنیم؟
به‌محض یادآوری، دوز فراموش‌شده را مصرف کنید. اگر زمان کمی تا نوبت بعدی مصرف دارو باقی مانده است، فقط دوز بعدی را مصرف کنید. هرگز سعی نکنید با مصرف هم‌زمان ۲ دوز، داروی فراموش‌شده را جبران کنید، زیرا ممکن است باعث بروز عوارض جانبی خطرناک شود. اگر اغلب، دوزها را فراموش می‌کنید، ممکن است تنظیم هشدار برای یادآوری به شما کمک کند.
قطع ناگهانی مصرف نورتریپتیلین مجاز است؟
نباید نورتریپتیلین را به‌صورت ناگهانی قطع کنید. برای قطع مصرف دارو حتما با پزشک مشورت کنید. قطع ناگهانی می‌تواند با علائمی مثل سرگیجه، مشکلات گوارشی همچون تهوع و استفراغ، اضطراب، سردرد و بی‌قراری همراه باشد. به این علائم به‌اصطلاح «سندروم قطع داروی ضدافسردگی» گفته می‌شود. برای اینکه دچار این عوارض نشوید، باید مصرف دارو را به‌صورت تدریجی طی یک دوره زمانی مشخص قطع کنید.
عوارض جانبی نورتریپتیلین
نورتریپتیلین ممکن است در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کند. بسیاری از این عوارض خطرناک نیستند و بعد از مدتی خودبه‌خود رفع می‌شوند. در صورت شدید بودن یا ادامه پیدا کردن، به پزشک اطلاع دهید:
- تهوع
- خواب‌آلودگی
- ضعف یا خستگی
- تاری دید
- هیجان یا اضطراب
- کابوس‌های شبانه
- خشکی دهان
- تغییرات اشتها یا وزن
- یبوست
- مشکل در ادرار کردن
- تکرر ادرار
- تغییرات میل یا توانایی جنسی
- تعریق بیش‌ازحد
برخی از عوارض جانبی نورتریپتیلین ممکن است خطرناک باشند. در صورت بروز هر یک از علامت‌های زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:
- اسپاسم عضلات فک، گردن و کمر
- تکلم کند یا دشوار
- لرزش هنگام راه‌رفتن
- لرزش غیرقابل‌کنترل قسمتی از بدن
- تب
- مشکل در تنفس یا بلع
- بثورات پوستی
- زردی پوست یا چشم‌ها
- ضربان قلب نامنظم
قرص نورتریپتیلین و چاقی ارتباطی دارند؟
یکی از عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای مثل نورتریپتیلین افزایش وزن است. این دارو ممکن است در برخی بیماران باعث افزایش وزن شود.
علائم و عوارض ناشی از اوردوز
درصورتی‌که مقدار زیادی از این دارو را مصرف کرده‌اید فورا با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید. علائم مصرف بیش‌ازحد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ضربان قلب نامنظم
- تشنج
- کما
- سردرگمی
- توهم (دیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارند)
- گشادی مردمک چشم
- خواب‌آلودگی
- بی‌قراری
- تب
- افت دمای بدن
- سفتی ماهیچه‌ها
- استفراغ
هشدارهای نورتریپتیلین
- برخی از جوانان (به‌ویژه زیر ۲۵ سال) هنگام شروع مصرف داروهای ضدافسردگی، دچار افکار خودکشی یا تشدید افسردگی می‌شوند. هوشیار باشید و به تغییرات خلق‌و‌خو یا علائم خود دقت کنید. در صورت مشاهده بدتر شدن افسردگی، تغییرات غیرمعمول رفتاری یا خلقی مثل اضطراب، حملات پانیک، بی‌خوابی، خشم و تحریک‌پذیری، بی‌قراری شدید و… بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
- این دارو ممکن است حساسیت شما را نسبت به آفتاب افزایش دهد. از قرارگرفتن در برابر نور خورشید یا تخت‌های حرارتی خودداری نمایید. هنگامی‌که در فضای باز هستید، از لباس محافظ و کرم ضدآفتاب با اس‌پی‌اف ۳۰ یا بیشتر استفاده کنید.
- اگر دیابت دارید، این دارو ممکن است کنترل سطح قند خون را دشوارتر کند. قند خون خود را تحت نظر بگیرید و با پزشک در ارتباط باشید. پزشک ممکن است داروی دیابت، برنامه ورزشی یا رژیم غذایی شما را تنظیم کند.
- این دارو ممکن است باعث سرگیجه، تاری دید یا خواب‌آلودگی شود؛ بنابراین تا زمانی که از اثرات آن روی خود مطمئن نشده‌اید از کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند (مثل رانندگی یا کار با ماشین‌آلات سنگین) خودداری کنید.
- اگر قرار است جراحی از جمله جراحی دندان داشته باشید، به پزشک یا دندانپزشک اطلاع دهید که نورتریپتیلین مصرف می‌کنید.
تداخلات دارویی
هنگام مصرف نورتریپتیلین نباید داروهای زیر را مصرف کنید:
- دروندارون
- فورازولیدون
- ایپرونیازید
- لوومتادیل
- لینزولید
- متیلن بلو
- متوکلوپرامید
- موکلوبماید
- سیترات پتاسیم
- پروکاربازین
- رانولازین
- راساگیلین
- سافینامید
- سلژیلین
- ترانیل سیپرومین
علاوه‌بر موارد ذکرشده، تمام داروهای دیگری را که مصرف می‌کنید به پزشک اطلاع دهید؛ به‌ویژه:
- داروهای درمان افسردگی، اضطراب، اختلالات خلقی یا بیماری روانی
- داروهای سرماخوردگی یا آلرژی
- داروهای محرک مانند قرص‌های لاغری یا داروی ADHD (بیش‌فعالی)
- داروهای بیماری پارکینسون
- داروهای مشکلات معده، ماشین‌زدگی یا سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- داروهای مثانه بیش‌فعال
- داروهای بازکننده برونش برای آسم
تداخلات غذایی
اگر پزشک دستور خاصی نداده می‌توانید رژیم غذایی معمول خود را ادامه دهید.
مصرف همراه با الکل
حین مصرف این دارو از مصرف الکل خودداری کنید. الکل اثر خواب‌آور این دارو را تشدید می‌کند و ممکن است منجر به وقوع عوارض جانبی خطرناک یا مرگ شود.
محدودیت سن
این دارو نباید در کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال مصرف شود. در سالمندان نیز باید بااحتیاط مصرف شود، چراکه خطر بروز عوارض جانبی در این افراد بیشتر است.
گروه‌های خاص یا پرخطر
نورتریپتیلین برای جمعیت‌های دارای ویژگی‌های زیر خطرناک است و باید بااحتیاط مصرف شود:
- اختلالات قلبی و عروقی: افزایش خطر سکته و مشکلات قلبی مانند آریتمی قلب یا حمله قلبی
- اختلال دوقطبی: بدتر شدن بیماری
- سابقه تشنج: افزایش خطر تشنج
- گلوکوم یا فشار چشم بالا (آب سیاه): افزایش خطر بدتر شدن بیماری
- بازگشت ادرار به مثانه: تشدید علائم بازگشت ادرار به مثانه
- پرکاری تیروئید: خطر نامنظم شدن ضربان قلب
بارداری و شیردهی
تنها در صورت صلاحدید پزشک می‌توان در دوران بارداری و شیردهی نورتریپتیلین مصرف کرد. در دوران شیردهی مقدار کمی از دارو وارد شیر مادر می‌شود؛ این مقدار بسیار کم است و معمولا خطری ایجاد نمی‌کند.
آیا می‌توان نورتریپتیلین را با داروی دیگری جایگزین کرد؟
ممکن است برای درمان مشکل شما داروهای دیگری نیز موجود باشد که اثربخشی بهتر یا عوارض کمتری به‌همراه داشته باشند مثل بوپروپیون و دولوکستین. هرگونه سؤال یا نگرانی درباره استفاده از داروی جایگزین را با پزشک درمانگر خود مطرح کنید.
نحوه نگهداری قرص نورتریپتیلین
نورتریپتیلین را دور از نور و رطوبت در دمای اتاق و به دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید.
نکاتی درباره خرید قرص نورتریپتیلین
شرکت‌های داروسازی ایرانی داروی نورتریپتیلین را تولید می‌کنند. در ادامه نکات مهم درباره تهیه این دارو را با هم مرور می‌کنیم:
اشکال دارویی موجود
این دارو در اشکال زیر در ایران موجود است:
- کپسول نورتریپتیلین
- قرص نورتریپتیلین
دوزهای موجود
نورتریپتیلین با دوزهای زیر تولید می‌شود:
- کپسول نورتریپتیلین ۱۰ میلی‌گرم و ۲۵ میلی‌گرم
- قرص نورتریپتیلین ۱۰ میلی‌گرم و ۲۵ میلی‌گرم
شرکت‌های تولیدکننده
شرکت‌های زیر در ایران داروی نورتریپتیلین را تولید و عرضه می‌کنند:
- داروسازی روز دارو
- داروپخش
- داروسازی امین
- داروسازی لقمان
- داروسازی عبیدی
نام‌های تجاری موجود در ایران
نورتریپتیلین با نام‌های تجاری زیر در داروخانه‌های ایران موجود است:
- نورتریپتیلین
- نورتریلن
هنگام مصرف نورتریپتیلین چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
در دوره مصرف داروی نورتریپتیلین اگر با موارد زیر مواجه شدید از پزشک کمک بگیرید:
- داشتن هرگونه سؤال یا نگرانی درباره داروی نورتریپتیلین
- عدم بهبود یا بدتر شدن علائم
- بروز عوارض جانبی جدی
- عوارض جانبی خفیف که آزاردهنده هستند یا پس از چند هفته رفع نشده‌‌اند
- تاری دید، دید تونلی (ازبین‌رفتن دید محیطی)، درد یا تورم چشم یا دیدن هاله دور چراغ‌ها
- بی‌قراری عضلانی در چشم، زبان، فک یا گردن
- احساس سبکی سر (این احساس که ممکن است از حال بروید.)
- تشنج
- درد قفسه سینه یا بدتر شدن آن، ضربان شدید یا نامنظم قلب
- خواب‌رفتگی یا ضعف ناگهانی، مشکل در بینایی، گفتار یا تعادل
- تب، گلودرد، کبودی یا خون‌ریزی غیرطبیعی
- درد یا مشکل در ادرار کردن
- زردی پوست یا چشم (یرقان)
در صورت بروز علائم زیر با اورژانس تماس بگیرید:
- آلرژی به نورتریپتیلین با علائم کهیر، مشکل تنفسی، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- علائم سندرم سروتونین مانند بی‌قراری، توهم، تب، تعریق، لرز، تپش قلب، سفتی عضلات، پرش عضلات، ازدست‌دادن هماهنگی حرکتی، تهوع، استفراغ یا اسهال
کلام آخر دکترساینا
در این مقاله به معرفی کاربردها، نحوه مصرف، عوارض جانبی، هشدارها و نکات ضروری مصرف داروی نورتریپتیلین پرداختیم. همان‌طور که اشاره شد این دارو متعلق به خانواده داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای است و عمدتا برای درمان افسردگی در بزرگسالان بالای ۱۸ سال تجویز می‌شود، اما کاربردهای دیگری هم دارد.
سوالات متداول
پزشک باید زمان مصرف و نوبتهای مصرف نورتریپتیلین را مشخص کند. بهتر است نورتریپتلین در فاصله عصر تا شب مصرف شود.
نورتریپتیلین ۱۰ یک داروی اعصاب و روان است که کاربرد اصلی آن درمان افسردگی است، اما ممکن است برای مشکلات دیگر همچون دردهای عصب نیز تجویز شود.
نورتریپتیلین ۲۵ یک داروی ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای است که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) آن را برای درمان افسردگی تأیید کرده، اما ممکن است برای مشکلات دیگر همچون دردهای عصبی نیز تجویز شود.
بله یکی از عوارض جانبی نورتریپتیلین خستگی و خواب‌آلودگی است. حین مصرف این دارو از انجام کارهایی که نیازمند توجه و تمرکز زیاد هستند (همچون رانندگی) خودداری کنید.
خیر این دارو اعتیادآور نیست، اما قطع ناگهانی آن می‌تواند علائمی شبیه به ترک ایجاد کند. به این علائم به‌اصطلاح «سندروم قطع داروی ضدافسردگی» گفته می‌شود و عبارتاست از: تهوع، سردرد، خستگی و …
یکی از کاربردهای فرعی نورتریپتیلین درمان دردهای عصب است. ممکن است پزشک این دارو را برای کاهش درد در بیماران دیسک کمر نیز تجویز کند.
تغییرات اشتها و وزن یکی از عوارض جانبی قرص نورتریپتیلین است، اما افزایش وزن بیشتر مشاهده می‌شود.
مصرف نورتریپتیلین هیچ محدودیتی در رژیم غذایی ایجاد نمی‌کند، مگر در مواردی که پزشک مستقیما توصیهای کرده باشد.
نورتریپتیلین بلافاصله بعد از مصرف اثر نمی‌کند. ممکن است پس از یک هفته کمی بهبود در علائم افسردگی احساس شود، اما تأثیر کامل آن ممکن است تا ۴ هفته طول بکشد.