هپاتیت A چیست؟ | علائم و راه‌های انتقال

هپاتیت A در نتیجه عفونت ناشی از ویروس هپاتیت A ایجاد می‌شود. اگرچه این بیماری در بیشتر افراد بیماری شدیدی ایجاد نمی‌کند، اما در مواردی می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی‌ شود. به همین دلیل ضرورت دارد که علائم هپاتیت A و راه‌های انتقال آن را بشناسید.

اگر می‌خواهید بدانید چه کسانی در معرض این ویروس قرار دارند با دکتر ساینا همراه شوید، چراکه ما در در این مقاله به‌طور مفصل به بررسی هپاتیت نوع A می‌پردازیم و به تمامی این سوالات پاسخ می‌دهیم. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

هپاتیتA چیست؟

هپاتیت A (HAV) یکی از ویروس‌هایی است که می‌تواند بیماری هپاتیت ایجاد کند. این ویروس، با ویروس‌های ایجادکننده‌ی سایر انواع هپاتیت از نظر راه انتقال و شدت بیماری متفاوت است. هپاتیت به التهاب کبد ناشی از قرار گرفتن در معرض سموم، سوءمصرف الکل، بیماری‌های خودایمنی یا عفونت گفته می‌شود. ۵ نوع ویروس شناخته شده عامل این بیماری هستند. برای آشنایی با انواع هپاتیت کافی‌ست مقاله «انواع هپاتیت و راه‌های پیشگیری از آن‌ها» را مطالعه کنید.

هپاتیت A نوعی هپاتیت است که در نتیجه عفونت ناشی از ویروس هپاتیت A ایجاد می‌شود. این نوع هپاتیت حاد است (کوتاه‌مدت) و معمولاً نیازی به درمان ندارد.

میزان شیوع هپاتیت آ

طبق گفته‌ی سازمان بهداشت جهانی (WHO) سالانه ۱.۴ میلیون مورد هپاتیت A در سراسر جهان رخ می‌دهد.^[۱] این نوع بسیار مسری هپاتیت می‌تواند از طریق مواد غذایی یا آب آلوده پخش شود. به طور کلی این نوع هپاتیت خیلی جدی نیست و معمولاً هیچ تأثیر طولانی‌مدتی ندارد. عموماً عفونت هپاتیت آ خودبه‌خود برطرف می‌شود.

علت هپاتیتA

ممکن است با نوشیدن آب یا خوردن غذایی که توسط فرد آلوده به ویروس، آلوده شده است به این بیماری مبتلا شوید. همچنین احتمال دارد در شرایط زیر به هپاتیت A مبتلا شوید:

• اگر میوه‌ها، سبزیجات یا سایر غذاهایی که شخص مبتلا به ویروس آماده یا تهیه کرده است را بخورید.
• صدف خام برداشت‌شده از آب محتوی ویروس را بخورید.
• یخ آلوده به ویروس را ببلعید.
• با شخص مبتلا به هپاتیت A رابطه جنسی برقرار کنید.
• پس از لمس یک شیء آلوده، دهان خود را با دستان آلوده خود لمس کنید.

علائم هپاتیت A 

معمولاً کودکان زیر ۶ سال هنگام ابتلا به ویروس هپاتیت A، علائمی از خود نشان نمی‌دهند. اما کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان معمولاً علائم خفیفی دارند. علائم هپاتیت A می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• علائم شبیه آنفولانزا (تب، خستگی، بدن‌درد)
• درد شکم (به ویژه در ربع فوقانی سمت راست)
• مدفوع رنگ روشن
• ادرار تیره
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن بدون دلیل
• زردی (زردی پوست یا چشم)

معمولاً علائم هپاتیت A، ۱۵ تا ۵۰ روز پس از ابتلا به ویروس ظاهر می‌شوند. در صورت مشاهده علائم هپاتیت A بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مورد معاینه قرار بگیرید.

عوامل زمینه‌ساز هپاتیت A   

احتمالاً در معرض خطر ابتلا به هپاتیت آ قرار دارید؛ اگر که:

• در مناطقی از جهان که هپاتیت A شایع است زندگی و کار می‌کنید یا به آنجا سفر می‌کنید.
• در زمینه مراقبت از کودکان کار می‌کنید یا در مراکز مراقبت از کودکان حضور دارید.
• با شخص دیگری که به هپاتیت A مبتلا است زندگی می‌کنید.
• اگر هر نوع تماس جنسی با کسی که به هپاتیت A مبتلا است داشته باشید.
• اگر مبتلا به ایدز هستید.
• بی‌خانمانی را تجربه می‌کنید.
• اگر دارای اختلال فاکتورهای انعقادی خون، مانند هموفیلی باشید.
• از هر نوع داروی غیرقانونی و مواد مخدر استفاده کنید. (نه فقط ‌آن‌هایی که تزریق می‌شوند)

عوارض و خطرات هپاتیت A

هپاتیت A می‌تواند مشکلات جدی‌تری هم برای سلامتی فرد ایجاد کند. به خاطر داشته باشید که ظهور این موارد بسیار نادر است و احتمال وقوع ‌آن‌ها در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر است.

هپاتیت کلستاتیک 

 در حدود ۵٪ بیماران دیده می‌شود و بدان معنی است که صفرای ساخته‌شده در کبد در مسیر رسیدن به کیسه صفرا متوقف شده است. توقف صفرا موجب تغییراتی در خون شده و منجر به تب، زردی و لاغری می‌شود.

التهاب کبد عودکننده 

 التهاب کبد بیشتر در افراد مسن مشاهده می‌شود. علائم آن، مانند زردی به صورت دوره‌ای عود می‌کند، اما سخت و شدید و طولانی نیست.

هپاتیت خود ایمنی 

 در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به دلایلی علیه سلول‌های بافت خاصی از بدن واکنش نشان می‌دهد. در این نوع از هپاتیت نیز سلول‌های ایمنی علیه بافت کبد واکنش نشان می‌دهند و به بافت کبد حمله می‌کنند. این وضعیت در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به بروز بیماری مزمن کبدی، سیروز و در نهایت نارسایی کبدی شود.

نارسایی کبد. در کمتر از ۱٪ افراد اتفاق می‌افتد و معمولاً افرادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد که:

• مسن‌تر هستند.
•  قبلاً نوع دیگری از بیماری کبد را داشته‌اند.
•  سیستم ایمنی ضعیف دارند.

اگر پزشک احساس کند کبد شما خوب کار نمی‌کند، ممکن است شما را در بیمارستان بستری کند تا عملکرد کبد شما بررسی شده و تحت نظر قرار بگیرد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به پیوند کبد وجود داشته باشد.

راه‌های انتقال هپاتیت A

معمولاً ویروس هپاتیت A با قرار دادن چیزی آلوده به ویروس در دهان منتقل می‌شود.

این ویروس در مدفوع افراد مبتلا به هپاتیت A یافت می‌شود و هنگامی‌که مدفوع شخصی به طور تصادفی غذا یا آب را آلوده کند، انتشار می‌یابد.

 ممکن است این امر هنگامی اتفاق بیفتد که فرد آلوده پس از استفاده از دستشویی دست خود را به اندازه کافی و با دقت شستشو ندهد و چیزهای دیگر مانند غذا را لمس و آلوده کند. وقتی افراد دیگر آن غذا را می‌خورند، امکان دارد به هپاتیت آ مبتلا شوند. معمولاً انتقال آن بین افرادی که با یکدیگر تماس بسیار نزدیک دارند اتفاق می‌افتد.

همچنین افرادی که دسترسی به آب شهری و بهداشتی ندارند، ممکن است منابع آب آن‌ها با فاضلاب مخلوط شده و آلوده به ویروس هپاتیت A شود و افرادی که از این آب برای شست‌وشوی ظروف و مواد خوراکی یا آشامیدن استفاده می‌کنند به این ویروس آلوده شوند.

معمولاً هپاتیت آ از این راه‌های زیر منتشر می‌شود:

• تماس خانگی با فرد آلوده
• تماس جنسی با فرد آلوده
• خوردن یا نوشیدن غذا یا آب آلوده
• استفاده از آب غیرتصفیه و غیربهداشتی
• اشتراک ظروف و لوازم آشپزخانه و غذاخوری آلوده
• لمس سطوح آلوده و تماس دست‌ها با دهان یا اطراف دهان

تشخیص هپاتیت A

به طور معمول عفونت هپاتیت A از طریق آزمایش خون تشخیص داده می‌شود.

ویروس‌های مختلف هپاتیت انسانی، علائم بسیار مشابهی ایجاد می‌کنند. بنابراین هیچ متخصصی نمی‌تواند از روی علائم یا نشانه‌های بیماری عامل هپاتیت را تشخیص دهد، مگر اینکه آزمایش‌های خاص در آزمایشگاه انجام شود.

خوشبختانه، آزمایش خون به طور گسترده برای تشخیص دقیق هپاتیت A در دسترس و قابل انجام است. از جمله‌ی این آزمایش‌ها، تست آنتی‌بادی یا پاسخ ایمنی فرد بیمار به پروتئین‌های هپاتیت A است.

این پاسخ ایمنی با وجود آنتی‌بادی‌های ایمونوگلوبولین M (IgM) به طور قطع نشان‌دهنده‌ی بیماری حاد، و ایمونوگلوبولین G (IgG) نشانگر وجود عفونت یا واکسیناسیون در گذشته است.

 RNA ویروس هپاتیت A از اندک زمانی پس از وقوع عفونت (زمانی که فرد بدون علامت است) تا ۱ تا ۲ هفته پس از شروع علائم هپاتیت A، در خون و مدفوع وجود دارد و قابل‌تشخیص است.

 تعداد و حضور ویروس در مدفوع کودکان و افراد آلوده به ویروس اچ آی وی (HIV) بیشتر است. ویروس هپاتیت A در بزاق و ادرار نیز وجود دارد، اما هیچ سنجشی برای تشخیص در این مورد در دسترس نیست.

تفسیر نتایج آزمایش هپاتیت A

در ادامه راهنماهایی برای تفسیر نتایج آزمایش آورده شده است:

• IgM منفی / IgG منفی: احتمالاً هرگز به ویروس هپاتیت A مبتلا نشده‌اند، یا آلودگی در همان یک یا دو هفته‌ی اخیر رخ داده است.
• IgM مثبت / IgG منفی: این نتیجه نشانگر هپاتیتA از نوع حاد است.
• IgMمثبت / IgG مثبت: این نتیجه نشان می‌دهد که هپاتیتA حاد در شش ماه گذشته رخ داده است. با گذشت شش ماه، IgM به حالت منفی تبدیل می‌شود.
• IgM منفی / IgG مثبت: افرادی که این نتیجه را دارند از هپاتیت A مصون هستند. ‌آن‌ها یا در طی ماه‌ها یا سال‌های گذشته به ویروس آلوده شده‌ و به بیماری مبتلا شده‌اند (با علامت یا بدون آن) یا واکسن دریافت کرده‌اند. پس اگر در حال حاضر بیمار هستند، به احتمال زیاد به دلیل هپاتیت آ نیست.

پیشگیری از هپاتیت A

واکسن هپاتیت A می‌تواند از ابتلا به ویروس جلوگیری کند. واکسن به طور معمول در دو فاصله زمانی تزریق می‌شود؛ به طوری که تزریق دوم به فاصله‌ی شش ماه پس از تزریق اول انجام می‌شود.

دریافت واکسن هپاتیت A به افراد زیر توصیه می‌شود:

• همه کودکان در سن ۱ سالگی یا کودکان بزرگتر که در کودکی واکسن دریافت نکرده‌اند.
• هر فرد ۱ ساله یا بالاتر که بی‌خانمان است.
• نوزادان ۶ تا ۱۱ ماهه قبل از سفرهای خارج از کشور.
• خانواده و مراقبان و پرستاران کودک در مناطقی که هپاتیت A در ‌آن‌ها شایع است.
• افرادی که با بیماران مبتلا به هپاتیت A مستقیماً در تماس هستند.
• کارکنان آزمایشگاهی که ممکن است با هپاتیت آ در تماس باشند.
• مردانی که با مردان رابطه جنسی برقرار می‌کنند.
• افرادی که در مناطقی که هپاتیت A شایع است زندگی، کار یا به آنجا مسافرت می‌کنند.
• افرادی که از هر نوع داروی غیرقانونی یا مواد مخدر استفاده می‌کنند؛ نه فقط دارو یا ماده مخدر تزریقی.
• افراد مبتلا به اختلالات عامل لخته شدن خون.
• افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی، از جمله هپاتیت B یا هپاتیت C
• هرکسی که مایل به محافظت (مصونیت) است.

هپاتیت آ

همانطور که اشاره کردیم واکسینه شدن علیه ویروس هپاتیت A بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات ناشی از این بیماری است.

واکسن هپاتیت A باعث ابتلا به هپاتیت نمی‌شود زیرا حاوی ویروس زنده نیست. واکسن شامل ویروس هپاتیت A غیرفعال است. عملکرد این واکسن تحریک بدن برای تولید آنتی‌بادی‌ها است ــ پروتئین‌هایی که مسئول مبارزه و مقابله با ویروس هستند و از عفونت هپاتیت آ جلوگیری می‌کنند.

واکسن هپاتیت A برای پیشگیری از بیماری ناشی از ویروس هپاتیت A در کودکان ۱۲ ماهه و سنین بالاتر استفاده می‌شود. دوز اولیه باید حداقل ۲ هفته قبل از قرار گرفتن در معرض تماس با ویروس دریافت شود. دکتر ساینا به‌زودی مقاله جامعی درخصوص واکسن هپاتیت آ منتشر خواهد کرد.

اگر نگران خطر ابتلا به هپاتیت A هستید، از پزشک یا مراکز بهداشتی و درمانی در مورد واکسیناسیون این بیماری مشورت بگیرید.

درمان هپاتیت آ

هیچ درمان رسمی‌ای برای هپاتیت A وجود ندارد زیرا این بیماری یک عفونت ویروسی کوتاه مدت است که به‌خودی‌خود از بین می‌رود و کارهای درمانی صورت گرفته معمولاً برای کاهش علائم بیماری هستند.

پس از چند هفته استراحت، به طور معمول علائم هپاتیت A بهبود می‌یابد. برای تسکین علائم باید:

• رژیم غذایی سالم داشته باشید.

• نوشیدن آب به مقدار زیاد را فراموش نکنید.
• از مصرف الکل خودداری کنید.

کلام آخر دکتر ساینا

هپاتیت A در اغلب موارد مشکل جدی‌ای ایجاد نمی‌کند؛ اما افرادی که در مناطق با شیوع بالای این بیماری زندگی می‌کنند، افرادی که دسترسی به آب سالم ندارند، افرادی که به‌واسطه‌ی شغلشان با فاضلاب، زباله و پسماندهای شهری سر و کار دارند، افراد مبتلا به بیماری‌های خاص، افرادی که تغذیه‌ی مناسب ندارند و همچنین افراد درگیر سوءمصرف مواد در معرض ابتلا به هپاتیت آ قرار دارند. در صورت داشتن چنین شرایطی حتما با پزشک مشورت کنید تا اگر نیاز است واکسن دریافت کنید.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری

سؤالات متداول