هیپوکندریا (Hypochondriasis) یا خود بیمار انگاری که به اختلال اضطراب بیماری نیز شناخته می‌شود نوعی اختلال است که در آن فرد بیش از حد نگران این است که بیمار شود و سلامتی خود را از دست دهد. این اختلال باعث می‌شود فرد توهم بیماری داشته باشد و در زندگی روزمره خود دچار مشکل شود.
در ادامه این مطلب از مجله سلامت دکتر ساینا به‌طور کامل به بررسی علائم و راه‌های درمان هیپوکندریا خواهیم پرداخت. پس با ما همراه شوید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
هیپوکندریا چیست؟
خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد هیچگونه علائم جسمی از بیماری ندارد(یا حتی با وجود معاینه‌ی کامل پزشکی وضعیت جسمی او کاملا طبیعی است)؛ اما با این وجود فرد احساس و حالت طبیعی ندارد و از علائم شدید بیماری شکایت می‌کند.
به عنوان مثال فرد مبتلا به اختلال خودبیمار انگاری ممکن است در اثر سروصدای معده (که ناشی از پر بودن است) یا علائمی مانند بثورات جزئی فکر کند که به شدت بیمار شده است.
فرد مبتلا به هیپوکندریا اضطراب شدیدی را تجربه می‌کند و در پی آن ممکن است علائمی چون درد عضله و خستگی بیش از حد داشته باشد. البته این اختلال بیشتر از اینکه روی جسم فرد تاثیر داشته باشد باعث مشکلات روحی و روانی مانند اضطراب و پریشانی شدید می‌شود.
علت بروز هیپوکندریا چیست؟
علت دقیق اختلال اضطراب بیماری هنوز مشخص نیست؛ اما چنانچه به این اختلال مبتلا هستید می‌توانید علت آن را در یکی از موارد زیر جستجو کنید:
خانواده
اگر والدینی دارید که بیش از حد در مورد سلامتی خود یا دیگران نگران هستند، ممکن است این اختلال در شما نیز بروز کند.
اعتقادات و طرز تفکر
ممکن است طرز تفکر شما به‌نحوی باشد که دائماً به بیماری و نکات منفی فکر میکنید. این می‌تواند تبدیل به زمینه‌ای برای ایجاد اضطراب بیماری در شما شود.
تجربیات گذشته
ممکن است در کودکی بیماری جدی تجربه کرده باشید. بنابراین ابتلا به بیماری ممکن است برای شما ترسناک باشد.
علائم هیپوکندریا خود بیمار انگاری
اگر علائم زیر را دارید ممکن است به هیوکندریا مبتلا شده باشید:
- به تازگی در مورد علائم و ابتلا به یک بیماری جدی، اطلاعاتی کسب کرده‌اید و فکر میکنید این علائم در شما وجود دارد.
- در مورد حالات غیرطبیعی یا علائم جزئی که در وضعیت سلامتی شما اختلال ایجاد می‌کنند، به شدت نگران می‌شوید و آنها را ناشی از یک بیماری جدی می‌پندارید.
- دائماً به وضعیت سلامتی خود دقت میکنید و نگران می‌شوید.
- به پزشکان یا نتایج حاصل از آزمایش‌هایتان اطمینان کم یا عدم اطمینان دارید.
- بیش از حد در مورد یک وضعیت خاص پزشکی یا خطر ابتلا به یک بیماری به دلیل سابقه‌ی وجود آن در خانواده و بستگانتان نگران هستید.
سایر علائم اختلال خود بیمار پنداری
- به‌طور مداوم به بیماری‌هایی که می‌توانند در زندگی شما اختلال ایجاد کنند فکر میکنید.
- به‌طور مکرر بدن خود را برای علائم بیماری بررسی میکنید.
- مکرراً برای اطمینان خاطر به پزشک مراجعه میکنید (یا بالعکس به دلیل ترس از تشخیص بیماری جدی توسط پزشکان از مراجعه به پزشک پرهیز میکنید)
- به دلیل ترس از بیماری با افراد ارتباط کمی برقرار میکنید و برای رفت و آمد خود و فعالیت‌هایتان محدودیت قائل می‌شوید.
- به‌طور مداوم در مورد سلامتی و بیماریهای احتمالی با دیگران صحبت میکنید.
- همیشه در اینترنت در حال جستجوی علل، علائم یا بیماری‌ها هستید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
از آنجا که اختلال اضطراب بیماری می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی در زندگی فرد شود بسیار مهم است که در صورت مشاهده علائم ذکر شده به پزشک یا ارائه‌دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی رجوع کنید تا وضعیت شما را ارزیابی کند. در صورتی که درمانگر تشخیص دهد که احتمال ابتلای شما به هیپوکندریا وجود دارد شما را به روانپزشک ارجاع می‌دهد. سپس روانپزشک با بررسی شرایط شما درمان‌هایی را در دستور کار قرار می‌دهد.
اضطراب شدید ناشی از این بیماری می‌تواند برای شخص مشکلات جدی ایجاد کند. همچنین باعث می‌شود که فرد بیمار این احساس را داشته باشد که فرد مفیدی نیست. بنابراین گاهی اوقات وجود این علائم در یک فرد می‌تواند ناامیدکننده باشد و باعث استرس خانواده و افراد در ارتباط با او شود. بنابراین در صورتی که یکی از نزدیکان شما این علائم را دارد او را ترغیب کنید تا با مراجعه به روانشناس یا روانپزشک راه‌های غلبه بر این اضطراب را یاد بگیرد.
اگر امکان مراجعه حضوری به مطب پزشکان را ندارید اصلا نگران نباشید، چرا که از طریق سامانه پزشکی دکتر ساینا در تمام ساعات شبانه‌روز می‌توانید با یکی از روانشناسان یا روانپزشکان این حوزه در ارتباط باشید و مشاوره آنلاین یا تلفنیدریافت کنید.
عوامل خطرناک در بروز هیپوکندریا
هیپوکندریا یا اختلال اضطراب بیماری معمولاً در اوایل بزرگسالی یا میانسالی شروع می‌شود و ممکن است با افزایش سن بدتر شود. این اختلال در افراد مسن اغلب به دلیل ترس از دست دادن حافظه یا آلزایمر رخ می‌دهد.
برخی از عواملی که زمینه‌ی ایجاد بیماری خود بیمار انگاری یا خود بیمار پنداری را در فرد ایجاد می‌کنند شامل موارد زیر است:
- تجربه‌ی استرس عمده و مداوم در زندگی
- تهدید یک بیماری جدی و همه‌گیر
- تجربه‌ی سوءاستفاده در كودكی
- وجود یک بیماری جدی در دوران کودکی
- ابتلای والدین و نزدیکان به یک بیماری جدی
- ویژگی‌های شخصیتی
- استفاده‌ی بیش از حد از اینترنت و خواندن در مورد علائم بیماری‌ها
عوارض اختلال اضطراب بیماری
اختلال ترس از بیماری ممکن است باعث مشکلات زیر شود:
- ایجاد مشکل در روابط خانوادگی
- مشکلات عملکرد مربوط به کار یا غیبت بیش از حد
- ایجاد مشکلاتی در زندگی روزمره (حتی ممکن است منجر به ناتوانی‌هایی در زندگی روزمره نیز شود)
- مشکلات مالی به دلیل مراجعه‌ی بیش از حد به مراکز درمانی
- ابتلا به بیماری روانی دیگری مانند اختلال علائم جسمی، افسردگی، اختلالات شخصیتی یا سایر اختلالات اضطرابی
روش‌های درمان هیپوکندریا
روانپزشک بعد از تشخیص هیپوکندریا باتوجه به شدت بیماری یکی از روش‌های درمانی مختلفی را به کار می‌گیرد. هدف از درمان اختلال اضطراب بیماری این است که فرد بتواند اضطراب در مورد سلامتی خود را مدیریت کند و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشد.
روان‌درمانی
از آنجا که اختلال اضطراب بیماری می‌تواند ناشی از پریشانی عاطفی یا اضطراب باشد، روان درمانی -به‌ویژه درمان رفتاری‌شناختی (CBT) – می‌تواند یکی از درمان‌های موثر هیپوکندریا باشد. درمان CBT به شما کمک می‌کند مهارتهایی برای کنترل اختلال اضطراب بیماری و یافتن راه‌های مختلف برای مدیریت نگرانی‌های خود بیابید.
دارودرمانی
روانپزشکان ممکن است برای درمان هیپوکندریا داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های جذب سروتونین (SSRI) را تجویز کنند. در مواردی نیز پزشک ممکن است مصرف داروهای مربوط به اختلالات خلقی یا اضطراب را تجویز کند.
یادتان باشد که حتما با پزشک خود در مورد عوارض جانبی و خطرات احتمالی داروها صحبت کنید.
راهکارهای ساده برای مقابله با هیپوکندریا
اگر به هیپوکندریا مبتلا هستید پیشنهادهای زیر ممکن است به شما در مدیریت این بیماری کمک کنند:
- استرس را از زندگی روزمره خود دور کنید و به نکات مثبت و اتفاقات مثبت به صورت مداوم فکر کنید.
- از جستجوی اینترنتی در مورد بیماریهای احتمالی خودداری کنید. انبوه اطلاعات بهداشتی که ممکن است مربوط به وضعیت شما باشد می‌تواند باعث سردرگمی و اضطراب شود.
- اگر علائمی دارید که نگران کننده هستند در قرار ملاقات بعدی خود با پزشک در مورد آنها صحبت کنید.
- بدن خود را تا جایی که می‌توانید با رژیم‌های غذایی تقویت کنید تا از ابتلا به هر گونه بیماری پیشگیری کنید.
- در مورد این که چگونه استرس و اضطراب می‌تواند روی بدن شما تأثیر بگذارد، اطلاعات کسب کنید.
- مرتباً تکنیک‌های مدیریت استرس و آرامش را تمرین کنید.
- برای کمک به جلوگیری از عود مجدد یا بدتر شدن علائم هیپوکندریا، برنامه‌ی درمانی خود را رعایت کنید و بدون مشورت با روانپزشک یا مشاور خود آن را متوقف نکنید.
کلام آخر دکتر ساینا
همانطور که اشاره کردیم عدم درمان اختلال اضطراب بیماری می‌تواند کیفیت زندگی شما را پایین آورد.پس چنانچه فکر میکنید به این اختلال مبتلا هستید در اسرع وقت به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید تا بتوانید جلوی وخیم‌تر شدن این اختلال را بگیرید.
پیدا کردن یک روانشناس یا روانپزشک خوب کار آسانی نیست؛ از طرفی ممکن است از مطرح کردن برخی مسائل، احساس خجالت داشته باشید. ما کار شما را راحت کرده‌ایم؛ شما می‌توانید از خانه یا محل کار خود با بهترین روانشناسان و روانپزشکان به‌صورت غیرحضوری و درمحیطی کاملاً امن و خصوصی گفتگو کنید.
ده‌ها مطلب مفید و آموزنده‌ی دیگر درباره‌ی حوزه سلامت روان در مجله سلامت دکتر ساینا قرار گرفته‌است، حتماً این مقالات را مطالعه کنید.
من ۵ ساله که به این بیماری دچارم،بخوام دقیق بگم هیچ بیماری تو کل جهان ازین بیماری بدتر نیست!! ترسناکترین بیماری همینه که با یه علامت جزئی فکر آدم رو تا بیماریهای کشنده میبره.برای مثال دچار درد دندون عقل شدم و فک و گوشم درد میکرد.این درد ها باعث شدن مدام فکرم بره سمت غدد لنفاوی و تیروئید.در عرض سه روز یک کیلو کم کردم بخاطر استرس!!حتی بخاطر شرایط کرونایی بخصوص اوایل شیوعش تا دوسال از خونه بیرون نیومدم حتی اجازه نمیدادم کسی توی اتاقم بیاد!!
سلام. خیلی ممنونیم که تجربه‌تون رو با ما به اشتراک گذاشتید. حتماً با یک روانشناس در این رابطه صحبت کنید.