تاثیر استرس بر بدن را نمی‌توان نادیده گرفت. عوارض استرس بر بدن در افراد مختلف به‌صورت‌های مختلفی ظاهر می‌شوند. استرس شدید می‌تواند سلامت فرد را به خطر بیندازد. به‌همین‌دلیل، در ادامه قصد داریم به بررسی اثرات استرس بر بدن انسان بپردازیم، عوارض استرس و فشار عصبی بر اجزای مختلف بدن را شرح داده و راهکارهایی جهت مدیریت و کنترل استرس ارائه دهیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
عوارض استرس
عوامل زیادی می‌تواند منجر به بروز استرس شود. در چنین شرایطی فرد می‌تواند با مدیریت و ارتقاء سلامت روان به خود کمک کند. استرس درمان‌نشده منجر به عوارضی در بدن می‌شود. عوارض و تاثیر استرس بر بدن هر فرد متفاوت است.
برخی از عوارض شایع استرس شامل سردرد، ناراحتی معده و اختلال تغذیه است. استرس مزمن می‌تواند در درازمدت سبب بروز بیماری‌ها و مشکلات جدی شود.
۱۲ تاثیر مخرب استرس بر بدن
استرس مزمن و مداوم با سطح بالای هورمون کورتیزول در بدن شناخته می‌شود. این هورمون در کوتاه‌مدت آن‌چنان اثر منفی ندارد؛ ولی دوره‌های طولانی‌مدت استرس، یا استرس‌های حاد و مکرر می‌تواند اثرات جدی و مخربی بر اعضای بدن داشته باشد.
افرادی که به مدت طولانی تحت استرس هستند عوارضی نظیر سردرد، اختلالات گوارشی، فشار خون بالا، درد قفسه‌ی سینه و مشکلات خواب را تجربه می‌کنند. بنابراین بهتر است برای پیشگیری از عوارض استرس، اگر استرس مداوم را تجربه می‌کنید از یک روانشناس کمک بگیرید. در ادامه به ۱۲ اثر مخرب استرس بر اعضاء بدن می‌پردازیم.
تأثیر استرس بر معده
استرس می‌تواند منجربه ترشح بیش‌ازحد برخی هورمون‌ها، افزایش سرعت تنفس و ضربان قلب شود؛ همه‌ی این موارد می‌توانند سیستم گوارشی شما را دچار اختلال کنند. همچنین به دلیل افزایش اسید معده، احتمال سوزش سر دل (رفلاکس اسید معده) بیشتر است. استرس سبب بروز زخم معده نمی‌شود؛ اما می‌تواند خطر ابتلا به آن را افزایش دهد و باعث فعال شدن زخم‌های موجود شود.
استرس همچنین می تواند بر نحوه‌ی حرکت غذا در دستگاه گوارش شما تأثیر بگذارد و منجر به اسهال یا یبوست شود. همچنین ممکن است به دنبال استرس مزمن تهوع، استفراغ یا درد معده را تجربه کنید.
تأثیر استرس بر روده
مغز و روده با هم در ارتباط هستند. در واقع، نورون‌های زیادی با روده مرتبطند. روده تا حدودی تحت کنترل سیستم عصبی مرکزی یا مغز و نخاع است. استرس می‌تواند سبب افزایش احساس درد، نفخ یا ناراحتی در روده‌ها شود. استرس همچنین می‌تواند بر سرعت حرکت غذا در بدن نیز تأثیر بگذارد و منجر به مشکلات گوارشی مانند اسهال و یبوست شود. علاوه‌براین، استرس می‌تواند باعث اسپاسم ماهیچه‌ها در روده شود که می‌تواند دردناک باشد.
تأثیر استرس بر جنین
استرس مزمن می‌تواند برای جنین نیز مشکل‌آفرین باشد. استرس در دوران بارداری ممکن است بر رشد نوزاد در رحم و مدت‌زمان بارداری اثر مخرب داشته باشد. احتمال ابتلای نوزادان نارس به اختلالات رشد و یادگیری بیشتر است. نوزادان زودرس به‌احتمال‌زیاد در بزرگسالی به بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و دیابت مبتلا خواهند شد.
علاوه بر این استرس و اضطراب در دوران بارداری می‌تواند خطر سقط جنین و به دنیا آوردن نوزاد با وزن کم را افزایش دهد.
می‌توانید با مطالعه‌ی مقاله‌ی روش های کاهش استرس بارداری با ۱۰ راهکار مؤثر برای کاهش استرس در این دوران حساس آشنا شوید.
تأثیر استرس بر قلب
استرس مزمن یا مداوم که در مدت زمان طولانی تجربه شود می‌تواند به مشکلات طولانی‌مدت قلب و عروق بینجامد. درحقیقت استرس با افزایش دادن مداوم ضربان قلب و افزایش سطح هورمون‌های مضر مانند کورتیزول می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا، حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی را افزایش دهد.
علاوه براین استرس حاد تکرارشونده و استرس مزمن مداوم نیز ممکن است به التهاب در سیستم گردش خون، خصوصاً در عروق کرونر قلب منتهی شود. همچنین به نظر می‌رسد نحوه‌ی واکنش فرد به استرس می‌تواند بر سطح کلسترول تأثیر بگذارد.
تأثیر استرس بر بدن زنان و خون‌ریزی قاعدگی
هیپوتالاموس قسمتی از مغز است که چرخه‌ی قاعدگی شما را کنترل میکند. این بخش از مغز نسبت به عوامل خارجی مانند ورزش، خواب و استرس حساس است. درحالت‌طبیعی هیپوتالاموس مواد شیمیایی خاصی ترشح میکند که منجر به تنظیم سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن می‌شود.
بدن شما در شرایط استرس کورتیزول تولید میکند. بسته به اینکه بدن شما چگونه استرس را تحمل میکند، کورتیزول ممکن است منجر به تأخیر، کم شدن طول دوره یا حتی قطع شدن قاعدگی برای یک یا چند دوره شود.
علاوه‌براین، استرس می‌تواند علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) را تشدید کند. این موضوع ممکن است منجر به خون‌ریزی شدید قاعدگی، حملات اضطرابی و دوره‌های افسردگی شود.
اگر اخیراً نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی شما شدیدتر شده‌است، برای بررسی سطح استرس خود با روانشناس مشورت کنید.
تأثیر استرس بر پوست
پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که استرس منجر به تشدید آکنه‌های پوستی می‌شود؛ هرچند مکانیسم عمل آن به درستی مشخص نیست. به‌نظر می‌رسد هورمون‌های استرس منجر به فعالیت بیشتر غدد چربی پوست می‌شوند؛ ترشح بیشتر چربی، با افزایش آکنه مرتبط است. ازسویدیگر، استرس منجر به ترشح فاکتورهای التهابی می‌شود که منجر به تشدید آکنه می‌شود.[۱]
تأثیر استرس بر مغز
هیپوکامپ (Hippocampus) بخشی از مغز است که با حافظه و احساسات در ارتباط است و به عنوان مرکز یادگیری مغز شناخته می‌شود. محققان دریافتند که در رویدادهای تنش‌زای اجتماعی، کورتیزول بر روی سلول‌های عصبی (نورون‌ها) تأثیر گذاشته و به دنبال آن اندازه‌ی هیپوکامپ کوچک می‌شود.
در یکی از آزمایشاتی که در این زمینه انجام شده است، موش‌های جوان را به مدت ۲۰ دقیقه در قفس با دو موش مسن‌تر قرار داده‌اند و در این مدت موش‌های جوان توسط موش‌های مسن مورد تهاجم قرار گرفته‌اند. بررسی موش‌های جوان نشان داد که سطح کورتیزول آن‌ها تا شش برابر بیشتر از موش‌هایی بود که برخورد اجتماعی استرس‌زا را تجربه نکرده بودند.
بررسی‌های بیشتر نشان داد یک هفته بعد از این آزمایش تعداد سلول‌های عصبی موش‌های جوان کاهش چشمگیری داشته است.[۲]
تأثیر استرس بر فشار خون
بدن در شرایط استرس‌زا هورمون بیش‌تری ترشح میکند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند که فشار خون به‌طورموقت افزایش یابد، ضربان قلب سریع‌تر و رگ‌های خونی باریک‌تر شوند.
هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد استرس به‌تنهایی سبب فشار خون مزمن می‌شود؛ اما واکنش‌های ناسالم به استرس می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا، حملات قلبی و سکته‌های مغزی را افزایش دهند. برخی از رفتارها با فشار خون بالاتر ارتباط دارند؛ مانند:
- سیگار کشیدن
- زیاده‌روی در نوشیدن الکل
- خوردن غذاهای ناسالم
تاثیر استرس بر بدن می‌تواند به شکل چشمگیری فشار خون را افزایش دهد؛ اما وقتی استرس از بین می‌رود، فشار خون به‌حالت عادی باز می‌گردد. بااین‌وجود، قرارگیری در شرایط استرس‌زا و افزایش مکرر فشار خون در طولانی‌مدت می‌تواند همانند فشار خون مزمن، به رگ‌های خونی، قلب و کلیه‌ها آسیب برساند.
تأثیر استرس بر بدن دیابتی‌ها
استرس به دو دلیل می‌تواند وضعیت بیماران دیابتی را بدتر کند. اولاً، استرس احتمال بروز رفتارهای خطرناک، مانند خوردن خوراکی‌های ناسالم و نوشیدن مشروبات الکلی را افزایش می‌دهد. دوماً، به نظر می‌رسد که استرس می‌تواند با ایجاد عدم تعادل هورمونی، سطح قند خون افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ را نیز به‌طورمستقیم افزایش دهد.
تأثیر استرس بر چاقی
یکی از اثرات مخرب استرس بر بدن افراد، افزایش میل به غذا خوردن و ریزه‌خواری است.[۳] مصرف غذاهای پرچرب و شیرین می‌تواند به‌مرور سبب افزایش چربی بدن شود. همچنین مطالعات نشان داده‌اند که هورمون کورتیزول ارتباط مستقیمی با اضافه‌وزن و سندرم متابولیک (اختلال سوخت‌وساز بدن) دارد.[۴]
به‌نظر می‌رسد هورمون کورتیزول و اضافه‌وزن ناشی از آن عمدتاً بر روی چربی‌های ناحیه‌ی شکم و باسن تأثیر بگذارد. متأسفانه این نوع چربی‌ها خطر بیش‌تری برای سلامتی دارند.
تأثیر استرس بر خواب
استرس می‌تواند باعث شود که هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول در بدن آزاد شوند. این هورمون‌ها ضربان قلب را افزایش می‌دهند و بدن را در وضعیت تنش نگه می‌دارند. این واکنش به عنوان واکنش جنگ یا گریز شناخته می‌شود و برای بقای انسان در مراحل اولیه‌ی تکامل حیاتی بوده است.
همان‌طور که از نام آن پیداست، واکنش جنگ یا گریز بدن را برای حمله آماده نگه می‌دارد و اغلب با افزایش ضربان قلب و قند خون همراه است. این شرایط می‌تواند منجر به بی‌خوابی یا کاهش کیفیت خواب شود.
امروزه مسائلی مانند مشکلات کاری یا مشکلات خانوادگی می‌توانند واکنش جنگ یا گریز را در افراد ایجاد کنند.
برای کاهش تاثیر استرس بر بدن چه کنیم؟
با توجه به مواردی که گفته شد، اثر مخرب استرس بر همه‌ی افراد مسلم است. استرس منفی معضلی است که اغلب جوامع در دنیا به آن دچار هستند؛ به‌همین‌دلیل درمان‌های دارویی و غیردارویی متعددی برای سرکوب آن پیدا شده است.
راهکارها و روش‌های بسیار مختلفی برای درمان استرس وجود دارند. با شناختن درمان مناسب و متعهد ماندن به درمان می‌توانید کیفیت زندگی خود را به طرز چشمگیری بهبود دهید.
کلام آخر دکترساینا
همانوطر که اشاره کردیم تاثیر استرس بر بدن را نمی‌توان نادیده گرفت. عوارض استرس افراد مختلف متفاوت است. افزایش هورمون‌ها و فاکتورهای التهابی ناشی از استرس طولانی‌مدت، عوارض بسیاری را بر اندام‌های مختلف بدن می‌گذارد. ازسویدیگر، برخی افراد برای مقابله با استرس خود به روش‌های ناسالمی مانند افراط در خوردن خوراکی‌های ناسالم، استعمال دخانیات و نوشیدن الکل روی می‌آورند که تأثیرات مخربی بر بدن دارند. برای کاهش سطح استرس خود بهتر است با یک روانشناس مشورت کنید.
اگر نیاز به صحبت با روانشناس دارید می‌توانید همین حالا در سامانه‌ی دکترساینا مشاوره آنلاین روان‌شناسی دریافت کنید.
[۱] Jović A, Marinović B, Kostović K, Čeović R, Basta-Juzbašić A, Bukvić Mokos Z. The Impact of Pyschological Stress on Acne. Acta Dermatovenerol Croat. 2017 Jul;25(2):1133-141. PMID: 28871928.
[۲]Acute Psychosocial Stress Reduces Cell Survival in Adult Hippocampal Neurogenesis without Altering Proliferation
[۳] Yau, Y. H., & Potenza, M. N. (2013). Stress and eating behaviors. Minerva endocrinologica, 38(3), 255–۲۶۷.
[۴]Abraham, S. B., Rubino, D., Sinaii, N., Ramsey, S., & Nieman, L. K. (2013). Cortisol, obesity, and the metabolic syndrome: a cross-sectional study of obese subjects and review of the literature. Obesity (Silver Spring, Md.), 21(1), E105–E117. https://doi.org/10.1002/oby.20083
سلام من استرس بالا طوری که روده هام همیشه درگیره میزنه به مغزواستخوانم وبدنم سست میشه ومیگره نه میتونم درست غذا بخورم نه توان حرکت دارم همیشه مریضم ممنون میشم کمکم کنید باتسکر
سلام. دوست گرامی بهتره ابتدا با یک چکاپ کامل از سلامت جسمی خودتون مطمئن بشید. برخی بیماری‌ها و مشکلات مثل عدم تعادل هورمونی یا کمبود برخی ویتامین‌ها می‌تونه باعث علائم استرس بشه. همچنین با توجه به اینکه گفتید روده‌هاتون درگیر میشه از نظر سلامت گوارش هم باید بررسی بشید. در ادامه و پس از اطمینان از سلامت کامل جسمی، روش‌های مختلفی برای مدیریت استرس وجود داره. از قرص‌های آرام‌بخش تا تکینک‌های آرامش‌بخش مثل مایندفولنس، مدیتیشن، گفتگو با روانشناس و …