علت تکرر ادرار چیست و درمان آن چگونه است؟
تکرر ادرار بیشتر یک علامت است تا بیماری. علت تکرر ادرار می‌تواند به دلایل مختلفی باشد از نوشیدن زیاد مایعات و غذاهای مدر گرفته تا مشکلات کلیوی. حتی اضطراب، استرس و نگرانی می‌توانند فرد را برای تخلیه‌ی مثانه بارها و بارها به سرویس بهداشتی بکشانند.
اما بعضی اوقات ممکن است تکرر ادرار علامت جدی یک بیماری جدی مانند عفونت ادراری یا مشکلات کلیوی باشد و نباید به راحتی از آن گذشت. در این مطلب از مجله سلامت دکتر ساینا قصد داریم شما را به طور کامل با علت تکرر ادرار و راه‌های درمان آن آشنا کنیم. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- تکرر ادرار چیست؟
- در روز چند بار دفع ادرار داشته باشیم؟
- تکرر ادرار نشانه چیست؟
- آیا تکرر ادارر همان بی اختیاری ادرار است؟
- علت تکرر ادرار چیست؟
- علائم تکرر ادرار
- تکرر ادرار در شب و مثانه بیش فعال
- راه‌های تشخیص مشکلات تکرر ادرار
- روش‌های درمان تکرر ادرار
- ۵ درمان خانگی تکرر ادرار
- چند حقیقت درباره تکرر ادرار
- کلام آخر دکتر ساینا
تکرر ادرار چیست؟
تکرر ادرار به معنای نیاز بیش از حد به دفع مایعات بدن است. این جریان می‌تواند روال زندگی عادی فرد را مختل کند، در خواب وی اختلال ایجاد کند و یک نشانه‌ی جدی از وضعیت سلامتی باشد.
بسیاری از افراد با تکرر ادرار مواجه می‌شوند و گاهی روزها با آن سر می‌کنند. هنگامی که فرد بیش از ۳ لیتر در روز مایعات بدن خود را دفع کند، از نظر پزشکی دچار پرادراری شده است.
در روز چند بار دفع ادرار داشته باشیم؟
به طور معمول، بیشتر افراد در ۲۴ ساعت زندگی خود ۶ یا ۷ بار ادرار میکند، اما این نظریه کلی نیست، چرا که دفع مایعات بدن با توجه به نوع و کیفیت زندگی هر فرد، بسیار متفاوت است. بنابراین هر فردی با توجه به روند دفع ادرار خود در روزهای عادی، بهتر می‌تواند تشخیص دهد که دچار مشکل پرادراری شده است یا نه.
تکرر ادرار نشانه چیست؟
همان طور که گفتیم، تکرر ادرار به حالتی گفته می‌شود که فرد روزانه بیش از حد معمول از سرویس بهداشتی استفاده کند.
ادرار یک روش برای دفع زائدات بدن است. این مایع حاوی آب، اسید اوریک، اوره و سموم دیگر است که پس از فیلتر شدن، توسط سیستم‌های ادراری از مجاری گذشته و به بیرون هدایت می‌شود. کلیه‌ها در این فرآیند نقشی اساسی دارند.
آیا تکرر ادارر همان بی اختیاری ادرار است؟
گاهی ممکن است تکرر ادرار باعث نشت ادرار شود، اما یادتان باشد که تکرر ادرار با بی‌اختیاری ادرار کاملاً متفاوت است. البته گاهی ممکن است این پرادراری در کنار بی‌اختیاری ادرار بروز کند، اما در کل این دو بیماری یکسان نیستند. به زودی دکتر ساینا مقاله جامعی درباره بی‌اختیاری ادرار منتشر خواهد کرد.
علت تکرر ادرار چیست؟
ادرار یک فرآیند پیچیده است، آن هم به این دلیل که اندام‌های زیادی را در بدن درگیر میکند. زمانی که در این فرآیند تغییری ایجاد می‌شود، می‌تواند طیف گسترده‌ای از دلایل را در بر بگیرد.
تکرر ادرار به دلیل سبک زندگی غلط
همان طور که گفتیم، سبک زندگی فرد و نوشیدن مایعات زیاد می‌تواند یکی از دلایل تکرر ادرار باشد، به خصوص اگر این نوشیدنی‌ها حاوی کافئین و الکل باشند.
تکرر ادرار به دلیل ابتلا به بیماری‌های دیگر
از دیگر دلایل تکرر ادرار می‌توان به عفونت مجاری ادراری، مشکلات کلیوی، مشکلات مثانه، دیابت و بارداری اشاره کرد. همچنین از دلایل تکرر ادرار در مردان می‌توان به بیماری‌های پروستات نظیر بزرگ شدن پروستات است.
دیگر دلایل تکرر ادرار
از علت‌های دیگری که در بروز پرادراری دخیل هستند، می‌توان به: اضطراب، مصرف قرص‌های ادرارآور، سکته‌ی مغزی و مشکل در سیستم عصبی، تومور یا توده در ناحیه‌ی لگن، التهاب دیواره‌ی مثانه، سندرم مثانه‌ی بیش‌فعال، سرطان مثانه، تنگی مجرای ادرار، بی‌اختیاری ادرار، تابش تششع به لگن در حین پرتو درمانی، التهاب ديورتيکول‌ها در روده‌ی بزرگ و بیماری‌های مقاربتی اشاره کرد.
علائم تکرر ادرار
بارزترین نشانه تکرر ادرار، مراجعه‌ی مکرر به سرویس بهداشتی است؛ اما زمانی که وضعیت جدی باشد، با علائم دیگری نیز همراه خواهد بود؛ به عنوان مثال، نیاز به ادرار کردن در شب در طول چرخه‌ی خواب می‌تواند نشانه‌ای از دیابت باشد.
اگر تکرر ادرار با علائم زیر همراه باشد نیاز به معاینه پزشکی دارد:
- درد در هنگام ادرار کردن
- ادرار کدر یا ادراری با رنگ غیرمعمول
- وجود خون در ادرار
- از دست دادن تدریجی کنترل مثانه
- مشکل در ادرار کردن
- ترشح از مهبل یا آلت تناسلی مردان
- افزایش اشتها و تشنگی
- تب و لرز
- حالت تهوع، استفراغ
- کمردرد
اگر با تکرر ادرار علائم بالا را دارید بهتر است حتما به پزشک اورولوژی مراجعه کنید تا مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص اورولوژی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص اورولوژی ارتباط آنلاین با متخصص اورولوژیتکرر ادرار در شب و مثانه بیش فعال
اگر در شب بیش از یک بار برای ادرار کردن از خواب بیدار می‌شوید، ممکن است مثانه بیش فعال در شب داشته باشید.
یكی از اولین روش‌های درمانی تکرر ادرار شبانه، ایجاد تغییر در شیوه زندگی است. پزشکان برای رفع این مشکل توصیه می‌کنند که مصرف مایعات خود را قبل از رفتن به رختخواب محدود کنید. چند ساعت قبل از خواب نوشیدن نوشیدنی ها را متوقف کنید، اما مطمئن شوید که در طول روز مایعات کافی دریافت می‌کنید.
تغییرات دیگر در سبک زندگی که می‌تواند از تکرر ادرار در شب جلوگیری کند:
- قبل از خواب از نوشیدن کافئین و الکل خودداری کنید.
- اگر اضافه وزن دارید آن را کاهش دهید، وزن بالا می‌تواند بر مثانه فشار وارد کند.
- زمان مصرف داروهای ادرارآور، تاثیری در تولید ادرار شبانه شما نداشته باشد.
- در طول روز یک خواب کوتاه داشته باشید.
راه‌های تشخیص مشکلات تکرر ادرار
پزشک با بررسی علائم، آگاهی از سابقه‌ی بیماری‌های شما و داروهای مصرفی‌تان، با انجام معاینه‌ی جسمی و بسته به تعداد دفعات ادرار، تعدادی آزمایش برای شما تجویز خواهد کرد.
آزمایش ادرار و کشت، سونوگرافی، سی‌تی اسکن شکم و لگن، آزمایش‌های عصبی و آزمایش اس‌تی‌آی از روش‌های تشخیص علت تکرر ادرار هستند.
روش‌های درمان تکرر ادرار
درمان تکرار ادرار به دلایل و بیماری‌های زمینه‌ای و سابقه ژنتیکی فرد بستگی دارد.
- اگر در آزمایش‌ها مشخص شود که فرد مبتلا به دیابت است، درمان با هدف کنترل قند خون بالا انجام می‌شود.
- گاهی اوقات ممکن است پزشک برای درمان تمرین‌هایی را برای تقویت مثانه، ماهیچه‌های لگن و مجرای ادراری، مانند تمرینات کگل، تمرینات بیوفیدبک و آموزش مثانه تجویز کند. در ادامه با این تمرینات آشنا خواهید شد.
- اگر تکرر ادرار به دلیل عوارض جانبی قرص یا خوراکی‌های مصرفی توسط بیمار باشد، پزشک با بررسی آن‌ها، قطع یا کم کردن دارو را پیشنهاد می‌دهد.
درمان دارویی
- اگر تکرر ادرار به دلیل عفونت‌های باکتریایی مثانه یا کلیه و دیگر اندام‌های آلوده به باکتری باشد با تجویز آنتی‌بیوتیک و ضد درد درمان می‌شود.
- اگر تکرر ادرار به دلیل بیش فعال باشد، ممکن است از دارویی موسوم به آنتی‌کولینرژیک استفاده شود. این دارو از بروز انقباضات غیرقابل انعطاف در عضلات غیر‌ارادی عضله دیواره مثانه جلوگیری میکند.
- اگر تغییر در شیوه زندگی به اندازه کافی تاثیری برای درمان نداشته باشد، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند. اگر علت تکرر ادرار در مردان، بزرگ شدن پروستات باشد، مسدود کننده‌های آلفا از جمله داروهای کاهش اسپاسم در تکرر ادرار است.
درمان با تحریک اعصاب مثانه
در بعضی از موارد تکرر ادرار، هنگامی که فرد دچار استرس شدید می‌شود، اعصاب بدن در این مواقع می‌توانند سیگنال‌های نامناسبی را به مثانه ارسال کنند که ممکن است دچار تکرر ادرار شوند. برای کمک به تنظیم آن سیگنال‌های عصبی ، پزشک ممکن است از تحریک عصبی استفاده کند که یک نوع روش درمانی برای کاهش تکرر ادرار است.
در این روش درمانی پزشک یک وسیله کوچک را در زیر پوست شما در نزدیکی مثانه شما قرار می‌دهد. این امر باعث تحریک نیروی الکتریکی به اعصاب در مثانه شما می‌شود. این تکانه‌های عصبی به کنترل انقباضات مثانه شما کمک می‌کنند. البته این درمان برگشت پذیر است و دستگاه را می‌توان به راحتی جدا کرد.
درمان تکرر ادرار با عمل جراحی
اگر علائم تکرر ادرار شدید باشد و از طریق سایر علائم کنترل نشود، ممکن است پزشک عمل جراحی را پیشنهاد کند. همچنین اگر تکرر ادرار در مردان به دلیل بزرگ شدن پروستات باشد، جراح اعصاب ممکن است بخشی از غده را خارج کند. قبل از انجام جراحی پزشک می‌تواند در درک مزایا و خطرات احتمالی این گزینه درمانی به شما کمک بیشتری کند.
۵ درمان خانگی تکرر ادرار
در ادامه با ۵ روش خانگی برای درمان تکرر ادرار آشنا خواهید شد:
انجام تمرینات مخصوص
تمرینات کگل
تمرین‌های عضله کف لگن از جمله تمرینات کگل معمولاً یکی از اولین مراحل درمان تکرر ادرار و سایر مشکلات مجاری ادراری مانند بی‌اختیاری و بیش‌فعالی مثانه است. این تمرینات به بهبود قدرت، هماهنگی و استقامت عضلات کف لگن کمک میکند. تمرین کف لگن نوعی ورزش است که شامل منقبض کردن عضلات می‌شود.[۱]
ورزش کگل به تقویت عضلات اطراف مجرای ادرار کمک میکند. وقتی این عضله‌ها را منقبض می‌کنید و بعد آن‌ها را رها می‌کنید قوی‌تر می‌شوند و بهتر می‌توانید ادرار کردنتان را کنترل کنید. تمرینات کگل می‌تواند به تقویت مثانه افرادی که مشکل تکرر ادرار دارند کمک کند. برای دریافت بهترین نتیجه، انجام تمرینات کگل ۱۰ تا ۲۰ بار در هر مجموعه و سه بار در روز و حداقل ۴ تا ۸ هفته باید ادامه داشته باشد.
تمرینات بیوفیدبک
تمرینات بیوفیدبک که برای تقویت عضلات کف لگن استفاده می‌شود. در کنار تمرینات کگل، استفاده از بیوفیدبک درمانی باعث می‌شود تا بیمار از عملکرد بدن خود آگاه شود. این افزایش آگاهی می‌تواند به بیماران در بهبود کنترل عضلات لگن کمک کند.
آموزش مثانه
آیا می‌دانستید می‌توانید مثانه خود را آموزش دهید؟ برخی از افراد بدون این که متوجه باشند عادت‌های بسیار بدی را در مثانه خود ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، ممکن است بعضی از کسانی که به تکرر ادرار مبتلا هستند مثانه خود را عادت دهند که زودبه‌زود و قبل از آن که واقعاً پر باشد تخلیه شود. درنتیجه این افراد موقعی احساس می‌کنند نیاز فوری به دفع ادرار دارند که در واقع هنوز مجبور نیستند ادرار کنند.
اما با آموزش مثانه می‌توانید روی تنظیم یک برنامه جدید دفع ادرار کار کنید. نحوه آموزش مثانه به این صورت است: ابتدا یکی دو روز زمان‌های دفع ادرارتان را در یک تقویم یادداشت کنید. باید بفهمید بین دفعات ادرار کردنتان چند ساعت فاصله است. بعد مدت‌زمان آموزش را انتخاب کنید. برای مثال اگر هر ۲ ساعت ادرار می‌کنید و مدت‌زمان آموزش را ۱۰ دقیقه در نظر گرفته‌اید، سعی می‌کنید به عنوان بخشی از آموزش مثانه هر ۲ ساعت و ۱۰ دقیقه ادرار کنید. این آموزش معمولاً ۲ تا ۳ ماه طول می‌کشد.
کنترل مصرف مایعات
مهم است که میزان مصرف مایعات خود را کنترل کنید زیرا باید اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی مایعات می‌نوشید تا آب کافی به سلول‌های بدنتان برسانید، اما در عین حال نباید در مصرف مایعات (به‌خصوص الکل، کافئین و نوشابه) زیاده‌روی کنید زیرا این امر منجر به افزایش تعداد دفعات مراجعه به دستشویی می‌شود.
کاهش مصرف مایعات قبل از خواب نیز می‌تواند برای درمان تکرر ادارر در شب مفید باشد چون باعث می‌شود نیمه‌شب برای دفع ادرار بیدار نشوید. سعی کنید بعد از شام هیچ مایعاتی ننوشید مگر این که احساس تشنگی یا کم‌آبی شدید کنید.[۲]
بررسی داروهای مصرفی
همانطور که اشاره کردیم در مواردی دلیل تکرر ادرار یا سایر مشکلات ادراری مانند بی‌اختیاری می‌تواند مصرف برخی از داروها باشد. به عنوان مثال داروهای ادرارآور که برای افزایش تولید ادرار توسط کلیه‌ها تجویز می‌شود می‌تواند عوارضی مانند تکرر ادارر را به همراه داشته باشد.
ممکن است شل‌کننده‌های عضلانی، آرام‌بخش‌ها و آنتاگونیست‌های آلفا-آدرنرژیک هم تکرر ادرار ایجاد کنند چون باعث شل شدن مجرای ادرار یا مثانه می‌شوند.[۳]
برخی داروهای دیگر که ممکن است باعث تکرر ادرار و سایر علائم ادراری شوند عبارتند از: داروهای ضدروان‌پریشی، داروهای ضدافسردگی، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضدتشنج.[۴]
در چنین شرایطی باید با پزشک خود صحبت کنید تا با قطع دارو یا تغییر دوز آن مشکل تکرر ادرار را حل کند.
اصلاح رژیم غذایی
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که رژیم غذایی شما می‌تواند بر سلامت سیستم ادرارتان تأثیرداشته باشد. بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند علائم ادراری مانند تکرر ادرار را تحریک کنند و باید از آن‌ها اجتناب شود. این غذاها و نوشیدنی‌ها شامل موارد زیر هستند:
- نوشیدنی‌های الکلی
- نوشیدنی‌های کافئین‌دار
- نوشابه و سایر نوشیدنی‌های گازدار
- مرکبات و آبمیوه‌ها
- شیرین‌کننده‌های مصنوعی
- غذاهای سرشار از قند
- غذاهای پرادویه
- محصولات لبنی رایج
غذاهایی که می‌توانند در حفظ سلامت سیستم ادراری شما مفید باشند شامل غذاهای حاوی ویتامینC و بتا-کریپتوکسانتین، یکی از کاروتنوئیدهای ویتامین آ، هستند.[۵] غذاهای حاوی این مواد مغذی عبارتند از:
- کیوی
- گوآوا یا امرود
- انبه هندی (پاپایا)
- آناناس
- انبه
- کدو تنبل
- کدو
- هویج
- فلفل شیرین
- فلفل سبز
- کلم بروکلی
- کلم پیچ
- جعفری
پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهند که مصرف غذاهای پروبیوتیک مانند کفیر، سبزیجات تخمیر‌شده و ماست پروبیوتیک موجب کاهش خطر ابتلا به عفونت ادراری می‌شود که یکی از دلایل اصلی تکرر ادرار است.[۶]
پیداکردن علت تکرر
علت تکرر ادرار می‌تواند نتیجه بسیاری از شرایط زمینه‌ای باشد، از بیماری‌های مثانه و عفونت‌های دستگاه ادراری گرفته تا دیابت نوع ۲ یا بارداری. اگر پس از امتحان این روش‌ها و درمان‌های طبیعی باز هم تکرر ادرار شما ادامه پیدا کند، باید در قدم اول بفهمید که علت تکرر ادرار شما چیست و بعد آن را برطرف کنید.
اگر درباره علت تکرر ادرار خود مطمئن نیستید، با پزشک متخصص مشورت کنید تا معاینه‌تان کند، چند سؤال از شما بپرسد و برای پیدا کردن علت بیماری آزمایش‌هایی انجام دهد.[۲]
چند حقیقت درباره تکرر ادرار
- تکرر ادرار با بی اختیاری ادرار متفاوت است.
- به طور کلی میزان تکرار ادرار برای اکثر افراد ۶ تا ۷ بار در ۲۴ ساعت است، بیشتر از این میزان به عنوان تکرر ادرار شناخته می شود، اما باز هم برای هر شخص این زمان متفاوت است.
- اگر ادرار زیاد در کیفیت زندگی افراد تاثیر بگذارد به عنوان یک مشکل اصلی شناسایی می‌شود و نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
- تکرر ادرار را می‌توان با تمرین‌هایی که پزشک به بیمار می‌گوید درمان کرد، اما اگر بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت در فرد وجود داشته باشد این موضوع نیاز به توجه و زمان درمان بیشتری دارد.
کلام آخر دکتر ساینا
اگر شما از ترس نیاز مداوم به سرویس بهداشتی با دوستانتان بیرون نمی‌روید، مسافرت رفتن برایتان نگران‌کننده است، گاهی حتی یک خرید کوچک از نزدیک‌ترین مغازه به منزلتان نیز سخت است و در کل وقتی از سرویس بهداشتی بیرون می‌آیید باید دوباره به سرعت بازگردید، احتمال دارد دچار تکرر ادرار شده باشید.
در چنین شرایطی بهترین کار این است که به متخصص اورولوژی مراجعه کنید تا بتوانید بهترین گزینه‌ی درمانی را دریافت کنید.
Marzieh Kargar Jahromi, Malihe Talebizadeh, and Maryam Mirzaei, The Effect of Pelvic Muscle Exercises on Urinary Incontinency and Self-Esteem of Elderly Females With Stress Urinary Incontinency, 2013, Published online 2014 Sep 28. doi: 10.5539/gjhs.v7n2p71
Serge P Marinkovic, urogynaecologist, Lisa M Gillen, medical writer, and Stuart L Stanton, emeritus professor of urogynaecology, St George’s Hospital Medical School, Managing nocturia, BMJ. 2004 May 1; 328(7447): 1063–۱۰۶۶
Harvard Health Publishing, Medications that can cause urinary incontinence
Masako Hashimoto, Kanako Hashimoto, Fumihiko Ando, Yoshiaki Kimura, Keisuke Nagase, and Kunizo Araicorresponding, Prescription rate of medications potentially contributing to lower urinary tract symptoms and detection of adverse reactions by prescription sequence symmetry analysis, Published online 2015 Feb 15. doi: 10.1186/s40780-014-0004-1
Nancy N. Maserejian,a, Edward L. Giovannucci,b,c Kevin T. McVary,d and John B. McKinlaya, Intakes of Vitamins and Minerals in Relation to Urinary Incontinence, Voiding, and Storage Symptoms in Women: A Cross-Sectional Analysis from the Boston Area Community Health Survey, Published online 2011 Mar 15. doi: 10.1016/j.eururo.2011.03.008
Tero Kontiokari, Jaana Laitinen, Leea Järvi, Tytti Pokka, Kaj Sundqvist, Matti Uhari, Dietary factors protecting women from urinary tract infection, PMID: 12600849 DOI: 10.1093/ajcn/77.3.600