خونریزی مغزی مانند هر ضایعة دیگر مغزی، وضعیتی خطرناک است؛ اما باید بدانید خونریزی مغزی تاحد زیادی قابل پیشگیری و همچنین قابل درمان است. زمان در درمان حرف اول را می‌زند. اگر خونریزی مغزی به‌موقع تشخیص داده شود، شانس درمان بسیار بالاست. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا علائم اولیه خونریزی مغزی را مفصل شرح می‌دهیم تا با شناسایی به‌موقع آنها و مراجعه به مراکز درمانی بتوانید جان خود و اطرافیانتان را نجات دهید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
خونریزی مغزی
خونریزی مغزی به دنبال پاره شدن عروق خونی و شریان‌های مغزی رخ می‌دهد و ممکن است در داخل بافت مغز یا در سطح آن باشد. فشار خون بالا، آنوریسم، ناهنجاری عروق مغزی، سوء مصرف مواد و آسیب به سر از شایع‌ترین علت‌های خونریزی مغزی به شمار می‌روند.
علت خونریزی مغزی
دلایل مختلفی در ایجاد خونریزی مغزی نقش دارند که در ادامه به شایع‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
- آسیب و ضربه به سر: آسیب به سر شایع‌ترین علت خونریزی مغزی در افراد زیر ۵۰ سال است.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا و مزمن باعث ضعیف شدن دیواره رگ‌ها می‌شود. فشارخون بالا یکی از علت‌های رایج خونریزی مغزی است که اتفاقاً قابل پیشگیری و درمان است.
- آنوریسم: زمانی که دیواره عروق ضعیف و متورم می‌شود (بیرون زدگی پیدا می‌کند) آنوریسم رخ می‌دهد. پارگی آنوریسم باعث خونریزی و سکته مغزی می‌شود.
- ناهنجاری عروق خونی: ناهنجاری عروق خونی ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد. در ناهنجاری عروق خونی نیز دیواره عروق ضعیف است و معمولاً تنها با بروز علائم تشخیص داده می‌شود.
- آنژیوپاتی آمیلوئید: این وضعیت نیز به دنبال ضعف در دیواره عروق ایجاد می‌شود و معمولاً با افزایش سن و فشار خون بالا مرتبط است.
- اختلالات خونی: هموفیلی و کم‌خونی داسی شکل هر دو باعث کاهش سطح پلاکت می‌شوند. کاهش سطح پلاکت باعث خونریزی می‌شود
- بیمارهای کبدی: بیماری‌های کبدی به‌طور معمول با افزایش خطر خونریزی همراه هستند
- تومور مغزی
انواع خونریزی مغزی
بافت مغز توسط ۳ لایه غشایی به نام مننژ پوشانده شده است. وظیفه مننژ محافظت از مغز است. خونریزی ممکن است در هر قسمتی از این ۳ لایه رخ دهد. به‌طور کلی دو نوع خونریزی مغزی وجود دارد.
- خونریزی داخلی مغزی زمانی است که خونریزی در داخل بافت مغز است و خونریزی زیرعنکبوتیه زمانی است که خونریزی در سطح مغز رخ می‌دهد. معمولاً خونریزی زیر عنکبوتیه در اثر ضربه و آسیب به سر هستند.
- فشارخون بالا از علت‌های شایع خونریزی داخل مغزی است. علت ۱۳ درصد از موارد سکته مغزی، خونریزی مغزی اعلام شده است. طبق آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا[i] بیشترین علت سکته مغزی مسدود شدن جریان خون مغزی است.
علائم خونریزی مغزی
علائم خونریزی مغزی بسته به محل خونریزی متفاوت است؛ اما به‌طور کلی علائم خونریزی مغزی عبارت‌اند از:
- ضعف، بی‌حسی، گزگز ناگهانی، فلج صورت، پا یا بازو (به‌ویژه در یک طرف بدن)
- سردرد ناگهانی و شدید
- تهوع و استفراغ
- گیجی و سرگیجه
- تشنج
- مشکل در بلع غذا
- اختلال در بینایی
- از دست دادن تعادل
- سفتی گردن و حساسیت به نور
- مشکل در صحبت کردن (کلام نامشخص یا نامفهوم)
- مشکل در خواندن، نوشتن، درک پیام
- کاهش سطح هوشیاری، خواب آلودگی، کما
- مشکلات تنفسی و ضربان قلب غیرطبیعی
برای مشاهده لیست بهترین متخصص مغز و اعصاب کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص مغز و اعصاب ارتباط آنلاین با متخصص مغز و اعصابخونریزی مغزی در اثر ضربه
ضربه به سر یکی از دلایل شایع مرگ‌ومیر در جوانان و افراد زیر ۲۵ سال است. در بیشتر مواقع ضربه به سر در اثر سقوط، تصادف یا نزاع اتفاق می‌افتد. ضربه به سر باعث ایجاد خونریزی یا هماتوم می‌شود. جمع شدن خون در بافت مغز یا زیر جمجمه باعث ایجاد فشار به مغز می‌شود.
برخی از آسیب‌های ناشی از ضربه به سر ممکن است جزئی باشد و تنها باعث گیجی و کاهش سطح هوشیاری موقت شود؛ اما برخی از آسیب‌ها باعث خون ریزی مغزی می‌شود که نیاز به اقدامات فوری و جراحی اورژانسی برای برداشتن خون از مغز دارد.
ضربه به سر شایع‌ترین علت خونریزی مغزی است. پس از ضربه به سر، حتی اگر فرد علائم خونریزی مغزی را نشان ندهد، لازم است که تحت نظارت و بررسی قرار گیرد؛ چراکه علائم گاهی خود را دیرتر نشان می‌دهند.
علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه
بافت مغز، عروق خونی بسیار زیادی دارد و به همین دلیل خونریزی مغزی در اثر ضربه به سر می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود. البته همه‌ی موارد ضربه به سر باعث خون ریزی مغزی نمی‌شوند.
شناخت علائم خون ریزی مغزی بسیار اهمیت دارد و در صورت مشاهدة این علائم، بیمار باید فوراً تحت درمان قرار گیرد. البته به یاد داشته باشید برخی از علائم مهم و جدی ممکن است فوراً ظاهر نشوند؛ بنابراین عدم مشاهدة علائم الزاماً به این معنا نیست که مشکلی پیش نیامده است. لازم است که فرد آسیب‌دیده بعد از ضربه به سر از نظر علائم تحت نظارت دقیق قرار گیرد.
برخی از علائم شایع خونریزی مغزی بعد از ضربه عبارت‌اند از:
- سردرد تشدیدشده
- استفراغ
- سرگیجه
- احساس گیجی
- مردمک‌های نامتقارن
- لکنت زبان
- از دست دادن قدرت حرکت در سمت مقابل آسیب به سر (مثلا اگر سمت چپ مغز آسیب دیده سمت راست بدن حرکت نمی‌کند)
آیا خونریزی مغزی قابل پیشگیری است؟
اغلب خونریزی‌های مغزی با عوامل زمینه‌ساز همراه هستند. این عوامل زمینه‌ساز مانند فشار خون بالا قابل کنترل و پیشگیری هستند. روش‌های زیر در کاهش خطر خونریزی مغزی مؤثرند.
- فشار خون بالا را کنترل کنید. فشارخون بالا عامل مهمی در خونریزی مغزی است. رژیم غذایی مناسب، ورزش و دارو به کنترل فشار خون کمک می‌کند.
- سیگار نکشید.
- مواد مخدر مصرف نکنید. کوکائین خطر خونریزی مغزی را افزایش می‌دهد.
- در زمان رانندگی کمربند ایمنی خود را ببندید.
- در هنگام موتورسواری حتماً از کلاه ایمنی استفاده کنید.
- در صورت مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین حتماً به‌طور منظم آزمایش خون دهید.
- اگر دچار آنوریسم هستید حتماً با متخصص در مورد روش جراحی مناسب مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
خونریزی مغزی وضعیتی خطرناک و تهدیدکننده زندگی است و نیاز به درمان فوری دارد. در صورت مشاهده هرکدام از علائم زیر در فرد آسیب‌دیده فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید.
- از دست دادن هوشیاری
- سردرد مداوم
- استفراغ ، ضعف، تاری دید، عدم تعادل و ثبات
توجه کنید که ممکن است علائم بلافاصله بعد از ضربه به سر رخ ندهد؛ بنابراین باید مراقب تغییرات عاطفی، رفتاری، جسمی باشید. به‌عنوان مثال ممکن است فرد پس از آسیب به سر قادر به صحبت کردن باشد؛ اما بعد از مدتی توانایی تکلم را از دست بدهد. در این صورت باید فوراً فرد را به مراکز درمانی یا اورژانس منتقل کنید.
درمان خونریزی مغزی
نکته‌ای که در درمان خونریزی مغزی اهمیت دارد توجه به زمان است. سه ساعت اول بعد از ظاهر شدن علائم زمان بسیار حیاتی برای نجات جان بیمار و پیشگیری از عوارض است.
هر چقدر سریع‌تر بیمار تحت درمان قرار گیرد میزان بهبودی بیشتر است. جراحی یکی از روش‌های درمان است که در آن فشار از روی مغز برداشته شده و رگِ پاره‌شده ترمیم می‌شود.
ممکن است از برخی داروهای ضد درد برای کاهش سردرد استفاده شود. همچنین کنترل فشار خون ضروری است. اگر فرد آسیب دیده در معرض تشنج باشد پزشک از داروهای ضدتشنج استفاده می‌کند.
همچنین درمان‌های توانبخشی بخش مهمی از برنامه درمانی در خونریزی مغزی است. سایر روش‌های درمانی برای بهبود آسیب‌های به‌جامانده از عبارت‌اند از:
- فیزیوتراپی
- گفتاردرمانی
- کاردرمانی
- بهبود سبک زندگی (ورزش، ترک سیگار، کنترل فشارخون، تغذیه سالم)
کلام آخر دکترساینا
همان‌طور که گفتیم زمان در درمان خونریزی مغزی حرف اول را می‌زند. دکتر ساینا به شما توصیه می‌کند درصورت مشاهدة هر یک از علائم خونریزی مغزی، یا در صورت ضربه به سر حتماً هرچه‌سریع‌تر خود را به اورژانس یا نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید. همچنین با رعایت نکات ایمنی، کنترل فشار خون و در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم، خطر را کاهش دهید.
سؤالات متداول
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که عروقی که وظیفه خونرسانی به مغز را دارند دچار مشکل شوند و خون و اکسیژن کافی به مغز نرسد. علائم سکته مغزی بسته به این که کدام رگ مغزی دچار گرفتگی شده باشد ممکن است متفاوت باشد. خونریزی مغزی زمانی اتفاق می افتد که عروق مغزی در اثر فشارخون بالا، ضربه به سر، آنوریسم یا تومور مغزی دچار پارگی و خونریزی شود.
بسیاری از کسانی که دچار خونریزی مغزی شده‌اند زنده می‌مانند؛ بااین‌حال اگر خونریزی اولیه زیاد باشد یا در مناطق خاصی از مغز باشد شانس بقا کمتر می‌شود. درصورتی‌که بیمار از خونریزی نجات پیدا کند بهبودی ماه‌ها طول میکشد و نیاز به برنامه‌های توانبخشی مختلفی است.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.