شایع‌ترین انواع چاقی و اضافه وزن

اضافه‌وزن یا چاقی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود و میزان خطر انواع چاقی با هم متفاوت است؛ به‌طوری که دربرخی انواع چاقی، تنها چندکیلو اضافه وزن می‌تواند خطرناک باشد.

خوشبختانه امروزه اغلب افراد نگران اضافه‌وزن خود هستند، علاوه بر زیبایی، می‌تواند سلامت افراد را نیز تهدید کند. دراین مقاله به بررسی انواع چاقی بر اساس محل تجمع چربی و بر اساس شاخص توده‌ی بدنی می‌پردازیم.

دسته بندی انواع چاقی

چاقی و اضافه‌وزن یکی از شایع‌ترین مشکلات دنیای مدرن محسوب می‌شوند؛ به‌طوری‌که آمار چاقی در دنیا طی چهل سال گذشته سه برابر شده است.^[۱] چاقی انواع مختلفی دارد و هرکدام از انواع آن اثر متفاوتی بر بدن و سلامتی می‌گذارند. شدت چاقی نیز در بروز بیماری‌های ناشی از آن مؤثر است.

در ادامه به چند نوع از رایج‌ترین دسته‌بندی‌های چاقی می‌پردازیم:

انواع چاقی به سه دسته‌ی کلی مرکزی (سیبی شکل)، محیطی (گلابی شکل) و ترکیبی (ترکیبی از دو نوع قبلی) تقسیم می‌شوند.

دسته بندی چاقی بر اساس محل تجمع چربی

اضافه‌وزن بر اساس محل تجمع چربی به سه دسته‌ی چاقی مرکزی، چاقی محیطی و چاقی ترکیبی که ادغام این دو نوع است تقسیم می‌شود.

• چاقی مرکزی: چاقی مرکزی تجمع بیش‌ازحد چربی‌ها در ناحیه‌ی شکم است. این نوع چاقی خطرناک‌تر است؛ چراکه چربی اطراف ارگان‌های حیاتی و عروق خونی این اندام‌ها تجمع پیدا می‌کند. چربی مرکزی ممکن است وارد عروق خونی شود که می‌تواند عواقبی از جمله دیابت نوع دو، بالا رفتن فشار خون و بیماری‌های قلبی-عروقی به همراه داشته باشد.

• چاقی محیطی: در این نوع چاقی، چربی‌ها بیشتر در باسن و ران‌ها تجمع پیدا می‌کنند. این نوع چاقی کم‌خطرتر از چاقی مرکزی است و اغلب در زنان دیده می‌شود.

چاقی مرکزی با فرم بدن سیبی شکل، و چاقی محیطی با چاقی گلابی شکل همراه است. در ادامه بیشتر به این انواع چاقی می‌پردازیم.

دسته‌بندی چاقی بر BMI یا شاخص توده‌ی بدنی

شاخص توده‌ی بدنی که با BMI نیز شناخته می‌شود روشی بسیار ساده و کارآمد برای محاسبه‌ی حدودی تناسب قد و وزن افراد است. هرچند شاخص توده‌ی بدنی به‌طوردقیق میزان و نوع چربی بدن افراد را محاسبه نمی‌کند؛ ولی در تخمین بیماری‌ها و مشکلات متابولیسمی افراد عدد مهمی محسوب می‌شود.

در این روش کافی است ابتدا قد خود را (بر حسب متر) به توان دو برسانید. سپس عدد وزن‌تان را (بر حسب کیلوگرم) بر قد به توان دو تقسیم کنید. حاصل این تقسیم عددی دو رقمی است.

طبق عدد BMI وضعیت تناسب قد و وزن افراد در چهار دسته‌ی کلی دچار سوءتغذیه (لاغر)، طبیعی، دارای اضافه‌وزن و دارای چاقی مفرط قرار می‌گیرد. همچنین میزان اضافه‌وزن افراد نیز بر اساس این عدد درجه‌بندی می‌شوند:

چاقی مدل سیبی

می‌توان گفت چاقی مدل سیبی یا به عبارتی همان چاقی مرکزی از خطرناک‌ترین انواع اضافه‌وزن است. حتی کسانی که بدون داشتن اضافه‌وزن (یعنی شاخص بدنی کمتر از ۲۵) بدن سیبی شکل دارند نیز بیشتر از دیگران در معرض برخی بیماری‌های قلبی-عروقی، سرطان‌ها و دیابت قرار دارند. چاقی مدل سیبی در مردان شایع‌تر است.

در این نوع از چاقی چربی‌ها در حفره‌های بین اندام‌های حیاتی شکم تجمع پیدا می‌کنند و فضای بین اندام‌ها را پر می‌کنند. سپس چربی تجمع پیداکرده به‌مرور وارد عروق خونی مجاور می‌شود. وارد شدن چربی به سیاهرگی که به کبد می‌رسد باعث می‌شود عملکرد کبد و پانکراس تحت تأثیر قرار بگیرد. این امر باعث می‌شود قند خون همواره بیشتر از حالت طبیعی باشد و در نهایت می‌تواند منجر به سندرم متابولیک شود. سندرم متابولیک به ترکیب دیابت، فشار خون بالا و اضافه‌وزن گفته می‌شود.

علاوه بر موارد گفته شده، چربی خون بالا می‌تواند زمینه‌ساز برخی از بیماری‌های قلبی نیز باشد.

چاقی سیبی شکل خطرناک‌ترین نوع چاقی است و فرد را در معرض انواع بیماری‌ها قرار می‌دهد.

چاقی مدل گلابی

چاقی گلابی شکل به حالتی گفته می‌شود که عمده‌ی چربی در باسن و ران‌ها تجمع پیدا کند. این نوع چاقی را با نام چاقی محیطی نیز می‌شناسیم. خطر این نوع چاقی بسیار کمتر از چاقی مدل سیبی است.

چاقی مدل گلابی اغلب در زنان دیده می‌شود. زنانی که به اضافه‌وزن دچار هستند با مشکلاتی از جمله اختلال در عادت ماهانه و تخمک‌گذاری مواجه می‌شوند. اضافه‌وزن یکی از علل ناباروری زنان است.

راه های مقابله با انواع چاقی

رعایت رژیم غذایی

رژیم غذایی سالم یکی از بهترین و مؤثرترین روش‌ها برای درمان و پیشگیری چاقی است. یکی از راه‌های داشتن رژیم غذایی سالم‌تر، پرهیز از مصرف برخی از چربی‌ها است. البته برخلاف تصور عموم، تمام انواع چربی‌ها برای بدن مضر نیستند؛ بلکه چربی‌های اشباع‌نشده می‌توانند مفید باشند و سطح کلسترول خون را کاهش دهند.^[۲] دیگر عادت‌های غذایی مؤثر در کنترل وزن و مقابله با چاقی عبارت‌اند از:

• از مصرف غذاهای فرآوری‌شده و پرشکر پرهیز کنید.
• میزان میوه و سبزی‌های مصرفی در رژیم غذایی روزانه‌ی خود را افزایش دهید.
• مواد غذایی حاوی فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
• مصرف مقدار متعادلی از غلات کامل، برنج و سایر مواد غذایی حاوی نشاسته بلامانع است.
• مصرف شیر و سایر لبنیات را فراموش نکنید.
• از انواع گوشت قرمز، سفید و غذاهای دریای در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
• تا جای ممکن از مصرف نوشیدنی‌ها و آب‌میوه‌های با شکر افزوده اجتناب کنید.

روی آوردن به ورزش

داشتن فعالیت روزانه و انجام ورزش‌های هوازی برای همه‌ی افراد ضروری است؛ ولی در افرادی که به اضافه‌وزن دچار هستند اهمیت ویژه‌ای دارد. به گزارش CDC (سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا) هر انسان بالغ در هفته به ۱۵۰ دقیقه ورزش عادی و ۷۵ دقیقه ورزش هوازی شدید نیاز دارد.^[۳]

ورزش روزانه نه‌تنها به تناسب اندام کمک می‌کند؛ بلکه احتمال ابتلا به بیماری‌هایی نظیر دیابت نوع دو را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

پیروی از سبک زندگی سالم

علاوه بر موارد گفته شده، اصلاح برخی از عادت‌های روزمره و پیش گرفتن سبک زندگی سالم نیز می‌تواند در داشتن وزنی متناسب به شما کمک کند:

• خواب کافی و باکیفیت شبانه در سلامت جسم و ذهن بسیار مهم است.
• استرس می‌تواند بر متابولیسم بدن اثر منفی بگذارد و همچنین عادت‌های غذایی را تحت تأثیر قرار دهد.
• تا جای ممکن زمان ساکن نشستن (مثلاً برای تلویزیون دیدن) خود را کاهش دهید. بی‌تحرکی از اصلی‌ترین دلایل بروز اضافه‌وزن است.
• نوشیدن آب در طول روز نیز به داشتن بدنی سالم‌تر و وزنی متعادل کمک می‌کند.

کلام آخر دکتر ساینا

توجه داشته باشید که برخی انواع چاقی از بقیه خطرناک‌ترند. مثلاً چاقی سیبی حتی اگر خفیف باشد، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. ازطرفی چاقی معمولاً نشان‌دهنده‌ی سبک زندگی ناسالم یا وجود مشکلی در بدن است. با رعایت رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم، می‌توانید وزن خود را در محدوده‌ی طبیعی نگه دارید. برای دریافت رژیم غذایی، می‌توانید از متخصصان تغذیه دکترساینا مشاوره آنلاین تغذیه دریافت کنید.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.