حتماً شما هم می‌دانید که کمبود روی باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن می‌شود. روی یا زینک یکی از عناصر ضروری برای بدن است که کمبود آن بسیاری از فرآیندهای بدن نیز تأثیر منفی می‌گذارد. اما زینک در چه مواد غذایی وجود دارد و آیا همه‌ی افراد نیاز به دریافت مکمل زینک دارند؟ در این مقاله به علائم، عوارض و راه‌های مقابله با کمبود روی می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- نقش روی (زینک) در بدن
- دلایل کمبود روی
- علائم کمبود روی در بدن
- عوارض کمبود زینک
- میزان توصیه‌شده زینک برای سنین مختلف
- درباره عوارض مصرف بیش‌ازحد زینک بزاریم
- چه افرادی در معرض کمبود روی قرار دارند؟
- راه‌های مقابله با کمبود روی در بدن (مکمل و تغذیه)
- از کجا بدانیم سطح زینک بدنمان پایین است؟
- زینک در چه مواد غذایی وجود دارد؟
- کلام آخر دکترساینا
نقش روی (زینک) در بدن
روی یک ماده‌ی معدنی ضروری است که در برخی از منابع غذایی وجود دارد و در داروخانه‌ها نیز به‌صورت مکمل عرضه می‌شود. ازآنجایی‌که روی یا زینک برای سیستم ایمنی بدن مهم است، برخی از داروهای سرماخوردگی نیز حاوی روی هستند.
روی در فرآیندهای مختلف متابولیسم سلولی نقش دارد. روی در فعالیت آنزیم‌های متعددی نقش دارد و نقش مهمی نیز در عملکرد سیستم ایمنی بدن دارد. عنصر روی برای ساخت پروتئین، ترمیم زخم، عملکرد ایمنی، فعالیت آنزیمی بدن، تولید DNA و تقسیم سلولی ضروری است و کمبود آن باعث اختلال در فعالیت‌های ذکرشده می‌شود. روی همچنین در رشد و نمو طبیعی در دوران بارداری، کودکی و نوجوانی نقش مهمی دارد. روی همچنین در درک بویایی و چشایی نقش دارد.
تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که ۱۷ درصد از جمعیت جهان دچار کمبود روی هستند و این رقم در کشورهای جنوب آسیا تا ۳۰ درصد نیز تخمین زده شده است.[۱]
روی یا زینک یکی از عناصر ضروری برای بدن است که در سیستم ایمنی و بسیاری فعالیت‌های سلول‌ها نقش دارد.
دلایل کمبود روی
کمبود روی اغلب به دلیل دریافت ناکافی آن در رژیم غذایی است. روی یک ماده‌ی معدنی ضروری برای متابولیسم سلولی و انرژی است. یکی از مهم‌ترین وظایف روی یا زینک تقویت سیستم ایمنی بدن است که از بدن در برابر انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها محافظت می‌کند.روی همچنین برای تجزیه‌ی کربوهیدرات و متابولیسم انرژی، تقسیم سلولی و رشد ضروری است.
- یکی از دلایل کمبود روی در بدن پیروی از رژیم‌های گیاه‌خواری است؛ چراکه به دست آوردن روی از منابع گیاهی دشوارتر از منابع حیوانی است.
- مصرف غذای سالم و متعادل که سرشار از منابع روی باشد مانند گوشت، لوبیا، بادام‌زمینی خطر کمبود روی را کاهش می‌دهد. افرادی که از رژیم گیاه‌خواری پیروی می‌کنند، ممکن است نیاز به مصرف مکمل روی داشته باشند. برای‌این‌منظور بهتر است با متخصص تغذیه مشورت کنند.
- افزایش سن یکی از دلایل کمبود روی است، چراکه افراد مسن ممکن است قادر به مصرف طیف وسیعی از منابع غذایی نباشند یا به علت مشکلات زمینهای دچار سوء جذب مواد مغذی مانند روی شوند.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص تغذیه کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص تغذیه ارتباط آنلاین با متخصص تغذیهعلائم کمبود روی در بدن
علائم کمبود روی معمولاً با نقش روی در بدن مرتبط است. برخی از شایع‌ترین علائم کمبود روی عبارت‌اند از:
- کاهش اشتها
- ضعف سیستم ایمنی
- سرعت رشد پایین
- تأخیر در بلوغ جنسی
- اسهال
- مشکلات چشمی و پوستی
- ریزش مو
- کاهش وزن بدون دلیل
- عدم یا تأخیر در بهبود زخمها
کمبود روی با علائمی مانند ضعف سیستم ایمنی، کاهش رشد، ریزش مو و … همراه است.
عوارض کمبود زینک
اگرچه کمبود روی قابل‌پیشگیری و درمان است؛ اما عوارض احتمالی کمبود روی درمان‌نشده می‌تواند در برخی مواردی جدی و تهدیدکننده‌ی زندگی باشد. عوارض کمبود روی عبارت‌اند از:
- کم‌خونی
- تأخیر در رشد شناختی و جسمی
- عفونت‌های مکرر
- سوءجذب
میزان توصیه‌شده زینک برای سنین مختلف
بورد غذا و تغذیه آمریکا میزان مورد نیاز روزانه را با توجه به سن و جنس افراد توصیه می‌کند. میزان توصیه‌شده تقریباً نیاز ۹۷ تا ۹۸ درصد افراد سالم جامعه را تأمین می‌کند.
در جدول زیر میزان مصرف روی با توجه به گروه سنی و جنس آورده شده است:
| سن | زنان | مردان | بارداری | شیردهی |
| ۰-۶ ماهگی | ۲ میلی‌گرم | ۲ میلی‌گرم | ۱۲ میلی‌گرم | ۱۳ میلی‌گرم |
| ۷-۱۲ ماهگی | ۳ میلی‌گرم | ۳ میلی‌گرم | ۱۱ میلی‌گرم | ۱۲ میلی‌گرم |
| ۱-۳ سال | ۳ میلی‌گرم | ۳ میلی‌گرم | – | – |
| ۴-۸ سال | ۵ میلی‌گرم | ۵ میلی‌گرم | – | – |
| ۹-۱۳ سال | ۸ میلی‌گرم | ۸ میلی‌گرم | – | – |
| ۴-۱۸ سال | ۹ میلی‌گرم | ۱۱ میلی‌گرم | – | – |
| ۱۹ و بالاتر | ۸ میلی‌گرم | ۱۱ میلی‌گرم | – | – |
درباره عوارض مصرف بیش‌ازحد زینک بزاریم
مصرف بیش‌ازحد روی یا زینک ممکن است باعث ایجاد مسمومیت با روی شود. علائم مصرف بیش‌ازحد روی عبارت‌اند از:
- اسهال
- گرفتگی و درد شکم
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- ازدست‌دادن اشتها
مصرف بیش‌ازحد روی نیز مشکلاتی را ایجاد می‌کند؛ بنابراین بهتر است برای پیش از مصرف مکمل با متخصص تغذیه مشورت کنید.
چه افرادی در معرض کمبود روی قرار دارند؟
برخی افراد مانند نوزادان شیرخوار، زنان باردار یا افراد مسن بیشتر در معرض کمبود روی قرار دارند. افراد الکلی همچنین به خاطر سوءجذب دچار کمبود روی هستند. بیماران مبتلا به کم‌خونی داسی شکل نیز اغلب دچار کمبود روی می‌شوند.
برخی بیمار‌ی‌های مزمن مانند مشکلات کبدی و بیماری کرون باعث بروز علائم کمبود روی مانند ریزش مو، درماتیت (التهاب پوستی) و اسهال در افراد مبتلا می‌شود. همچنین افرادی که از داروهای مهارکننده‌ی پمپ پروتون استفاده می‌کنند در معرض کمبود روی قرار دارند.
راه‌های مقابله با کمبود روی در بدن (مکمل و تغذیه)
رژیم غذایی نقش مهمی در پیشگیری از کمبود روی در بدن دارد. منابع غذایی که سرشار از روی هستند عبارت‌اند از: گوشت قرمز، گوشت مرغ، دانه‌ها، جوانه گندم و صدف.
دریافت کافی روی برای گیاه‌خواران کمی دشوار است و افراد گیاه‌خوار باید منابع غذایی مانند بادام‌زمینی، لوبیای پخته، نخودفرنگی و بادام را در رژیم غذایی خود مصرف کنند.
اگرچه بهتر است کمبود روی از طریق دریافت مواد مغذی حاوی روی جبران شود؛ اما در برخی موارد برای جبران کمبود روی در بدن نیاز به مصرف مکمل آن است. توجه کنید که مکمل روی ممکن است با برخی داروهای دیگر مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، داروی آرتریت یا داروهای ادرارآور تداخل ایجاد کنند.
اگر گیاه‌خوار هستید حتماً از منابع روی مانند بادام‌زمینی، بادام، لوبیا، جوانه گندم و نخودفرنگی در رژیم خود استفاده کنید.
از کجا بدانیم سطح زینک بدنمان پایین است؟
ازآنجاکه علائم کمبود روی غیراختصاصی است تشخیص آن در موارد خفیف کمی دشوار است. کمبود روی ممکن است به علت دریافت ناکافی یا مشکلات دیگری باشد. در اولین قدم ممکن است به جای بررسی میزان روی در خون، آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) انجام شود. این آزمایش احتمال وجود کم‌خونی و عفونت را رد می‌کند. همچنین ممکن است سایر الکترولیت‌ها مانند کلسیم، سدیم و پتاسیم بررسی شوند؛ چراکه کمبود این مواد نیز علائمی شبیه کمبود روی دارند. آزمایش هورمون‌های تیروئید نیز احتمال وجود مشکلات تیروئید را رد می‌کند.
زینک در چه مواد غذایی وجود دارد؟
همان‌طورکه اشاره کردیم روی یک عنصر ضروری است و تقریباً در همه‌ی عملکردهای سلولی و متابولیسم نقش حیاتی دارد. روی قابلیت ذخیره در بدن را ندارد؛[۲] بنابراین باید به‌صورت روزانه مصرف شود تا نیاز بدن را تأمین کند. منابع غذایی سرشار از روی عبارت‌اند از:
- گوشت قرمز
- صدف
- حبوبات
- دانههای خوراکی
- مغز و آجیل
- لبنیات
- تخم‌مرغ
- غلات کامل
- شکلات تلخ
کلام آخر دکترساینا
کمبود روی در بدن مشکلات متعددی را ایجاد می‌کند. افراد گیاه‌خوار بیش از سایرین در معرض کمبود روی هستند؛ اگر گیاه‌خوار هستید حتماً مواد گیاهی منبع روی را در رژیم خود بگنجانید. از طرفی مصرف بیش‌ازحد روی نیز با عوارضی همراه است؛ بنابراین پیش از مصرف مکمل زینک حتماً با متخصص تغذیه مشورت کنید. شما می‌توانید همین حالا در سامانه‌ی دکترساینا مشاوره‌ی آنلاین تغذیه دریافت کنید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
[۱] Skalny, A. V., Aschner, M., & Tinkov, A. A. (2021). Zinc. Advances in food and nutrition research, 96, 251–۳۱۰. https://doi.org/10.1016/bs.afnr.2021.01.003
[۲] Rink, L., & Gabriel, P. (2000). Zinc and the immune system. The Proceedings of the Nutrition Society, 59(4), 541–۵۵۲. https://doi.org/10.1017/s0029665100000781
سلام ۲۴سالمه ۵ماه پیش واریکوسل جراحی کردم بعد ۳ماه تست اسپرم دادم نتیجه مث قبل عمل بود حرکت اسپرم ک مجموع کلاس AوBحداقل باید ۵۰باشه مال من ۲۰ هست دکتر برام دوتا ویتامین و تقویتی نوشته الان استرس دارم ک برا ازدواج و فرزندآوری مشکل پیش میاد لطفاً پاسخ بدین
سلام. درمان واریکوسل تا حدودی روی تعداد اسپرم‌ها اثر مثبت داره اما توان باروری طبیعی رو تضمین نمی‌کنه. اما به خاطر داشته باشید که روش‌های کمک باروری مختلفی وجود دارند که می‌تونید از این روش‌ها کمک بگیرید.